Bitwa pod Mołodecznem (1920)

Po wielkiej bitwie nad Wisłą, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zreorganizowało struktury wojskowe; zlikwidowało między innymi dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armia^[2].

10 września, na odprawie w Brześciu ścisłych dowództw 2. i 4 Armii, marsz. Józef Piłsudski nakreślił zarys planu nowej bitwy z wojskami Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Rozpoczęły się prace sztabowe nad planem bitwy niemeńskiej^[2]. Toczona w dniach 20–28 września operacja zakończyła się dużym sukcesem militarnym Wojska Polskiego.

Jeszcze w nocy z 25 na 26 września sztab Naczelnego Wodza przygotował dokumenty do kolejnej fazy operacji. Jej celem było wykonanie manewru okrążającego i ostateczne pobicie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego^[3]

W zasadzie rozegrany w dniach 28–29 września bój pod Lidą był zakończeniem kolejnego etapu walk^[4]. Bezpośrednio po nim polskie dywizje przystąpiły do pościgu za pobitym nieprzyjacielem. Pościg ten objął rozległy front od Niemna na północy, aż po Prypeć na południu^[5].

Z 2 Armii gen. Edwarda Śmigłego-Rydza wydzielono grupę pościgową „Mir” pod dowództwem pułkownika Stefana Dęba-Biernackiego w składzie: 1 Dywizja Piechoty Legionów oraz 2. i 4 Brygada Jazdy, która przekroczywszy Niemen na południowy wschód od Lidy, parła przez Nowogródek ku linii kolejowej Baranowicze-Mińsk, starając się zepchnąć sowiecką 15 Armię Augusta Korka i resztki 3 Armii Władimira Łazariewicza z drogi odwrotu na Mińsk^[6][7].

Polska 4 Armia gen. Leonarda Skierskiego parła czołowo i spychała 15 Armię na Mińsk i 16 Armię Nikołaja Sołłohuba na Słuck^[8]. Grupa generała Franciszka Krajowskiego w składzie 18 Dywizja Piechoty i grupa Bałachowicza szła od Pińska przez Łuniniec ku rzece Łań, odrzucając stojące przed nią oddziały sowieckiej 4 Armii Aleksandra Szuwajewa^[9]. Osiągnięta w pościgu 9 października przez polską 4 Armię linia frontu biegła wzdłuż rzeki Łań (grupa gen. Krajowskiego), przez Kleck i Nieśwież (11. i 16 Dywizja Piechoty) do Niemna pod Stołpcami (14. i 15 Dywizja Piechoty)^[9].

Wobec mającego nastąpić wkrótce rozejmu, wojska polskie dążyły do zajęcia korzystnej linii frontu^[10]. 4 października marszałek Józef Piłsudski wydał rozkaz operacyjny nakazujący jednostkom 2 Armii osiągnięcie linii Kojdany – Hulewicze – Lachwa oraz opanowanie Mołodeczna^[11].

7 października zadanie zajęcia Mołodeczna otrzymała 2 Dywizja Piechoty Legionów. W czasie działań współdziałać miała z grupą „Mir”, grupą jazdy płk. Stefana Strzemieńskiego w składzie 2. i 4 Brygada Jazdy i z 1 Dywizją Piechoty Legionów^[12]. 10 października 2 Armia zajęła pozycje wyjściowe do natarcia. Jej 2 DPLeg. utworzyła zgrupowanie uderzeniowe w rejonie Łoska i następnego dnia uderzyła przez Lebiedziew na Mołodeczno^[13]. Grupa ppłk. Michała Zabdyra w składzie 3 pułk piechoty Legionów bez batalionu z dywizjonem artylerii ciężkiej dotarła do Wołożyna. W tym czasie II Brygada Piechoty Legionów płk. Stanisława Tessaro stoczyła bój z oddziałami 5. i 6 DS w rejonie Markowa, Rumiancewa, Masznina i Lebiedziewa. Tymczasem 24 pułk piechoty rozbił pod Chatuciczami pododdziały 6 Dywizji Strzelców, a 46 pułk piechoty opanował Zaśkiewicze i ruszył na Słobódkę i Śmierdzieje^[14].

12 października zgrupowanie uderzeniowe kontynuowało marsz na Mołodeczno. II batalion i kompanie III batalionu 4 pułku piechoty Legionów nacierały na Lebiedziewo, a I batalion maszerował wzdłuż linii kolejowej na Konowicze i Prudy. W rejonie Lebiedziewa 4 ppLeg. odparł kontratak wyprowadzony siłami sowieckiego 51 pułku strzelców. Rano następnego dnia Polacy dotarli pod Mołodeczno. II i III batalion 4 ppLeg. opanowały dworzec kolejowy. Wkrótce nadciągnął także batalion 2 pułku piechoty Legionów oraz grupa ppłk. Michała Zabdyra. Ta ostatnia pokonała oddziały sowieckie pod Berezowcami i Kopaczami. Operujący na północ od Mołodeczna 24 pułk piechoty opanował Śmierdzieje i Glinne, a następnego dnia zdobył Wilejkę^[15].

13 października Sowieci uderzyli siłami 50, 51 i 53 pułków strzelców. Zacięte walki zakończyły się odwrotem czerwonoarmistów. W tym czasie w rejonie Zaborze – Kozłów – Studzieniec 3. i 4 Brygady Jazdy rozbiły wycofującego się przeciwnika, zdobyły Wjazyń i Sosenkę i wyszły na rubież Dołhinów – Krzywicze. Następnego dnia oddziały polskie przeszły do obrony opanowanego terenu, nie podejmując dalszych działań zbrojnych^[16].

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.}
• Tadeusz Kutrzeba: Bitwa nad Niemnem (wrzesień–październik 1920 roku). Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy. Napoleon V (reprint), 1926. ISBN 978-83-7889-669-2.
• Jerzy Łapiński: Zarys historji wojennej 58-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Operacja Niemeńska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-43-6.