სელტიკი (საფეხბურთო კლუბი)

Celtic F.C.

სრული სახელი	Celtic Football Club
მეტსახელი	The Bhoys
დაარსდა	6 ნოემბერი, 1887; 137 წლის წინ (1887-11-06)
სტადიონი	სელტიკ პარკი გლაზგო, შოტლანდია (ტევადობა: 60.837 მაყურებელი)
პრეზიდენტი	იან ბანქიერი
მწვრთნელი	ანგელოს პოსტეკოგლუ
ლიგა	შოტლანდიის პრემიერშიპი
2023–24	ჩემპიონი
საიტი	ოფიციალური საიტი
ძირითადი ფორმა რეზერვის ფორმა მესამე ფორმა

სელტიკი (ინგლ. Celtic Football Club) — საფეხბურთო კლუბი, რომელიც თამაშობს „სელტიკ პარკის“ სტადიონზე, პარკჰედში — შოტლანდიის ქალაქ გლაზგოს აღმოსავლეთ ნაწილში. „სელტიკი“ ბრიტანეთისა და ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე განთქმული და წარმატებული კლუბია, და უამრავ ეროვნულ ტიტულთან ერთად მოგებული აქვს ევროპის ჩემპიონთა თასი 1967 წელს.

„სელტიკი“ ირლანდიელი იმიგრანტების მიერ დაარსებული კლუბია, და აქედან გამომდინარე დიდი პოპულარობით სარგებლობს არა მხოლოდ დიდ ბრიტანეთსა და ირლანდიაში, არამედ ირლანდიური წარმოშობის ხალხთა შორის მთელ მსოფლიოში, განსაკუთრებით კი აშშ-ში, კანადასა და ავსტრალიაში, სადაც მას ბევრი ორგანიზირებული გულშემატკივართა კლუბი ჰყავს.

„სელტიკისა“ და დასავლეთ გლაზგოს გუნდის „რეინჯერსის“ ერთმანეთთან დაპირისპირება — ე.წ. „ოლდ ფერმი“ (Old Firm) — მსოფლიო ფეხბურთის ერთ-ერთი ყველაზე განთქმული და დაძაბული დერბი არის.

კლუბი დაარსდა 1888 წელს ირლანდიელ იმიგრანტთა ჯქუფის მიერ, რომელსაც სათავეში კათოლიკური სასულიერო პირი, "ძმა უოლფრიდი" (Brother Walfrid) ედგა. მათ სახელად "სელტიკი" შეარჩიეს, რაც კლუბის ორმაგ , შოტლანდიურ და ირლანდიურ იდენტიტეტზე, კონკრეტულად კი ამ ორ ხალხთა საერთო კელტურ წარმოშობაზე მიუთითებს. კლუბს თავდაპირველად საქველმოქმედო ფუნქცია ჰქონდა. თამაშებზე შეგროვილი ფულით სელტიკი აღმოსავლეთ გლაზგოს გაღატაკებულ მოსახლეობას, რომლის უმრავლესობას ირლანდიელი იმიგრანტები წარმოადგენდნენ, ეხმარებოდა.

გუნდს, რომელსაც თავიდანვე ჩინებული ფეხბურთელები გააჩნდა, მალე უფრო სერიოზული სპორტული მიზნები ჰქონდა, და 1893 წელს მან თავისი პირველი ეროვნული ჩემპიონობა მოიპოვა. მეოცე საუკუნის დასაწყისში კი სელტიკს შოტლანდიაში თანატოლი არ ჰყავდა, მან 1905-1919 წლებში კიდევ თერთმეტჯერ გაიმარჯვა შოტლადიის ჩემპიონატში, და აგრეთვე ექვსჯერ მოიპოვა ეროვნული თასი. 1922-1937 წლებში გუნდში თამაშობდა ბრიტანეთის საფეხბურთო ისტორიის ყველაზე გამორჩეული ბომბარდირი, ჯიმი მაკგრორი (Jimmy McGrory). ეროვნული ლიგის 408 თამაშში მას საოცარი 410 გოლი აქვს გატანილი, სულ მთლიანად ოფიციალურ თამაშებში კი - 550. ორივე ეს მონაცემი არა მხოლოდ შოტლანდიის, არამედ მთელი ბრიტანეთის რეკორდს წარმოადგენს. მაკგრორი შემდეგ ოცი წლის განმავლობაში გუნდს წვრთნიდა, მაგრამ ეს პერიოდი (1945-1965) კლუბის ისტორიაში ყველაზე წარუმატებელი გამოდგა, და მან მხოლოდ ერთხელ, 1954 წელს, იმარჯვა ეროვნულ პირველობაზე. ამის მიუხედავად, 1957 წელს მაკგრორის გუნდმა ისტორიულ წარმატებას მიაღწია, როდესაც მან ლიგის თასის ფინალში "რეინჯერსი" 7-1 გაანადგურა, რაც აგრეთვე ბრიტანეთის ეროვნული თასების ფინალების რეკორდს წარმოადგენს.

სელტიკი უეფა-ს ევროთასების დაარსებამდეც ხშირად გამოდიოდა საერთაშორისო ასპარეზზე, და მას რამდენიმე პრესტიჟული ტურნირი, როგორც 1914 წლის "ბუდაპეშტის თასი",^[1] 1938 წლის "იმპერიის თასი",^[2] და 1953 წლის "დაგვირგვინების თასი" აქვს მოგებული, სადაც მან ინგლისის წამყვან გუნდებს სძლია.^[3] ევროპის კონტინენტზე კი სელტიკმა უფრო გვიან, სწორედ ევროთასების მეშვეობით მოიპოვა თავისი დიდი სახელი.

სელტიკის „ოქროს ხანა“ უპირველეს ყოვლისა ერთ ადამიანს უკავშირდება — ჯონ „ჯოკ“ სტინს (Jock Stein).^[4][5][6] მან უკვე 1951 წელს თავისი „რეინჯერსის" ქომაგთა ოჯახის რისხვა გამოიწვია, როდესაც „სელტიკის“ მოთამაშე, მოგვიანებით კი კაპიტანი გახდა. 1965 წელს კი ჯოკ სტინმა მწვრთნელის თანამდებობა დაიკავა და მალევე უდიდეს წარმატებებს მიაღწია. 1965–1974 წლებში „სელტიკმა“ ზედიზედ 9 ეროვნული ჩემპიონატი მოიგო, 7 ეროვნული თასი, და 6 ლიგის თასი. 1967 წელს კი გუნდმა ყველა ეროვნულ პრიზთან ერთად მსოფლიო ფეხბურთის ყველაზე პრესტიჟული ტურნირიც, ევროპის ჩემპიონთა თასი მოიგო, როდესაც ქალაქ ლისაბონში უდიდესი სენსაცია მოახდინა და მილანის „ინტერი“ 2–1 დაამარცხა. „სელტიკი“ პირველი ბრიტანული კლუბია, რომელმაც ამ ტურნირში იმარჯვა და ყველა ის ფეხბურთელი, ვინც ფინალში ითამაშა, „სელტიკ პარკის“ მიმდებარე რაიონში იყო დაბადებული. „სელტიკის“ გულშემატკივრები მათ „ლისაბონის ლომებს“ (Lisbon Lions) უწოდებენ. 1970 წელს „სელტიკი“ კვლავ გავიდა ჩემპიონთა თასის ფინალში. ნახევარფინალურ შეხვედრას ინგლისის ჩემპიონ „ლიდს იუნაიტედის“ წინააღმდეგ „ჰამფდენ პარკის“ ეროვნულ სტადიონზე გლაზგოში 133,961 მაყურებელი დაესწრო, რაც ევროთასების რეკორდია. „სელტიკმა“ „ლიდს იუნაიტედი“ როგორც სახლში, ასევე სტუმრადაც დაამარცხა და „სან სიროზე“ როტერდამის „ფეიენოორდს“ შეხვდა, ამჯერად, ფავორიტის როლში, თუმცა მოულოდნელად 1–2 დამარცხდა დამატებით დროში. გუნდის რიგებს ამ წლებში განსაკუთრებით ჯიმი ჯონსტონი (Jimmy Johnstone) ამშვენებდა თავისი თამაშით, რომელიც 2002 წელს კლუბის ისტორიის საუკეთესო მოთამაშედ დასახელდა. გუნდის კაპიტანი კი ბილი მაკნილი (Billy McNeill) იყო, რომელმაც „სელტიკის“ შემადგენლობაში 18 წელი და 790 თამაში ითამაშა, რაც კლუბის რეკორდია.

სწორედ ბილი მაკნილმა აიღო სტინის წასვლის შემდეგ 1978 წელს გუნდის მწვრთნელობა თავის ხელში, და სამჯერ მოიგო ეროვნული ჩემპიონატი, სანამ ალექს ფერგიუსონის „აბერდინი“ გახდებოდა შოტლანდიის ფეხბურთის წამყვანი ძალა. 1986 წელს სელტიკმა ბოლო ტურში მეტად დრამატულად მოიპოვა ჩემპიონობა 2 ბურთის სხვაობით, და თავის ასწლიან საიუბილეო 1988 წელშიც მაკნილის მეთაურობით ეროვნული ჩემპიონატისა და თასის „დუბლი“ მოიპოვა. ამის შემდეგ, კლუბს მოედანზეც, და მოედნის გაღმაც, უდიდესი პრობლემები ჰქონდა. ჯოკ სტინის მიღწევა — ზედიზედ ცხრაჯერ მოგებული ჩემპიონობა — „რეინჯერსმა“ გაიმეორა, და კლუბის ეს რეკორდი მხოლოდ ჰოლანდიელმა მწვრთნელმა ვიმ იანსენმა (Wim Jansen) „გადაარჩინა“, როდესაც მან 1998 წელს სელტიკი კვლავ ეროვნული ჩემპიონი გახადა. 4 წლით ადრე, კანადელმა ბიზნესმენმა ფერგიუს მაკკანმა (Fergus McCann) კლუბი სრული ფინანსური გაბანკროტებისგან იხსნა. მაკკანმა აგრეთვე „სელტიკ პარკი“ ბრიტანეთის ყველაზე დიდ თანამედროვე სტადიონად აქცია (ეს „ტიტული“ მან კარდიფის „მილენიუმ სტედიუმის“ 1999 წელს აშენებამდე შეინარჩუნა), მაგრამ მოედანზე „რეინჯერსის" დომინირება მაკკანმა დიდი ხნით ვერ შეაჩერა. ეს მხოლოდ ახალი საუკუნის დასაწყისში, ირლანდიელი მწვრთნელის, მარტინ ო'ნილის (Martin O'Neill) მოსვლის შემდეგ მოხდა.

ო'ნილის ხელმძღვანელობით, და შვედი თავდამსხმელის, ჰენრიკ ლარსონის (Henrik Larsson) ბრწყინვალე თამაშის მეშვეობით, „სელტიკმა“ სამჯერ მოიპოვა ჩემპიონობა, ორჯერ კი იგი სეზონის ბოლო ტურში დათმო. ევროპის გრანდებთან მოპოვებული ბევრი შესანიშნავი გამარჯვების მიუხედავად, კლუბი ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფურ სტადიას ვერ გასცდა, სამაგიეროდ კი 2003 წელს უეფა-ს თასის ფინალში გავიდა. ესპანეთის ქალაქ სევილიაში გუნდს 80 000 გულშემატკივარი გაჰყვა, მათი უმრავლესობა ბილეთის გარეშე. იქ სელტიკი დამატებით დროში ჟოზე მოურინიოს „პორტუსთან“ 2–3 დამარცხდა, მათ ქომაგებს კი სამაგალითო მოქცევის შედეგად ფიფა-ს „ფეარ ფლეი“ (Fair Play) პრიზი მიენიჭათ. ჩემპიონთა ლიგის მეორე სტადიაზე სელტიკმა უკვე გორდონ სტრახანის (Gordon Strachan) მეთვალყურეობის ქვეშ მოახერხა გასვლა, 2007 და 2008 წელს. სტრახანმა აგრეთვე სამჯერ ზედიზედ მოიპოვა ეროვნული ჩემპიონობა — იგი ამჟამად კლუბის ბოლო მწვრთნელია, ვინც ამას მიაღწია. 2010 წლის მარტში გუნდი ყოფილმა კაპიტანმა, ირლანდიელმა ნილ ლენონმა (Neil Lennon) ჩაიბარა. მისი ხელმძღვანელობით, სელტიკმა 2012 წელს, ოთხწლიანი პაუზის შემდეგ, ჩემპიონობა მოიპოვა და შემდგომ ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფურ ეტაპზეც გავიდა. ამავე დროს, რეინჯერსის გაბანკროტების შედეგად, სელტიკს მთავარი კონკურენტი მოაკლდა ჩემპიონატში, და მან შემდეგი ორი წლის გათამაშებაც იოლად მოიგო. ნილ ლენონმა კლუბი 2013–14 წლის სეზონის ბოლოს დატოვა, და გუნდს სათავეში ჩაუდგა ნორვეგიელი სპეციალისტი რონი დაილა. „სელტიკის“ ტიტულების სიას კიდევ ორი ჩემპიონობა დაემატა, თუმცა, საერთაშორისო ასპარეზზე გუნდის წარუმატებლობამ კლუბის ხელმძღვანელობა ცვლილებების განხორციელებისკენ აიძულა. ახალ მთავარ მწვრთნელად „ლივერპულის“ ყოფილი თავკაცი ბრენდან როჯერსი დაინიშნა. მისი ხელმძღვანელობით ჩატარებულ პირველივე სეზონში გუნდმა შოტლანდიის ყველა ტურნირი დაუმარცხებლად დაასრულა და სამივე მთავარი ტიტული მოიპოვა.

ამას მოყვა ზედიზედ კიდევ სამი „ტრიპლი“ (ჩემპიონატი, შოტლანდიის თასი, ლიგის თასი), რაც შოტლანდიის საკლუბო ფეხბურთში უპრეცედენტო მიღწევაა. როჯერსის 2019 წელს „ლესტერში“ წასვლის შემდეგ გუნდში ნილ ლენონი დაბრუნდა. გუნდის მიზანი, ზედიზედ ისტორიული მე-10 ჩემპიონობის მოპოვება, მან ვერ შეასრულა და 2021 წელს იქამდე შედარებით უცნობ სპეციალისტს, ანგელოს „ენჯ“ პოსტეკოგლუს დაუთმო ადგილი. ავსტრალიელმა თავკაცმა რადიკალურად გადაახალისა შემადგენლობა, შეცვალა თამაშის სტილი და კულტურა. მისი ხელმძღვანელობით „სელტიკმა“ პირველივე ცდაზე დაიბრუნა ჩემპიონობა. აღსანიშნავია, რომ კლუბმა ამ პერიოდში აზიურ ბაზარზე აიღო ორიენტაცია, კერძოდ კი ორი წლის მანძილზე ექვსი იაპონელი ფეხბურთელი დაიმატა. ^{[წყარო არ არის მითითებული 632 დღე]}

„სელტიკისა“ და „რეინჯერსის“ დერბი ერთ-ერთ ყველაზე ძველ და ხშირად ნათამაშებ დაპირისპირებად ითვლება. მისი განსაკუთრებული დაძაბულობა კი პოლიტიკური, რელიგიური და სოციალური ვითარებებით არის გამოწვეული. „სელტიკი“ ირლანდიელი კათოლიკეების მიერ დაარსებული გუნდია, და მის გულშემატკივართა უმრავლესობა ისტორიულად სწორედ ამ ჯგუფს მიეკუთვნებოდა. „რეინჯერსის“ იდენტურობა ადგილობრივ პროტესტანტულ საზოგადოებაში იყო ჩამოყალიბებული. ამ ორ ჯგუფთა ცუდი დამოკიდებულებები ერთმანეთს შორის შოტლანდიასა და ირლანდიაში ფეხბურთის მოედანზეც ირეკლებოდა, სწორედ გლაზგოს დერბის სახით. „რეინჯერსი“ დიდი ხანი საერთოდ არ ათამაშებდა კათოლიკებს თავის კლუბში. ამავე დროს, პროტესტანტები ყოველთვის თამაშობდნენ „სელტიკის“ რიგებში, და როგორც ლეგენდარული მწვრთნელი ჯოკ სტინი, ასევე ბევრი გამორჩეული მოთამაშე (კენი დალგლიში, დანიელ მაკგრეინი, „ლისაბონის ლომებთა“ ნაწილი, და სხ.) ამ ჯგუფს მიეკუთვნებოდა. მეოცე საუკუნის მიწურულს ორივე კლუბი უფრო აქტიურად შეეცადა, სტადიონზე სექტანტობა მოესპო, და დღეისთვის მდგომარეობა ბევრად გაუმჯობესდა. 2012 წლის ივნისში „რეინჯერსის“ გაბანკროტებისა და პრემიერ ლიგიდან გამოთიშვის შედეგად, ეს დერბი ორი წლის განმავლობაში არ შემდგარა.

№	მოთამაშე	ეროვნება	გუნდში მოვიდა	ბოლო კლუბი
მეკარეები
1	ჯო ჰარტი		2020	„ტოტენჰემი“
29	სკოტ ბეინი		2018	„დანდი“
31	ბენ სიგრისტი		2016	„დანდი იუნაიტედი“
მცველები
2	ალისტერ ჯონსტონი		2022	„მონრეალი“
3	გრეგ ტეილორი		2019	„კილმარნოკი“
4	კარლ სტარფელტი		2021	„რუბინი“ ყაზანი
18	იუკი კობაიაში		2023	„ვისელი“ კობე
20	კამერონ კარტერ-ვიკერსი		2021	„ტოტენჰემი“
25	ალექსანდრო ბერნაბეი		2021	„ლანუსი“
56	ენტონი როლსტონი		2015
ნახევარმცველები
13	არონ მოი		2021	„შანხაი პორტი“
14	დევიდ ტერნბული		2020	„მოზერველი“
16	ჯეიმზ მაკკარტი		2020	„ბნეი იეჰუდა“ თელ-ავივი
24	ტომოკი ივატა		2015	„იოკოჰამა მარინოსი“
33	მატ ო'რაილი		2013	„მილტონ კინსი“
41	რეო ჰატატე		2014	„კავასაკი ფრონტალე“
42	კალუმ მაკგრეგორი		2013
49	ჯეიმზ ფორესტი		2010
თავდამსხმელები
8	კიოგო ფურუჰაში		2021	„ვისელი“ კობე
9	სეად ჰაკშაბანოვიჩი		2022	„რუბინი“ ყაზანი
11	ლიელ აბადა		2021	„მაკაბი“ პეტაჰ ტიკვა
17	ჟოტა		2022	„ბენფიკა“
19	ო ჰიონ-გიუ		2023	„სუვონი“
38	დაიზენ მაედა		2022	„იოკოჰამა მარინოსი“

• 1897 - 1940: უილიამ მეილი
• 1940 - 45: ჯიმი მაკსტეი
• 1945 - 65: ჯიმი მაკგრორი
• 1965 - 78: ჯოკ სტინი
• 1978 - 83: ბილი მაკნილი
• 1983 - 87: დევიდ ჰეი
• 1987 - 91: ბილი მაკნილი
• 1991 - 93: ლიამ ბრეიდი
• 1993 - 94: ლუ მაკარი
• 1994 - 97: ტომი ბერნსი
• 1997 - 98: ვიმ იანსენი
• 1998 - 99: იოზეფ ვენგლოში
• 1999 - 00: ჯონ ბარნსი
• 2000 - 05: მარტინ ო'ნილი
• 2005 - 09: გორდონ სტრახანი
• 2009 - 10: ტონი მოუბრეი
• 2010 - 14: ნილ ლენონი
• 2014 - 16: რონი დაილა
• 2016 - 19: ბრენდან როჯერსი
• 2019 - 21: ნილ ლენონი
• 2021 -  : ანგელოს პოსტეკოგლუ

შოტლანდიის საფეხბურთო ჩემპიონატი

• ჩემპიონი (54): 1893, 1894, 1896, 1898, 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1914, 1915, 1916, 1917, 1919, 1922, 1926, 1936, 1938, 1954, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1977, 1979, 1981, 1982, 1986, 1988, 1998, 2001, 2002, 2004, 2006, 2007, 2008, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2022, 2023, 2024
• ვიცე-ჩემპიონი (32): 1892, 1895, 1900, 1901, 1902, 1912, 1913, 1918, 1920, 1921, 1928, 1929, 1931, 1935, 1939, 1955, 1976, 1980, 1983, 1984, 1985, 1987, 1996, 1997, 1999, 2000, 2003, 2005, 2009, 2010, 2011, 2021

შოტლანდიის საფეხბურთო თასი

• თასის მფლობელი (40): 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923, 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969, 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995, 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
• ფინალისტი (18): 1889, 1893, 1894, 1901, 1902, 1926, 1928, 1955, 1956, 1961, 1963, 1966, 1970, 1973, 1984, 1990, 1999, 2002

შოტლანდიის ლიგის თასი

• თასის მფლობელი (21): 1957, 1958, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1975, 1983, 1998, 2000, 2001, 2006, 2009, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2022, 2023
• ფინალისტი (15): 1965, 1971, 1972, 1973, 1974, 1976, 1977, 1978, 1984, 1987, 1991, 1995, 2003, 2011, 2012

გლაზგოს თასი

• თასის მფლობელი (35): 1891, 1892, 1895, 1896, 1905, 1906, 1907, 1908, 1910, 1916, 1917, 1920, 1921, 1927, 1928, 1929, 1931, 1939, 1941, 1949, 1956, 1962, 1964, 1965, 1967, 1968, 1970, 1975, 1982, 2008, 2011, 2014, 2015, 2016, 2017
• ფინალისტი (31): 1890, 1893, 1897, 1900, 1902, 1903, 1904, 1909, 1911, 1913, 1919, 1922, 1925, 1926, 1930, 1936, 1945, 1951, 1952, 1961, 1963, 1976, 1979, 1981, 1983, 1986, 1987, 2009, 2010, 2012, 2013

კორონაციის თასი

• თასის მფლობელი: 1953

ევროპის ჩემპიონთა თასი

• თასის მფლობელი: 1967 ^[7]
• ფინალისტი: 1970

უეფა-ს თასი

• ფინალისტი: 2003 ^[8]

საკონტინენტთაშორისო თასი

• ფინალისტი: 1967 ^[9]

• ოფიციალური საიტი
• სელტიკი Twitter-ზე
• Soccerway