Jump to content

Սև վառոդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սև վառոդի բաղադրության մեջ մտնող կալիումի նիտրատը /բորակը/
Փայտածուխը
Ծծումբը

Սև վառոդ, հայտնի է նաև ծխացող վառոդ անվանումով՝ ի տարբերություն ներկայումս լայնորեն գործածվող անծուխ վառոդի. ամենավաղ հայտնի քիմիական պայթուցիկ նյութն է։ Բաղկացած է ծծումբի (S), փայտածուխի և կալիումի նիտրատի /KNO/ կամ սելիտրայի խառնուրդից։ Ծծումբն ու փայտածուխը ծառայում են որպես վառելանյութ, իսկ կալիումի նիտրատը՝ օքսիդացնող նյութ, որն ապահովում է այրման համար անհրաժեշտ թթվածնի համապատասխան քանակության առկայությունը[1][2]։ Ժամանակին լայնորեն գործածվել է հրազենի, հրետանու, հրթիռների, հրավառության նյութերի մեջ, հանքագործության, ճանապարհաշինության բնագավառներում։

Հայտնաբերվել է իններորդ դարում, Չինաստանում և 13-րդ դարի վերջերից լայնորեն տարածվել եվրասիական երկրներում[3]։ Սկզբնապես ստեղծված լինելով բժշկական նպատակներով գործածվելու համար՝ մոտավորապես 1000 թվականին առաջին անգամ կիրառվել է որպես զինամիջոց[4]։

Տասնիններորդ դարի երկրորդ կեսից սկսած՝ սև վառոդի գործածության ծավալներն ու բնագավառները նվազել են՝ կապված ավելի արդյունավետ պայթուցիկ նյութերի՝ դինամիտի (ուժանակի) և ANFO-ի /ammonium nitrate/fuel oil/ հայտնաբերման հետ[5][6]։ Այսօր սև վառոդը կիրառվում է որսորդության, հրազենի գործածության վարժանքների, պատմական ճակատամարտերի խաղ-բեմադրությունների ժամանակ՝ որպես մարտական լիցքից զուրկ, ուսումնական փամփուշտների նյութ։

Ռազմական նպատակով սև վառոդի գործածությունը՝ անծուխ վառոդի հետ համեմատած, անցանկալի է՝ հաշվի առնելով դրան հատուկ հետևյալ թերությունները. կրակելիս մեծ քանակությամբ ծուխ է արտադրվում, որը մատնում է հրաձիգի կամ հրանոթի տեղը, կրակողին խանգարում է նշանառության , ինչպես նաև՝ արձակած կրակոցի արդյունքները, հետևանքները պարզելու ժամանակ։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Agrawal, 2010, էջ 69
  2. ↑ Cressy, 2013
  3. ↑ Buchanan, 2006, էջ 2
  4. ↑ Andrade, 2016, էջ 30
  5. ↑ Hazel Rossotti (2002). Fire: Servant, Scourge, and Enigma. Courier Dover Publications. էջեր 132–137. ISBN 978-0-486-42261-9.
  6. ↑ «Explosives – History». science.jrank.org. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 2-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ágoston, Gábor (2008), Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire, Cambridge University Press, ISBN 0-521-60391-9.
  • Agrawal, Jai Prakash (2010), High Energy Materials: Propellants, Explosives and Pyrotechnics, Wiley-VCH.
  • Andrade, Tonio (2016), The Gunpowder Age: China, Military Innovation, and the Rise of the West in World History, Princeton University Press, ISBN 978-0-691-13597-7.
  • Arnold, Thomas (2001), The Renaissance at War, Cassell & Co, ISBN 0-304-35270-5.
  • Benton, Captain James G. (1862). A Course of Instruction in Ordnance and Gunnery (2 ed.). West Point, New York: Thomas Publications. ISBN 1-57747-079-6..
  • Brown, G. I. (1998), The Big Bang: A History of Explosives, Sutton Publishing, ISBN 0-7509-1878-0.
  • Buchanan, Brenda J., ed. (2006), Gunpowder, Explosives and the State: A Technological History, Aldershot: Ashgate, ISBN 0-7546-5259-9.
  • Chase, Kenneth (2003), Firearms: A Global History to 1700, Cambridge University Press, ISBN 0-521-82274-2.
  • Cocroft, Wayne (2000), Dangerous Energy: The archaeology of gunpowder and military explosives manufacture, Swindon: English Heritage, ISBN 1-85074-718-0.
  • Cowley, Robert (1993), Experience of War, Laurel.
  • Cressy, David (2013), Saltpeter: The Mother of Gunpowder, Oxford University Press.
  • Crosby, Alfred W. (2002), Throwing Fire: Projectile Technology Through History, Cambridge University Press, ISBN 0-521-79158-8.
  • Curtis, W. S. (2014), Long Range Shooting: A Historical Perspective, WeldenOwen.
  • Earl, Brian (1978), Cornish Explosives, Cornwall: The Trevithick Society, ISBN 0-904040-13-5
  • Easton, S. C. (1952), Roger Bacon and His Search for a Universal Science: A Reconsideration of the Life and Work of Roger Bacon in the Light of His Own Stated Purposes, Basil Blackwell.
  • Ebrey, Patricia B. (1999), The Cambridge Illustrated History of China, Cambridge University Press, ISBN 0-521-43519-6.
  • Grant, R.G. (2011), Battle at Sea: 3,000 Years of Naval Warfare, DK Publishing.
  • Hadden, R. Lee. 2005. "Confederate Boys and Peter Monkeys." Armchair General. January 2005. Adapted from a talk given to the Geological Society of America on March 25, 2004.
  • Harding, Richard (1999), Seapower and Naval Warfare, 1650–1830, UCL Press Limited.
  • al-Hassan, Ahmad Y. (2001), «Potassium Nitrate in Arabic and Latin Sources», History of Science and Technology in Islam, Արխիվացված է օրիգինալից 20 May 2019-ին, Վերցված է 23 July 2007-ին.
  • Hobson, John M. (2004), The Eastern Origins of Western Civilisation, Cambridge University Press.
  • Johnson, Norman Gardner. «explosive». Encyclopædia Britannica. Chicago: Encyclopædia Britannica Online.
  • Kelly, Jack (2004), Gunpowder: Alchemy, Bombards, & Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World, Basic Books, ISBN 0-465-03718-6.
  • Khan, Iqtidar Alam (1996), «Coming of Gunpowder to the Islamic World and North India: Spotlight on the Role of the Mongols», Journal of Asian History, 30: 41–5
  • Khan, Iqtidar Alam (2004), Gunpowder and Firearms: Warfare in Medieval India, Oxford University Press.
  • Khan, Iqtidar Alam (2008), Historical Dictionary of Medieval India, The Scarecrow Press, Inc., ISBN 0-8108-5503-8.
  • Konstam, Angus (2002), Renaissance War Galley 1470-1590, Osprey Publisher Ltd.
  • Liang, Jieming (2006), Chinese Siege Warfare: Mechanical Artillery & Siege Weapons of Antiquity, Singapore, Republic of Singapore: Leong Kit Meng, ISBN 981-05-5380-3.
  • Lidin, Olaf G. (2002), Tanegashima – The Arrival of Europe in Japan, Nordic Inst of Asian Studies, ISBN 8791114128.
  • Lorge, Peter A. (2008), The Asian Military Revolution: from Gunpowder to the Bomb, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-60954-8.
  • Lu, Gwei-Djen (1988), «The Oldest Representation of a Bombard», Technology and Culture, 29: 594–605.
  • McNeill, William Hardy (1992), The Rise of the West: A History of the Human Community, University of Chicago Press
  • Morillo, Stephen (2008), War in World History: Society, Technology, and War from Ancient Times to the Present, Volume 1, To 1500, McGraw-Hill, ISBN 978-0-07-052584-9.
  • Needham, Joseph (1980), Science & Civilisation in China, vol. 5 pt. 4, Cambridge University Press, ISBN 0-521-08573-X.
  • Needham, Joseph (1986), Science & Civilisation in China, vol. V:7: The Gunpowder Epic, Cambridge University Press, ISBN 0-521-30358-3.
  • Nolan, Cathal J. (2006), The Age of Wars of Religion, 1000–1650: an Encyclopedia of Global Warfare and Civilization, Vol 1, A-K, vol. 1, Westport & London: Greenwood Press, ISBN 0-313-33733-0.
  • Norris, John (2003), Early Gunpowder Artillery: 1300–1600, Marlborough: The Crowood Press.
  • Partington, J. R. (1960), A History of Greek Fire and Gunpowder, Cambridge, UK: W. Heffer & Sons.
  • Partington, J. R. (1999), A History of Greek Fire and Gunpowder, Baltimore: Johns Hopkins University Press, ISBN 0-8018-5954-9.
  • Patrick, John Merton (1961), Artillery and warfare during the thirteenth and fourteenth centuries, Utah State University Press.
  • Pauly, Roger (2004), Firearms: The Life Story of a Technology, Greenwood Publishing Group.
  • Perrin, Noel (1979), Giving up the Gun, Japan's reversion to the Sword, 1543–1879, Boston: David R. Godine, ISBN 0-87923-773-2, PMC 2595867.
  • Petzal, David E. (2014), The Total Gun Manual (Canadian edition), WeldonOwen.
  • Phillips, Henry Prataps (2016), The History and Chronology of Gunpowder and Gunpowder Weapons (c.1000 to 1850), Notion Press.
  • Purton, Peter (2010), A History of the Late Medieval Siege, 1200–1500, Boydell Press, ISBN 1-84383-449-9.
  • Rose, Susan (2002), Medieval Naval Warfare 1000-1500, Routledge.
  • Roy, Kaushik (2015), Warfare in Pre-British India, Routledge.
  • Schmidtchen, Volker (1977a), "Riesengeschütze des 15. Jahrhunderts. Technische Höchstleistungen ihrer Zeit", Technikgeschichte 44 (2): 153–173 (153–157)
  • Schmidtchen, Volker (1977b), "Riesengeschütze des 15. Jahrhunderts. Technische Höchstleistungen ihrer Zeit", Technikgeschichte 44 (3): 213–237 (226–228).
  • Saunders, J. J. (1971), The History of the Mongol Conquests, University of Pennsylvania Press, ISBN 978-08-12-21766-7.
  • Tran, Nhung Tuyet (2006), Viêt Nam Borderless Histories, University of Wisconsin Press.
  • Turnbull, Stephen (2003), Fighting Ships Far East (2: Japan and Korea Ad 612–1639, Osprey Publishing, ISBN 1-84176-478-7.
  • Urbanski, Tadeusz (1967), Chemistry and Technology of Explosives, vol. III, New York: Pergamon Press.
  • Villalon, L. J. Andrew (2008), The Hundred Years War (part II): Different Vistas, Brill Academic Pub, ISBN 978-90-04-16821-3.
  • Wagner, John A. (2006), The Encyclopedia of the Hundred Years War, Westport & London: Greenwood Press, ISBN 0-313-32736-X.
  • Watson, Peter (2006), Ideas: A History of Thought and Invention, from Fire to Freud, Harper Perennial (2006), ISBN 0-06-093564-2.
  • Willbanks, James H. (2004), Machine guns : an illustrated history of their impact, ABC-CLIO, Inc.
  • Bretscher, Ulrich. «The Recipe for Black Powder». Ulrich Bretscher's Black Powder Page. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սև վառոդ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 4077081-3 · LCCN: sh85057937 · Microsoft: 44435123 · NKC: ph349439
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սև_վառոդ&oldid=10158506» էջից