Կորուսյալ դրախտ
Կորուսյալ դրախտ, (անգլ.՝ Paradise Lost) 17-րդ դարի անգլիացի պոետ Ջոն Միլթոնի (1608–1674) էպիկական պոեմը։ Առաջին տարբերակը հրատարակվել է 1667 թվականին և կազմված է եղել 10 գրքերից՝ շուրջ տասը հազար չափածո տողերից։ Երկրորդ տարբերակը հրատարակվել է 1674-ին, կազմված է եղել 12 գրքից (Վերգիլիոսի «Էնեականի» օրինակով), պարունակել է քիչ թվով ուղղումներ և չափածոյին ուղեկցող նշումներ[2]։ Քննադատ��երի կարծիքով, «Կորուսյալ դրախտը» Միլթոնի ամենակարևոր աշխատանքն է, որը Միլթոնին դարձնում է իր ժամանակների մեծագույն անգլիացի բանաստեղծներից մեկը[3]։
Կորուսյալ դրախտ անգլ.՝ Paradise Lost | |
|---|---|
 Առաջին հրատարակության կազմը (1667) | |
| Ենթավերնագիր | A poem in ten books |
| Հեղինակ | Ջոն Միլթոն |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | Էպիկական պոեմ, Քրիստոնեական դիցաբանություն |
| Մասն է | Ցանկ արգելված գրքերի[1] |
| Բնօրինակ լեզու | անգլերեն |
| Լեզու | անգլերեն |
| Կերպար(ներ) | Սատանա, Ադամ, Հայր Աստված, Որդի Աստված, Ռաֆայել հրեշտակապետ, Միքայել Հրեշտակապետ, Belial?, Ազազել, Մամոնա, Մողոք, Եվա և Գաբրիել հրեշտակապետ |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1667 |
| Հաջորդ | Վերադարձ դրախտ |
| Երկիր | Անգլիա |
| Հրատարակման վայր | Լոնդոն |
| Հրատարակիչ | Սեմուել Սիմոնս |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1667 |
 Paradise Lost Վիքիպահեստում | |
Պոեմը վերաբերում է աստվածաշնչային Անկման պատմությանը՝ Ադամի և Եվայի գայթակղումը անկած հրեշտակ Սատանայի կողմից և նրանց արտաքսումը Եդեմի այգուց։ Առաջին գլխում բերված է Միլթոնի նպատակը, որն է՝ հիմնավորել մարդուն հասնելու Աստծո ուղիները[6]։ Միլթոնը գրել է նաև այս պոեմի շարունակությունը՝ «Վերադարձ դրախտ»։ Երկու պոեմներում էլ արտացոլված է Անգլիայի բուռն քաղաքական կյանքը և պոետի անձնական կյանքը։
Պատմություն
խմբագրել
Ջոն Լեոնարդը «Կորուսյալ դրախտի» ներածականներից մեկում գրում է, որ Ջոն Միլթոնը համարյա վաթսուն տարեկան էր, երբ 1667-ին տպագրեց «Կորուսյալ դրախտը»։ Ջոն Օբրին (1626–97) պատմում է մեզ, որ պոեմը սկսվել է 1658-ին և ավարտվել 1663 թվականին։ Բայց որոշ հատվածներ համարյա հաստատ գրվել են ավելի վաղ․ այդ հատվածների արմատները հասնում են մինչև Միլթոնի մանկություն[7]։ Լեոնարդը ենթադրում է, որ Անգլիայի քաղաքացիական պատերազմն է խանգարել Միլթոնին ավելի վաղ սկսել պոեմը[7]։
Լեոնարդը նաև նշում է, որ Միլթոնը սկզբում չէր ցանկանում գրել աստվածաշնչային դյուցազներգություն[7]։ Քանի որ դյուցազներգությունները գրվում են հերոս թագավորների և թագուհիների մասին՝ հեթանոսական աստվածների մասնակցությամբ, Միլթոնը սկզբում ցանկանում էր, որ իր դյուցազներգությունը հիմնվի առասպելական սաքսոնական կամ բրիտանական թագավորների պատմությունների վրա[8][9]։
1652 թվականին, ամբողջությամբ կուրանալուց հետո Միլթոնը իր պոեմը գրում է բացառապես թելադրելով՝ քարտուղարների և ընկերների օգնությամբ։ Նա այս էպիկական պոեմը գրել է, երբ հաճախ հիվանդ է եղել, ինչպես նաև զգայական ճնշված իրավիճակում՝ նրա երկրորդ կնոջ և նորածին դստեր վաղ մահվան պատճառով[10]։
Սյուժե
խմբագրել
Պոեմը պատմում է Ծննդոց գրքում նկարագրված մարդկային մեղսագործության, աշխարհի արարման, անլույս խավարում գտնվող դժոխքի ձևավորման և Քաոսի մասին։ Մեծ դեր ունի անկած հրեշտակ Սատանան կամ Օձը։ Նա ըմբոստանում է Աստծո դեմ, քանի որ չի ցանկանում ծնկի իջնել Աստծո Որդու առաջ և իր հետ գաղտնի տանում է հրեշտակների մեկ երրորդը (ըմբոստ հրեշտակներ)։ Սատանան մյուս հրեշտակների դեմ սկսում է զինյալ պայքար, որն էլ մարդու մեղսագործության պատճառն է դառնում։ Պոեմում Ադամն ու Եվան մինչև մեղսագործությունը վարում են ամուսնական կյանք, բայց հետո սեռական կյանքը ձեռք է բերում այլ բնույթ․ պտուղն ուտելուց հետո Ադամն ու Եվան կրքոտ սեքս են ունենում։ Պոեմում Եվան շատ գեղեցիկ է և Ադամից անկախ։ Արգելված պտուղն ուտելուց հետո Եվան այն մեկնում է Ադամին, որը համոզվում է համտեսել հանուն իրենց սիրո, չնայած որ Ռաֆայել հրեշտակը զգուշացրել էր չուտել այն։ Հրամանը խախտելու հետևանքով Ադամն ու Եվան արտաքսվում են դրախտից և արդեն ստիպված են սնունդ հայթայթել։ Բայց Որդին խնդրում է իր Հորը, որից հետո հրեշտակն իջնում է երկիր և Ադամին ու Եվային բերում ապագայի հույսը։
Պոեմի վերջում Ադամը տեսնում է ապագա սերունդները մինչև Մեսիայի գալուստը։
Բովանդակություն
խմբագրել
- Գիրք առաջին։ Սատանան և իր հետևորդները դժոխքում քննարկում են իրենց ներկա վիճակը։ Իր հետևորդների ոգին բարձրացնելու նպատակով Սատանան հայտնում է նրանց Նոր աշխարհի արարման մասին։ Դժոխային տիրակալները (անգլ.՝ infernal Peers) հավաքվում են Սատանայի նոր ստեղծված պալատում՝ Պանդեմոնիումում (լատին․՝ Pandemonium)։ Սատանայի ամենամոտ զինակիցն անվանվում է Վեելզեվուլ։
- Գիրք երկրորդ։ Քննարկման ժամանակ առաջարկվում են անկած հասարակության զարգացման տարբեր ուղիներ։ Որոշներն առաջարկում են նորից հարձակվել Երկնքի վրա, իսկ մի մասը խորհուրդ է տալիս շարունակել Դժոխքի կառուցումը։ Իսկ Սատանան առաջարկում է ինչ-որ մեկին ուղարկել Նոր աշխարհ։ Մյուսները որոշում են Նոր աշխարհ ուղարկեն իրենց տիրակալին։ Գեհենի դարպասապահներ՝ Մեղքն ու Մահը բացում են դարպասները, իսկ Քաոսն օգնում է հասնել անհրաժեշտ տեղը։
- Գիրք երրորդ։ Աստված իմանում է Սատանայի մտադրության մասին, բայց կարծում է, որ ամեն ինչ լավ ավարտ կունենա։ Աստծո Որդին պատրաստ է Սատանայի փրկության հոգսն իր վրա վերցնել։ Սատանան հասնում է Արեգակին և թաքցնելով իր էությունը Արեգակի հրեշտակապետ Ուրիելից իմանում Նոր աշխարհ հասնելու ուղին։
- Գիրք չորրորդ։ Սատանան հիանում է Դրախտի գեղեցկությամբ, բայց չնայած դրան որոշում է փչացնել Աստծո մտադրությունը։ Ուրիելը հաղորդում է Դրախտի պահապան հրեշտակապետ Միքայելին կասկածելի հյուրի մասին։ Միքայելը պահապաններ է ուղարկում, որոնք թշնամուն Եդեմի պարտեզում հայտնաբերում են դոդոշի կերպարանքով։
- Գիրք հինգերորդ։ Եվան Ադամին պատմում է իր անհանգիստ երազների մասին։ Աստված ուղարկում է Ռաֆայել հրեշտակապետին Ադամին Երկնքում ծագած պատերազմի մասին պատմելու համար։
- Գիրք հինգերորդ։ Ռաֆայելը շարունակում է իր պատմությունը։ Երկնքում պատերազմը տևում է երեք օր, առաջին օրը Աստծուն հավատարիմ հրեշտակները ըմբոստների դեմ առավելություն են ունենում, բայց երկրորդ օրը Սատանան սկսում է օգտագործել հրանոթներին նմանվող մեքենաներ, որոնց ոչնչացման նպատակով հրեշտակապետերը սկսում են լեռներ շպրտել։ Երրորդ օրը կռվի մեջ է մտնում Աստծո Որդին և Սատանային պարտության մատնում։ Ապստամբ հրեշտակներն արտաքսվում են Դժոխք։
- Գիրք յոթերորդ։ Ռաֆայելի պատմության շարունակությունը։ Վեց օրվա ընթացքում Աստված արարում է Նոր աշխարհ, այդ թվում Ադամին և Եվային։
- Գիրք ութերորդ։ Ադամը հարցնում է աշխարհի կարգի մասին, բայց պատասխան է ստանում, թե՝ դա իր գործը չէ։ Այդժամ նա սկսում է պատմել Դրախտի մասին իր հիշողությունների և Եվայի հետ հանդիպման մասին։ Ռաֆայելը մեկ անգամ էլ Ադամին հիշեցնելով պահել պատվիրանները հեռանում է։ Адам в
- Գիրք իններորդ։ Սատանան մառախուղի կերպարանքով ներխուժում է Եդեմ, որտեղ փոխակերպվում է Օձի։ Ապա նա գտնում է Եվային և պատմում, որ արգելված պտուղը համտեսելով է նա սկսել խոսել։ Դրանից ոգևորված Եվան քիչ տատանվելուց հետո համտեսում է արգելված պտուղը։ Քանի որ պտուղը շատ համեղ էր, Եվան փոխանցում է այն Ադամին։ Վերջինս չցանկանալով բաժանվել իր կողակցից՝ համոզվում է համտեսել։ Երկուսի մոտ առաջանում են վավաշոտ ցանկություններ, որոնք ցանկանում են բավարարել։ Բայց մերձենալուց հետո մեղքի զգացում են ունենում և սկսում են վիճել։
- Գիրք տասներորդ։ Աստված իմանում է կատարվածի մասին և ուղարկում է Որդուն՝ մարդկանց դատելու համար։ Բայց Որդին խղճահարություն է ցուցաբերում։ Սատանան Դժոխք է վերդառանում Քաոսի կառուցած կամրջի միջոցով։ Մեղքն ու Մահը ուրախությամբ ճանապարհ են բռնում դեպի երկիր։ Եվան Ադամին առաջարկում է զերծ մնալ երեխա ունենալուց, բայց Ադամը պնդում է, որ դա Աստծո մեկ այլ պատվիրանի խախտում կլինի։
- Գիրք տասնմեկերորդ։ Որդին պատմում է Հորը մարդու մեղանչելու մասին։ Հայրը ուրախանում է, բայց ասում, որ մեղսագործ մարդիկ այլևս չեն կարող ապրել Եդեմում և ուղարկում է Միքայել հրեշտակապետին՝ մարդկանց արտաքսելու համար։ Միքայելը քնեցնում է Եվային, իսկ Ադամին ցույց է տալիս մարդկությանը սպասվող կարևոր իրադարձությունները՝ Աբելի սպանությունը Կայենի կողմից, նոր ժողովուրդների առաջացումը, հսկաների առաջացումը, որոնք սկսում են պատերազմներ, մարդկության ապագա զարգացումը, Նոյան տապանի կառուցումը, Ջրհեղեղը և քչերի փրկությունը։
- Գիրք տասներկուերորդ։ Տեսիլքները շարունակվում են։ Բաբելոնյան աշտարակը փլուզվում է, Աբրահամի ծնունդը, Հակոբը տեղափոխվում է Եգիպտոս, Մովսեսի առաջնորդությամբ հրեաների ելքը, Դավիթ թագավորի կառավարումը, Տաճարի կառուցումն ու պղծումը, և, վերջապես, Հիսուս Քրիստոսի գալուստն ու խաչելությունը։ Հիսուսի համբարձումից հետո, Սուրբ Հոգին իջնում է երկրի վրա և հիմնում Եկեղեցին։ Բայց շատ շուտով մարդիկ նորից հեռանում են հավատքից։ Փրկիչը նորից գալիս է երկիր և վերջնականապես ոչնչացնում Սատանային։ Այս տեսիլքներից մխիթարվելով՝ Ադամն ու Եվան լքում են Եդեմը։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Encyclopædia Britannica
- ↑ «Paradise Lost: Introduction». Dartmouth College. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 26-ին.
- ↑ Poetry Foundation Bio on Milton
- ↑ John Milton. Paradise Lost, Book I, l. 26. 1667. Hosted by Dartmouth. Accessed 13 December 2013.
- ↑ Milton 1674, 1:26.
- ↑ Milton's original line read "...justifie the wayes of God to men."[4][5]
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Leonard, 2000, էջ xii
- ↑ Leonard, 2000, էջ xiii
- ↑ Broadbent, 1972, էջ 54
- ↑ Abrahm, M.H., Stephen Greenblatt, Eds. The Norton Anthology of English Literature. New York: Norton, 2000.
| Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կորուսյալ դրախտ» հոդվածին։ |