Stanisław Tessaro

Stanisław Tessaro urodził się 24 czerwca 1891 w Białej, mieście powiatowym ówczesnej guberni siedleckiej Królestwa Polskiego^[1]. Uczył się w Państwowej Szkole Realnej w Warszawie, a następnie w Szkole Realnej Witolda Wróblewskiego, w której w 1909 złożył maturę^[2]. W grudniu 1905 wziął udział w strajku szkolnym. W latach 1909–1913 studiował na Wydziale Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie.

W szkole realnej należał do tajnych kółek samokształceniowych, natomiast podczas studiów rozpoczął działalność niepodległościową. W 1909, jako jeden z pierwszych, został członkiem Związku Walki Czynnej^[3], a w następnym roku członkiem Związku Strzeleckiego „Strzelec”. W Związku przeszedł wszystkie szczeble dowodzenia, do kompanii włącznie. W 1912 został oficerem Związku, a po ukończeniu Wyższego Kursu Szkoły Oficerskiej Związku Walki Czynnej, jako jeden z sześćdziesięciu sześciu absolwentów, otrzymał odznakę oficerską „Parasol”^[4]. W 1913 został komendantem Okręgu Związku Strzeleckiego w Zagłębiu Dąbrowskim i jednocześnie „okręgowcem PPS”, czyli członkiem kierownictwa Okręgu Polskiej Partii Socjalistycznej. Pracę konspiracyjną prowadził pod pseudonimem „Marian”; miał wówczas dwadzieścia dwa lata. Jesienią 1913, w Sosnowcu, w czasie jednego z wykładów doszło do wypadku z użyciem broni palnej, w następstwie którego został zatrzymany. Udało mu się uciec z komisariatu Policji, a następnie wyjechać z Zagłębia Dąbrowskiego. Został wyznaczony na stanowisko komendanta Związku Strzeleckiego w Wilnie. W 1914 został odwołany do Krakowa.

W czasie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów. 6 sierpnia 1914 wyruszył z Krakowa na czele drugiej kompanii kadrowej, która następnie weszła w skład III batalionu. Do kwietnia 1917 dowodził kompanią, a do lipca tego roku batalionem 1 pułku piechoty. 29 września 1914 awansował na porucznika, a 15 czerwca 1915 na kapitana^[5]. 22 października 1914 został ranny w bitwie pod Anielinem. W lipcu 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Szczypiornie. Do obozu udał się na ochotnika, w mundurze sierżanta, razem z szeregowymi żołnierzami Legionów. W Szczypiornie pełnił funkcję konspiracyjnego komendanta obozu. Zadenuncjowany został wywieziony do Niemiec. Był więziony w Havelbergu, Rastatt i Werl. W połowie października 1918 powrócił do Królestwa Polskiego i został komendantem Okręgu VIIIa Polskiej Organizacji Wojskowej w Zamościu. 1 listopada 1918, wykonując rozkaz generała Edwarda Śmigłego-Rydza, przeprowadził mobilizację POW na terenie okręgu zamojskiego. 4 listopada awansował na majora i został mianowany komendantem Okręgu Wojskowego „Zamość”. Był jednym z organizatorów Chełmskiego Pułku Piechoty, który został później przemianowany na 35 pułk piechoty.

Następnie pełnił służbę na stanowisku dowódcy batalionu zapasowego 35 pułku piechoty. W maju 1919 został przeniesiony do 2 Dywizji Piechoty Legionów, w której objął dowództwo grupy operacyjnej złożonej z trzech baonów piechoty, szwadronu kawalerii i baterii artylerii. Od 19 lipca 1919 do 23 lipca 1920 dowodził 2 pułkiem piechoty Legionów. Na tym stanowisku 22 maja 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu pułkownika, w piechocie, „w grupie byłych oficerów Legionów Polskich”. 3 maja 1922 zweryfikowany został w tym stopniu ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty. Od lipca do października 1921 dowodził II Brygadą Piechoty Legionów i jednocześnie, od września 1920 do 1921, pełnił obowiązki dowódcy 2 Dywizji Piechoty Legionów^[6]. Od 1923 do maja 1926 był dowódcą piechoty dywizyjnej 30 Dywizji Piechoty. 31 lipca 1926 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 30 Dywizji Piechoty w Kobryniu^[7].

16 marca 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 12. lokatą w korpusie generałów^[8].

12 maja 1929 zwolniony został ze stanowiska dowódcy dywizji i mianowany dowódcą Korpusu Ochrony Pogranicza^[9]. 14 października 1930 został mianowany dowódcą Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu^[10]. W poniedziałek 10 listopada 1930 roku przybył do Przemyśla i objął obowiązki dowódcy okręgu korpusu^[11].

W sobotę 4 marca 1933 zachorował na zapalenie płuc i opłucnej. W poniedziałek 6 marca przewieziony został do 10 Szpitala Okręgowego w Przemyślu. Zmarł w szpitalu, w czwartek 9 marca 1933 o godz. 13:50. Bezpośrednią przyczyną zgonu był udar serca^[12].

13 marca 1933 w Przemyślu o godz. 9:00 odbyła się eksportacja zwłok z kaplicy Szpitala Okręgowego Nr X do katedry, a następnie na dworzec kolejowy. Nabożeństwo w katedrze odprawili: ks. biskup sufragan Franciszek Barda – w obrządku łacińskim i ks. biskup Jozafat Kocyłowski – w obrządku greckokatolickim. Na dworcu zmarłego pożegnali przemówieniami generałowie brygady: Wacław Scaevola-Wieczorkiewicz i Stanisław Wieroński oraz burmistrz Przemyśla Roman Krogulecki. O godz. 15.52 pociąg pośpieszny wiozący trumnę ze zwłokami generała odjechał w kierunku Warszawy. Tłumy publiczności, uczestniczące w uroczystościach pogrzebowych w Przemyślu, przekraczały 20 tysięcy osób. O godz. 23:15 pociąg przyjechał na Dworzec Główny w Warszawie, gdzie oczekiwała rodzina zmarłego. Następnie trumna została przewieziona do kościoła garnizonowego przy ulicy Długiej^[13].

14 marca 1933 został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A5-7-6)^[14]. Po modłach, odprawionych przez duchowieństwo, w chwili spuszczania trumny do grobu, orkiestra odegrała pobudkę, marsza generalskiego i „Pierwszą Brygadę”, a wojsko oddało honory. Ceremonię pogrzebową poprzedziła msza, odprawiona o godz. 10.00, w kościele garnizonowym przez ks. prałata Bronisława Michalskiego. W nabożeństwie uczestniczyła rodzina Zmarłego, prezes Rady Ministrów Aleksander Prystor wraz z przedstawicielami rządu, wiceministrowie spraw wojskowych, gen. dyw. Kazimierz Fabrycy i gen. bryg. Felicjan Sławoj Składkowski, generalicja z gen. dyw. Kazimierzem Sosnkowskim i gen. dyw. Edwardem Śmigły-Rydzem na czele, szef Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP, płk Jan Głogowski, delegacje oficerskie i podoficerskie z oddziałów wojskowych z Warszawy i z Okręgu Korpusu Przemyśl, przyjaciele, koledzy i liczne rzesze publiczności^[15].

Pracownicy Powiatowej Komendy Uzupełnień Sanok (oficerowie, podoficerowie zawodowi i urzędnicy cywilni) złożyli kwotę 25 zł na Polskie Towarzystwo Opieki nad Sierotami po Poległych Wojskowych, zamiast wieńca na trumnę śp. gen. bryg. Stanisława Zosik-Tessaro^[16].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[17][18]
• Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)^[19]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz 2, 3 i 4 w 1921)^[20]
• Złoty Krzyż Zasługi (18 marca 1932)^[21]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[22]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[22]
• Znak oficerski „Parasol”^[22]
• Odznaka „Za wierną służbę”^[22]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[22]
• Państwowa Odznaka Sportowa (1931)^[23]

• imieniem Stanisława Tessaro-Zosika nazwano oddział Związku Strzeleckiego w Stanisławowie^[24]
• w dniu 18 października 2018 r. placówka Straży Granicznej w Białej Podlaskiej otrzymała imię gen. bryg. Stanisława Tessaro – zasłużonego dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza^[25]
• jedna z ulic w Białej Podlaskiej nosi imię Stanisława Tessaro

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Nad trumną niezłomnego Żołnierza I Brygady. W dniu pogrzebu śp. gen. Stanisława Zosik-Tessaro 24.VI.1891 – 9.III.1933, Polska Zbrojna Nr 73 z 14 marca 1933 r., s. 5.
• Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
• PiotrP. Stawecki PiotrP., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 . Brak numerów stron w książce
• Zbigniew Gnat-Wieteska: generał brygady Stanisław Tessaro. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2014. ISBN 978-83-62046-65-2.