Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Խաչափառներ |
---|
|
|
Գիտական դասակարգում |
---|
|
Լատիներեն անվանում |
Brachyura Կարլ Լինեյ, 1758
|
Ենթաընտանիք |
- Բաժին Dromiacea De Haan, 1833
- Dakoticancroidea † Rathbun, 1917
- Dromioidea De Haan, 1833
- Eocarcinoidea † Withers, 1932
- Glaessneropsoidea † Patrulius, 1959
- Homolodromioidea Alcock, 1900
- Homoloidea De Haan, 1839
- Բաժին Raninoida De Haan, 1839
- Բաժին Cyclodorippoida Ortmann, 1892
- Բաժին Eubrachyura de Saint Laurent, 1980
- Aethroidea Dana, 1851
- Bellioidea Dana, 1852
- Bythograeoidea Williams, 1980
- Calappoidea De Haan, 1833
- Cancroidea Latreille, 1802
- Carpilioidea Ortmann, 1893
- Cheiragonoidea Ortmann, 1893
- Componocancroidea †
Feldmann, Schweitzer & Green, 2008
- Corystoidea Samouelle, 1819
- Dairoidea Serène, 1965
- Dorippoidea Macleay, 1838
- Eriphioidea Macleay, 1838
- Gecarcinucoidea Rathbun, 1904
- Goneplacoidea Macleay, 1838
- Hexapodoidea Miers, 1886
- Leucosioidea Samouelle, 1819
- Majoidea Samouelle, 1819
- Orithyioidea Dana, 1852
- Palicoidea Bouvier, 1898
- Parthenopoidea Macleay,
- Pilumnoidea Samouelle, 1819
- Portunoidea Rafinesque, 1815
- Potamoidea Ortmann, 1896
- Pseudothelphusoidea Ortmann, 1893
- Pseudozioidea Alcock, 1898
- Retroplumoidea Gill, 1894
- Trapezioidea Miers, 1886
- Trichodactyloidea H. Milne Edwards, 1853
- Xanthoidea Macleay, 1838
- Cryptochiroidea Paul’son, 1875
- Grapsoidea MacLeay, 1838
- Ocypodoidea Rafinesque, 1815
- Pinnotheroidea De Haan, 1833
|
|
Խաչափառներ (լատին․՝ Brachyura), տասոտանի խեցգետնակերպերի կարգի անողնաշարավոր կենդանիների ենթակարգ։ Խաչափառների մարմինը բաժանվում է 2 մասի՝ գլխակուրծք և փոր։ Գլխակուրծքը լայն է, եռանկյուն կամ ձվաձև, խիտինային զրահով ծածկված։ Փորը նեղ է, կարճ, գլխակրծքի տակ քաշված։ Քայլող ոտքերի առաջին զույգն ունի աքցանաձև ճանկեր, որոնք հիմնականում կերը բռնելու և մանրացնելու համար են։ Ունեն ցողունավոր աչքեր, որոնք կարող են շարժվել բոլոր ուղղություններով։ Բաժանասեռ են, էգը և արուն արտաքինից տարբերվում են։ Ապրում են ծովերում, քաղցրահամ ջրամբարներում, ցամաքում։ Զարգանում են մետամորֆոզով (բացառությամբ քաղցրահամ ջրերում ապրողների), ձվիկներից դուրս է գալիս զոեա թրթուրը, որը փոխարինվում է մեգալոպի, ապա հասուն խաչափառի։ Քաղցրահամ ջրերում ապրող տեսակները ազատ լողացող թրթուր չունեն և զարգանում են առանց մետամորֆոզի։ Խաչափառներ սնվում են անողնաշարավորներով։ Հայտնի է 4 000 տեսակ, որից 50-ը՝ նաև ՍՍՀՄ-ում։ Հայաստանի համարյա բոլոր գետերում ու գետակներում նույնպես տարածված են։ Խաչափառների առանձին տեսակներ սննդարդյունաբերական նշանակություն ունեն, որոշ խաչափառներ վնաս են հասցնում արտադրական նշանակություն ունեցող փափկամարմիններին և ձկներին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 24)։
|