Дэн Сяопин

Дэн Сяопин (Дың Шяупин) қыт. 鄧小平; (Туғаннан Дэн Сяньшэн қыт. 鄧先聖 (1904-1997)) - Қытайдың мемлекет және қоғам қайраткері.^[1]

• 1915-1918 жылдары бастауыш мектепте білім алады.
• 1920 жылы Францияға оқуға кетіп, екі жылдан кейін осында құрылған Қытай коммунистік жастар одағына мүше болады.
• 1926 жылы саяси қызметі үшін Франциядан қуылып, Мәскеуге келіп, Сунь Ятсен атындағы университетте оқыды.
• 1927 жылы есімін өзгертіп, Қытайға қайтадан оралып, саяси күреске араласады. Ол Цзянси провинциясында болған котеріліске жетекшілік етті, Қытайдың 7-қызыл армиясын құрды, жапон басқыншылығына қарсы 8 жылға созылған азаттық күрес басшыларының бірі болды. Қытай Халық Республикасы құрылғаннан кейін (1949) Дэн Сяопин елдің басқару жүйесіндегі әртүрлі қызметтерде болды.
• 1956 жылы Қытай Коммунистік партиясы ОК-нің Бас хатшылығына сайланып, 10 жыл бойы осы қызметті атқара жүріп, Қытай коммунистері кәсемдерінің біріне айналды. "Мәдени төңкеріс" жылдарында (1966-1976) орнынан алынып, саяси қуғынға ұшырады. Дэн Сяопин саяси әміріндегі өрлеулер мен құлдыраулар оның принциптілігіне, батылдығы мен жаңашылдығына тікелей байланысты. Ол мәдени революция аяқталганнан кейін Қытай халқын "екінші төңкеріс" жасауға шақырды.
• 1978 жылы желтоқсан айында өткен Қытай Компартиясы ОК-нің 3-пленумында Дэн Сяопиннің жаңа бағдарламасы қабылданды, онда социализм жайында ел экономикасын нарықтық қарым-қатынастарға көшіру идеясы негізделді. Бағдарламада ел экономикасын дамытудың үш кезеңдік тұжырымдамасы бекітілді. Реформа алдымен ауыл шаруашылығында басталып, шаруаларға үкімет тарапынан қызу қолдау көрсетілді. Кейін ауыл шаруашылығындағы реформаның тәжірибесі қорытындылана келе, қайта құрулар толқыны қалаға қарай ойысты. Нәтижесінде XX ғасырдың 80-жылдарынан бастап Қытайда экономика тез қарқынмен дами бастады. Д.Сяопин енді елдің шет елдермен қарым-қатынасын жан-жақты кеңейту мәселесін көтерді. Осы мақсатта арнайы ашық экономикалық аймақтар құрылды. "Ашық есік" саясаты ел экономикасының даму қарқынын одан әрі жеделдетті. Қытайдың тұтастығын қалпына келтіру үшін ол нақты жағдайды ескере отырып, "бір мемлекет - екі құрылым" деген тұжырымдама ұсынды. Бұл саясатта өз жемісін беріп, 1997 жылы жүз жылдан аса ағылшын отары болған Сянган (Гонконг) аралы Қытайға бейбіт түрде қайтарылды.
• 1989 жылы өз өтініші бойынша зейнеткерлікке шыққан Д.Сяопин XX ғасырдағы "Қытай реформасының атасы" болып қалды. Ол өмірінің соңына дейін бас ақылшы ретінде елдегі саяси және қоғамдық істерге араласып отырды.

Дэн Сяопин 邓小平
Дэн Сяопин 1979 жылы
Қытай коммунисттік партиясының басқарушысы
лауазымына ие болғаны 13 Қыркүйек 1982 – 2 Қараша 1987
Ізашары	New office
Ізабасары	Chen Yun
Қытай коммунисттік партиясының әскери комиссиясының басқарушысы
лауазымына ие болғаны 28 Маусым 1981 – 9 Қараша 1989
Ізашары	Hua Guofeng
Ізабасары	Jiang Zemin
Ізашары	Zhou Enlai вакантты (1976–1978)
Ізабасары	Deng Yingchao
Ұлттық адамдар конгрессінің мүшесі
лауазымына ие болғаны 18 Сәуір1959 – 21 Желтоқсан 1964 26 Ақпан 1978 – 19 Ақпан 1997
Қытай Халық Республикасының бірінші вице-президенті
лауазымына ие болғаны 17 Қнварь1975 – 18 Маусым 1983
Ізашары	Lin Biao
Ізабасары	Wan Li
Дүниеге келгені	тамыздың 22 (1904—08—22) (120 жас) Гуанъань, Сычуань, Қытай првинциясы
Қайтыс болғаны	1997 ж. ақпанның 19 (92 жаста) Пекин Қытай
Ұлты	Қытай
Саяси партиясы	Қытай коммунисттік партиясы
Жұбайы	Zhang Xiyuan (张锡瑗) (1928–1929) Jin Weiying (金维映) (1931–1939) Zhuo Lin (卓琳) (1939–1997)
Балалары	Deng Lin Deng Pufang Deng Nan Deng Rong Deng Zhifang
Қолтаңбасы	Дэн Сяопин's signature