Կենտրոնական զբոսայգի (Կալինինգրադ)

Զբոսայգի

Կալինինգրադի կենտրոնական զբոսայգի գերմ.՝ Luisenwahl
Երկիր	Ռուսաստան
Կալինինգրադի կենտրոնական զբոսայգիը Վիքիպահեստում

Կալինինգրադի կենտրոնական զբոսայգի ( գերմ.՝ Luisenwahl, նախկինում՝ Միխայիլ Կալինինի անվան մշակույթի և հանգստի զբոսայգի, մինչև պատերազմը` Լուիզենվալ գերմ.՝ Luisenwahl), Կալինինգրադի զբոսայգիներից մեկը։ Գտնվում է Խաղաղության պողոտայի, Պուշկինի փողոցի, Դմիտրի Դոնսկոյի և Սերժանտ Կոլոսկովի փողոցների միջև։ Գլխավոր մուտքը Խաղաղության պողոտայից։

Այգով հոսում է գետակ (նախկինում՝ Խուֆենֆրայգրաբեն գերմ.՝ Hufenfreigraben): Այգու տարածքը մոտ 47 հեկտար է։

Ներկայիս Կենտրոնական զբոսայգին բաղկացած է նախապատերազմյան Լուիզենվալի այգուց և երրորդ ալտշտադյան գերեզմանոցից։

Լուիզենվալ այգու պատմությունը սկսվում է 18-րդ դարի վերջից։ Այն ժամանակ այդ տարածքում է գտնվել Պոենտերների առանձնատունը։ 18-րդ դարի 80-ական թվականներին առանձնատունն այգու հետ ձեռք է բերել ավագ բուրգոմիստր Տ. Գ. Ֆոն Գիպպելը։ Նրա նախաձեռնությամբ այգին պլանավորվել է համաձայն անգլիական սկզբունքների։ 1796 թվականին Ֆոն Գիպպելի ժառանգներից դպրոցական հարցերով խորհրդական Կ. Գ. Բուսոլտը։ Նա իր կնոջ` Լուիզայի պատվին այգին անվանել է Լուիզենվալ։

1808-1809 թթ. այգին դարձել է Պրուսիայի թագավորական ընտանիքի ամառային նստավայրը։ Հատկապես այգին սիրված վայր էր Լուիզա թագուհու համար (հետագայում այգու անունը հաճախ կապում են դրա հետ)։ Այգում կառուցվել է մի փոքրիկ տուն, որտեղ ապրել է թագուհին Քյոնիգսբերգ կատարած այցերի ընթացքում։

1861 թվականին իր թագադրման ընթացքում այգի է այցելել Վիլհելմ I-ը։ Այգին արքայական գույքի հաշվեկշռում է եղել մինչև 1914 թվական, երբ Վիլհելմ II-ն այն նվիրեց քաղաքին։ 20-րդ դարի սկզբին թագուհի Լուիզայի տնակը, որն այդ ժամանակ բաժանված էր այգուց նոր փողոցով (Խուֆենալե գերմ.՝ Hufenallee, այժմ` Խաղաղության պողոտա), օգտագործվել է որպես հղի կանանց համար հանգստյան տուն (գերմ.՝ Mütterheim):

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Լուիզենվալ այգին և հին երրորդ ալտշտադյան գերեզմանոցը միացվել են և դարձել Կալինինի անվան նոր այգի։

Պուրակի տարածքում է գտնվում 1899-1901 թվականներին Լուիզա թագուհու հիշատակին կառուցված լյութերական եկեղեցին։ Ներկայումս եկեղեցում տեղակայված է Կալինինգրադի մարզային տիկնիկային թատրոնը։ Պուրակի տարածքում են գտնվում նաև մի քանի հուշարձաններ `

• Վլադիմիր Վիսոցկու հուշարձան
• Բարոն Մյունհաուզենի հուշարձան

Պահպանվել է նաև (վնասված վիճակում, թագուհու կիսանդրին և դեկորատիվ սյունաշարը) 1874 թվականին Քրիստիան Ռաուխի^[1] կողմից ստեղծված Լուիզա թագուհու բաց կիսագմբեթավոր տաղավարը։ 2013 թվականի հունիսի 6-ին Կալինինգրադի քաղաքապետԱլեքսանդր Յարոշուկը հայտարարեց, որ քաղաքային իշխանությունները պատրաստ են ֆինանսավորել գմբեթավոր շենքի ռեստավրացիայի աշխատանքները^[2][3]։

1928 թվականին պուրակում բացվեց քյոնիքսբերգցի քանդակագործ Վալտեր Ռոզենբերգի Ֆրանց Շուբերտին նվիրված հուշարձանը։ Այս հուշարձանը պահպանվել է հետպատերազմյան առաջին տարիներին (պահպանվել են 50-ական թվականների լուսանկարները), սակայն հետագայում այն անհետացավ։

Այգում կառուցվեցին երկու շատրվաններ, այդ թվում մանկական շատրվանը, որը հիշեցնում էր պետերհոֆյան զվարճալի ցայտերով շատրվանը։ Քաղաքի հոբելյանի կապակցությամբ 2005 թվականին վերականգնվեց էստրադային երգչախումբը։

• 
  Լուիզա թագուհու հուշահամալիրը Լուիզենվալ այգում (մինչև պատերազմ)
• 
  Համերգային հարթակ

• Robert Albinus: Königsberg-Lexikon. Stadt und Umgebung. Sonderausgabe. Flechsig, Würzburg 2002, ISBN 3-88189-441-1.
• Richard Armstedt: Geschichte der königl. Haupt- und Residenzstadt Königsberg in Preußen. Hobbing & Büchle, Stuttgart 1899 (Deutsches Land und Leben in Einzelschilderungen. 2, Städtegeschichten), (Nachdruck: Melchior-Verlag, Wolfenbüttel 2006, ISBN 3-939102-70-9 (Historische Bibliothek)).
• Fritz Gause: Die Geschichte der Stadt Königsberg in Preußen. 3 Bände. 2./3. ergänzte Auflage. Böhlau, Köln u. a. 1996, ISBN 3-412-08896-X.
• Baldur Köster: Königsberg. Architektur aus deutscher Zeit. Husum Druck, Husum 2000, ISBN 3-88042-923-5.
• Jürgen Manthey: Königsberg. Geschichte einer Weltbürgerrepublik. Hanser, München u. a. 2005, ISBN 3-446-20619-1.
• Frey Herrn von Schroetter: Karte von Ost-Preussen nebst Preussisch Litthauen und West-Preussen nebst Netzedistrict. Blatt 6: Labiau, Königsberg, Wehlau. Simon Schropp, Berlin 1802 (Faksimile: Hans Mortensen (Hrsg.): Historisch-Geographischer Atlas des Preußenlandes. Teil 6. Franz Steiner Verlag, Wiesbaden 1978, ISBN 3-515-02671-1), (ca. 1:160.000).
• Gunnar Strunz: Königsberg entdecken. Unterwegs zwischen Memel und Haff. Trescher, Berlin 2006, ISBN 3-89794-071-X (Trescher-Reihe Reisen).

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Կենտրոնական զբոսայգի (Կալինինգրադ) կատեգորիայում։