Prima Aràbia

Los malhums socials prenguèron un ròtle considerable dins aqueles moviments contra a la ditatura dins los païses arabis. L'espandiment del movement conegut coma Prima Araba, que comecèt en 2010 en Tunisia, passant per tot lo Nòrd d'Africa e l'Oriente Mejan seriá pas estat lo mèsme sens las resorças provesidas per internet.

En decembre de 2010, un jòve tunisian, Mohamed Boazizi, s'immolèt per manifestar contra las condicions de vida dins lo seu país. O sauprà pas el, mas l'acte desesperat, que lo faguèt mòrt, aurà per consequéncia l'èrsa de protestacions conenguda coma la Prima Araba. Manifestacions que s'espandiguèron en Tunisia, menant lo president Zine El Abidine Ben Ali a fugir cap a Arabia Saudita sonque dètz jorns après. Ben Ali èra al cap del poder depuèi novembre de 1987 ^[13].

Lo tèrme Prima Araba, que servís a nomenar l'eveniment,^{[14][15][16][17][18][19]} pr'amor que comencèt pendent l'ivèrn de l'emifèri nòrd, fa alusion la Prima de Praga. Comencèt amb los primièras protestacions que se debanèron en Tunisia lo 18 de Decembre de 2010, aprés l'autoimolacion de Mohamed Bouazizi, per protestar contra la corrupcion policièra e los mals suènhs.^[20][21]. Amb lo sucesses de las protestacions de Tunisia, una èrsa onda d'instabilitat atenguèt Argeria, Jordania, Egipte e Iemèn,^[22] que las mai importantas e organizadas manifestacions se debanèron en un "jorn de furor".^[23][24][25] Las protestacions tanben provoquèron trebolum identics fòra de la region.

Fins ara, las manifestacions s'acabèron per capvirar tres caps d'Estat: lo présidente de Tunisia, Zine El Abidine Ben Ali, fugissent cap a Arabia Saudita lo 14 de genièr, enseguida de las protestacions de la Revolucion de Jasemim; en Egipte, lo president Hosni Mubarak renoncièt l'11 de Febrièr de 2011, apès 18 jorns de protestacions de massa, acabant lo seu mandat de 30 ans; e en Libia, lo president Moammar al-Gaddafi, mòrt dins una fusilhada après que foguèt capturat lo 20 d'otobre e torturat pels rebèls, arrastat per una carrièra en public, tuat d'un tir dins la tèsta. Pendent aquel periòde d'instabilidat regionala, qualques lidèrs anoncièron lor intencion de renonciar: lo president d'Iemèn, Ali Abdullah Saleh, anoncièt que serà pas candidat a sa reeleccion en 2013, acabant son mandat de 35 ans.^[26] Lo president de Sodan, Omar al-Bashir tanben anoncièt que tentarà pas èsser reelegit en 2015,^[27] tot coma lo primièr ministre iraquian, Nouri al-Maliki, que lo mandat s'acaba en 2014,^[28] pasmens que contunhèron de manifestacions totjorn mai violentas exigissednt s demission imediata.^[29] De Protacions en Jordania tanben causèrn le demission del govèrn,^[30] fasent de ex primièr ministre e ambaissador d'Israèl, Marouf Bakhit, coma nòu primièr ministre del rei Abdullah.^[31]

La volatilidat de las protestacions^[32] e las seunas implicacions geopoliticas atirèt l'atencion globala^[33] que s'evoquèt l'eventualitat que qualques manifestants pòscan èsser nomenats pel Prèmi Nobel de la Patz de 2011.^[34]

La revolucion democratica araba se considèra coma la primièra granda èrsa de protestacions democraticas del Mond Arabi del sègle XXI. Las protestacions, d'impulsion sociala e, dins lo cas de Tunisia, sostenidas per l'armada, foguèron causadas per de fators demografics esperital,^[36] condicions de vida duras provocadas pel caumatge, en mai dels regimes corromputs e autoritaris^[37] revelats per los telegramas diplomatics dels Estats Units per Wikileaks. Aqueles regimes, nascuts dels nacionalismes arabis pendent los ans 1950 e 1970, se cambièron en govèrns repressius qu'enebisson l'oposicion politica credibla qu'entraïnèt un vuèg qu'emplena lo movements islamistas.^[37]

En mai de las condicions de vida, enlà del caumatge e de l'injustíia politica e sociala dels seus govèrns, i a la manca de liberdats, dins una societat fòrça militarizada e la manca d'infrastruturas dins de luòcs ont tot lo benefici economics en creis demòra dins d'escassas mans e corrompudas.^[38]

Aquelas revolucions aurián pas podut se debanar abans, perque, ins a la Guèrra Freja, los païses arabis sosmetián los seus interesses nacionals a aqueles del capitalisme estatsunian o del comunisme rus. Levat qualques excecions, fins a Guèrra Freja, la principalas liberdats politicas èran pas permitidas dins aqueles países. Diferentemente da atualidade, la coincidéncia del procés generalizat de globalizacion, que difusan las idèas de l'Occident e que, a la fin de la primièra decennia de 2000, acabant per èsser fòrça presents dins los malhum socials, e en 2008 sus internet. Lo quita internet èra present dempuèi 2000 mercé a de plans de desvolopament de l'Union Europèa.^[39] La majoritat dels protestaires son de joves (es pas per azard, que las protestacions en Egipte se nomenèt "Revolucion de la Juventut"), amb l'accès a Internet e, al contrari de las geracions precedentas, avent una educacion basica e, quitament, suberiora. O mas curiós dels eveniments que comencèron en Tunisia foguèt la seuna difuson aviad per d'outras partidas del mund arabi.^[40]

La crisa prigonda de 2008 que foguèt fòrça sentit pels païses d'Africa del Nòrd, agravèt los nivèls de pauretat, provoquèt l'aument dels preses dels aliments e d'outres produtes de basa.^[39]

A aquelas causas comunas dels païses de la region s'apondon d'outras particularitats. Dins lo cas de la Tunisia, la frequentacion toristica e, subretot, los europèus, faguèt mai prigonda la penetracion de las idèas occidentalas; e mai, lo govèrn da Tunisia èra un dels mens restritiu.^[39]

• (pt)Os ventos da mudança, por Immanuel Wallerstein. OutrasPalavras, 2 de març de 2011.
• (pt)A revolta árabe segon Antonio Negri e Michael Hardt. 25 de febrièr de 2011.
• (pt)Castells, sobre Internet e Rebelião: “É só o começo”. Entrevista de Manuel Castells a Jordi Rovira, 1^èr de març de 2011.
• (en)Grafic Interatiu: Cronologia
• (pt)Cercant lo democratas arabis, article.