Dionizy Żabokrzycki

Studiował w Akademii Krakowskiej. Był podczaszym wilkomierskim. W 1674 r. sędzią kapturowym województwa wołyńskiego. Ożeniony z Marianną Niemierzycówną, primo voto Hulewiczową z Noryńska, miał dwoje dzieci - Benedykta Hrehorego oraz Mariannę, wydaną za Sąpławskiego. Po rozwodzie z żoną obrał stan duchowny. W latach 1677–1686 co roku był wybierany na starostę prawosławnego bractwa łuckiego. W 1684 r. został podwojewodzim kijowskim, a od 1691 r. także podstarościm krzemienieckim. Sprzyjał odnowieniu i wyposażeniu krzemienieckiego bractwa bohojawleńskiego. W 1693 r. został pisarzem ziemskim w Łucku. W 1695 r. po śmierci bpa Atanazego Szumlańskiego duchowieństwo, członkowie bractwa i szlachta eparchii łuckiej na następcę wybrały świeckiego szlachcica i przez króla Jana III Sobieskiego D. Żabokrzycki został mianowany prawosławnym biskupem łucko-ostrogskim. Dbał o należną edukację duchowieństwa i polepszenie stanu materialnego monasterów. W 1702 r. przyjął unię z diecezją (jako ostatni biskup prawosławny w Koronie, jedynie w Wielkim Księstwie Litewskim pozostała prawosławna diecezja połocka – władyctwo białoruskie). Gorliwie szerzył postanowienia unii.

W czasie wojny północnej po wejściu wojsk rosyjskich do Rzeczypospolitej doszło do buntu prawosławnych w jego diecezji. Chwilowo przebywał poza diecezją – w 1704 r. wyjechał do biskupa przemyskiego Jerzego Winnickiego, w 1705 r. był w obozie Stanisława Leszczyńskiego. W 1706 r. powrócił na Wołyń, ale oskarżony o występowanie przeciw wojskom rosyjskim w 1707 r. wyjechał na Węgry. Po powrocie do Łucka w 1708 roku próbowali go ująć przeciwnicy, tym razem ratował się ucieczką do obozu hetmana koronnego Adama Sieniawskiego. Na początku 1709 r. został ujęty i wydany Rosjanom, którzy przewieźli go do Kijowa, a w 1710 r. do Moskwy. Doznawał różnych przykrości i upokorzeń. Kuszony był możliwością powrotu na stolicę biskupią za cenę zerwania z unią – na co się nie zgodził. Został skazany na zesłanie i dożywotnie uwięzienie. Od 1711 r. przebywał na Wyspach Sołowieckich w miejscowym monasterze. W czasie zesłania przyjaźnie odnosili się do niego tamtejsi arcybiskupi chołmogórscy: Rafał (Krasnopolski) (ros. Рафаил Краснопольский) i Barnaba (Wołatkowski) (Василий Волатковский). Zmarł w 1715 r. na zesłaniu.

• Борис. І. Балик ЧСВВ. “«Катафалк Чернечий» василіян XVII-XVIII ст. (Рукописна збірка життєписів Василіян)” // „Analecta Ordinis S. Basilii Magni”. T. 8 – Romae, 1973. S. 67-98. S. 85-87.
• C.В. Курганович. «Дионисий Жабокрытский, епископ луцкий и острогский. Историко-биографический очерк». – Киев, 1914.
• Іриней Назарко. “Київські і галицькі митрополити: біографічні нариси (1590-1960)”. – Рим, 1960. С. 71, 72, 75, 81.
• В.В. Станіславський, “Жабокрицький Діонісій”
• J. Stebelski, Zebranie arcybiskupów i biskupów ruskich wszystkich katedr w Koronie Polskiej i Wielkim Księstwie Litewskim będących, „Scriptores Rerum Polonicarum”, t. IV, Kraków 1874.
• Володимир Ящук. “Трагедія Жабокрицького” // “Вільне Слово” (Рівне) ч. 4 (13727) від 15 січня 2002 р., 6 стор.