Archiwum Akt Nowych

Archiwum Akt Nowych powstało na mocy dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z 7 lutego 1919 r. "O organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami"^[1] i do 30 czerwca 1930 funkcjonowało pod nazwą Archiwum Wojskowe. Organem, któremu podlegało było Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Do zadań Archiwum Akt Nowych należało zabezpieczenie dokumentacji po wojskowych władzach okupacyjnych niemieckich i austriackich z lat 1915–1918^[2]. Archiwum znajdowało się w Warszawie przy ul. Długiej 13, jednakże jeszcze w 1919, gdy zasób liczył 2011 mb akt i 146 nierozpakowanych skrzyń z aktami, okazało się, że jego siedziba jest niewystarczająca na potrzeby takiej instytucji.

Początkowo na czele Archiwum Wojskowego stał Andrzej Wojtkowski, oddelegowany z Wydziału Archiwów Państwowych Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Pod koniec 1919 kierownictwo Archiwum objął dr Juliusz Rencki, którego z kolei w połowie 1922 zastąpił dr Wincenty Łopaciński. W październiku 1924 kierownikiem został dr Józef Stojanowski. W związku z istnieniem drugiego Archiwum Wojskowego podległego władzom wojskowym, wystąpił on o zmianę statutu i nazwy placówki.

Ostatecznie 1 lipca 1930 cywilne Archiwum Wojskowe zostało przekształcone w Archiwum Akt Nowych, którego dyrektorem pozostał Stojanowski. AAN zaczął gromadzenie i przechowywanie archiwaliów powstałych w wyniku działalności centralnych polskich urzędów i instytucji^[2].

Archiwum Akt Nowych 28 stycznia 1952 na mocy § 2 zarządzenia nr 9 Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 1952 r. w sprawie sieci archiwalnej (M.P. Nr A-9, poz. 87) zostało włączone do państwowej sieci archiwalnej.

W myśl paragrafu 5 Statutu Archiwum Akt Nowych, do działalności podstawowej Archiwum należy gromadzenie i przechowywanie materiałów archiwalnych powstałych od 1918 w wyniku działania naczelnych władz i centralnych organów władzy i administracji państwowej oraz innych centralnych jednostek organizacyjnych, w tym:

• kształtowanie i nadzór nad państwowym zasobem archiwalnym,
• Archiwum może prowadzić działalność usługową polegającą na przechowywaniu, kopiowaniu i konserwacji dokumentacji o czasowym okresie przechowywania, w tym dokumentacji osobowo–płacowej,
• przejmowanie, przechowywanie i zabezpieczanie materiałów archiwalnych,
• ewidencjonowanie i opracowywanie materiałów archiwalnych,
• udostępnianie materiałów archiwalnych,
• prowadzenie działalności naukowej i wydawniczej,
• prowadzenie działalności informacyjnej i popularyzatorskiej o materiałach archiwalnych i Archiwum,
• prowadzenie rejestru niepaństwowego zasobu archiwalnego,
• wydawanie uwierzytelnionych wypisów, odpisów, wyciągów i reprodukcji materiałów archiwalnych oraz zaświadczeń wydanych na ich podstawie,
• prowadzenie spraw w zakresie przechowywania dokumentacji o czasowym okresie przechowywania, zlikwidowanych przedsiębiorców i pracodawców.

Archiwum Akt Nowych nadzoruje pracę archiwów zakładowych naczelnych organów władzy państwowej i urzędów centralnych. Przejmuje dokumentację archiwalną tych instytucji po odpowiednim okresie przechowywania w archiwach zakładowych. W Archiwum Akt Nowych przechowuje się dokumentację wytworzoną po 1918.

• Andrzej Wojtkowski (kierownik, 1919)
• Juliusz Rencki (kierownik, 1919–1922)
• Wincenty Franciszek Łopaciński (kierownik, 1922–1924)
• Józef Stojanowski (kierownik, 1924–1930; dyrektor, 1930–1944 i 1948–1950)
• Zofia Maria Rejman (dyrektor, 1950–1952)
• Zygmunt Kolankowski (dyrektor, 1952–1955)
• Bronisława Skrzeszewska (dyrektor, 1955–1968)
• Leokadia Gołębiowska (p.o. dyrektora, 1968–1969)
• Mieczysław Motas (dyrektor, 1969–1979)
• Bogdan Kroll (dyrektor, 1979–1993)
• Dariusz Grot (p.o. dyrektora, 1993–1994)
• Tadeusz Krawczak (dyrektor, 1994–2003)
• Jolanta Louchin (dyrektor, 2003–2007)^[3][4]
• Tadeusz Krawczak (dyrektor, 2007–2020)
• Mariusz Olczak (dyrektor, od 2020)^[5]

• Archiwistyka, red. H. Robótka, B. Ryszewski, A. Tomczak, Warszawa 1989

• Oficjalna strona AAN