Camiño dos Faros

O 7 de decembro de 2012 un grupo de catro sendeiristas galegos, amigos desde a infancia, xunto con dous cans decidiron saír a andar, pola beira do mar, desde Malpica ata Fisterra aproveitando os camiños que abriran ao seu paso pescadores e percebeiros; unha viaxe de 200 km^[3] ao redor da costa do noroeste de Galicia que tardaron varias semanas en completar. Querían crear unha ruta que se mantivese o máis preto posible do mar. Deseñar a ruta foi a súa forma de convidar outras persoas a gozala.^[4][5]

Particularmente impresionante foi o apoio que tivo o Camiño dos Faros entre a comunidade local. Non só limpou e sinalizou o carreiro, senón que axudou a desenvolver un programa de actividades que atraeu á costa sendeiristas, ciclistas e corredores de toda Galicia.^{[Cómpre referencia]}

A día de hoxe^[cando?] malia os numerosos intentos por parte do colectivo da Asociación Camiño dos Faros para homologar a ruta do Camiño dos Faros aínda non se chegou a un acordo coas diferentes administración feito polo que segue sen estar homologada.^[6]

Os eventos clave son as oito etapas en que está divido este itinerario; agora ben, cabe a posibilidade de dividila en base ao propio ritmo ou ás esixencias propias. Seis desas oito etapas (cada etapa corresponde a un día de camiñada) seguen unha mestura de carreiros que pasan por cantís e praias, mentres que as outras dúas se dirixen cara ao interior, circunnavegando as rías de Corme e Laxe e Camariñas ao longo do que son dous tramos de costa moi dentada. A maioría das etapas comezan e terminan en pequenas aldeas pesqueiras con moitas opcións de aloxamento.

Esta 1ª etapa comeza no porto de Malpica e acaba na praia de Niñóns, xa no concello de Ponteceso, despois de percorrer 21.3 km. Case todos na súa totalidade transcorren polo concello de Malpica.^[7]

Despois de deixar atrás o porto de Malpica crúzase a vila malpicá rumbo noroeste ata chegar á rúa da Praia. Desde aquí xa se albisca o océano Atlántico e o primeiro dos grandes faros, que non toca a ruta pois está situado nas illas Sisargas; estas illas acompañan o camiñante, ao lonxe, na meirande parte desta etapa. A rúa da Praia vai bordeando ao seu paso a praia de Area Maior,^[8] ata chegar á rúa Canido, que bordea a praia de Canido;^[9] alí cóllese a senda que leva ata a praia de Seaia,^[10] que se bordea por un camiño de táboas, deixando entre o camiño e a praia as primeiras dunas de area do Camiño dos Faros. Desde aquí séguese a senda que leva bordeando o monte ata o cabo de Santo Adrián; neste tramo atópase a fonte de Santo Adrián, cuxa auga segundo as crenzas populares cura as verrugas. Xa no cabo atópase a ermida de Santo Adrián, famosa pola súa romaría,^[11] e un miradoiro, que dá unha visións do camiño xa feito, do próximo tramo da etapa e das illas Sisargas. Desde aqui séguese bordeando a costa, deixando atrás o coído de Fontán e a punta do Castro, ata chegar á praia de Beo;^[12] unha vez pasada esta praia continúase a ruta (deixando atrás a rada do porto da Tella, punta Galiana e o castro de Entretorres, un dos poucos castros marítimos da zona e totalmente sen estudar) cara ao lugar de Seiruga, ata chegar á praia de Seiruga onde aparece o inconveniente para chegar a ela de cruzar o regato do Esteiro que dependendo de se a marea esta alta ou baixa pode complicar máis ou menos o paso chegando a ter que remangarse e descalzar para pasar o rego, aínda que entre os meses de xaneiro e marzo pode ser que se teña que coller a ruta altenativa que sae desde Beo, debido a que a auga que pode levar o rego sexa un inconveniente para cruzalo; unha vez cruzado o rego crúzase a praia por unha pasarela de madeira que supera as dunas desta praia e conducen ata o lugar de Seiruga,^[13] desde onde se continúa bordeando o monte da Insua pasando pola punta Cherpa, os acantilados de Secova do Monte ata chegar á depuradora de Barizo, a pedra das Garzas, desde onde se continúa pola estrada asfaltada ata chegar á praia de Barizo. Tras cruzar e subir un pequeno monte de eucaliptos continúa ata chegar ao porto de Barizo,^[14] desde onde continúa o tramo máis difícil desta etapa ata chegar á zona de punta Cabalo continuando ata a punta de Ensubelas e o Alto da Barreira, desde onde xa se albisca o faro de Punta Nariga, a costa de Niñóns e a do Roncudo. A partir de aqui báixase un pequeno tramo ata chegar ao faro;^[15] desde aquí pásase polas penas do Rubio, enseada do Lago,^[16] Punta Queimada e chégase á praia de Niñóns onde dá fin esta 1ª etapa.^[17]

A 2ª etapa comeza na praia de Niñóns e acaba en Ponteceso xusto as beiras da casa onde naceu o bardo e escritor do himno galego, Eduardo Pondal (1835-1917),^[18] e da ponte que une Ponteceso e Cabana de Bergantiños sobre o río Anllóns, despois de percorrer 27.1 km. Esta etapa transcorre na súa totalidade polo concello de Ponteceso^[19]

Esta etapa comeza, despois de deixar atrás a praia de Niñóns, camiñando durante un pequeno treito por un bosque de piñeiros que leva ata a pequena praia do Morro; de aquí séguese ata a punta do Niño do Corvo, pásase ás beiras das praias do Niño do Corvo e da de santa Mariña continuando ata chegar ao porto de Santa Mariña.^[20] O saír do porto de Santa Mariña empézase costeando os primeiros metros por detrás deste para seguir bordeando a costa pasando polos acantilados da Eiroa e a punta do Pichón ata chegar á altura dun cruceiro onde se colle cara á esquerda meténdose cara ao interior, facendo caso das frechas verdes que indican o camiño. Un pouco máis adiante ao meterse entre os montes de Mean, á esquerda, e Arbosa, á dereita, pódese ver pegado as rochas un curro artesanal que se usa para coidar unha manda de cabalos salvaxes, que de ter sorte se poderían ver.^[21] Continúase ata atopar a estrada asfaltada que leva ao porto de Santa Mariña dirixindose á dereita por ela uns 200 m ata coller a senda que leva á cima do monte Arbosa, o alto do Bravio, desde onde se teñen as primeiras vistas da enseada da Barda, onde se atopa a praia do mesmo nome e que para chegar a ela aínda se ten que camiñar un quilómetro aproximadamente.^[22] Unha vez na praia da Barda hai que continuar pola estrada ata chegar ó cruzamento onde se colle á dereita para empezar un tramo bastante duro (tamén existe a opción máis doada de ir pola estrada que leva dereita á aldea do Roncudo, lugar de arribada deste tramo) que é a costa da Tremosa.^[23] Neste tramo vaise deixando atrás, segundo se vai bordeando a costa sen parar de subir ata a punta Espiñeira seguido dun tramo bastante sinuoso duns 50 m que achegan ata a punta do Castro, pasando ao lado da enseada da Grixoa xunto á punta de Eiras que a separa da enseada de Eiras para chegar ata a punta da Percebellosa onde o camiño se separa da costa para ascencer ata a pequena aldea do Roncudo,^[24] onde os camiñantes poden avituallarse da auga da fonte que esta aldea ten sinalada para os seus visitantes. Unha vez cruzada a aldea ponse rumbo ao faro do Roncudo pola estrada que se atopa á dereita^[25] e que unha vez pasada dá paso a un descenso algo complicado que leva ata a Laxe das Pesqueiras desde onde se continúa deixando pasar a pedra Golfeira e a furna da Fuxisaca antes de chegar ao faro do Roncudo;^[26] o nome de Roncudo proven do ruído rouco que fai o mar cando rompe nos cantís próximos. Desde o faro do Roncudo cóllese unha rúa asfaltada duns 3 km que leva ata o porto de Corme; neste tramo vaise pasando xunto ao mar da Eiruxa, o pozo do Aguillón, a praia da Insua, a cala das Gralleiras e a cala de Area das Conchas.^[27] Unha vez no porto bordéase o lugar ata chegar á praia da Arnela e un pouco máis adiante á praia do Osmo, onde se atopa a furna do Osmo.^[28] Desde aquí bordéase a praia ata chegar a unha rúa asfaltada; camiñando por ela un pouco para sortear a praia, deseguido cóllese a senda que leva ata a praia da Ermida, desde onde se pode ver a illa da Estrela. Séguese camiñando ata a praia Río Covo,^[29] un pequeno areal ao que se necesita facer unha baixada bastante brusca para chegar.^[30] Unha vez pasada a praia séguese por un carreiro estreito que leva ata a punta do Canteiro desde onde se segue subindo nun ascenso corto pero abrupto que leva ata A Parede, no Monte Facha, desde onde se comeza un descenso que leva ata a praia de Balarés.^[31][32] Sáese da praia de Balarés bordeándoa polo camiño de táboas colocadas nas dunas e deseguido cóllese a senda que leva ata a punta de Calbaqueiro desde onde se pode ver a furna do Encanto e a illa Tiñosa, ademais de toda a costa de Cabana de Bergantiños. Máis adiante aparecen as dunas rampantes máis altas de Europa que son as do Monte Branco,^[33] (coas vistas da Barra na desembocadura do río Anllóns que forma un esteiro antes de desaugar na ria de Corme e Laxe), unha zona extremadamente sensible medioambientalmente: o seu paso por elas débese extremar para non saír da senda marcada e así preservalas.^[34] Desde aquí pódese ver a illa dos Cagallóns (un montículo que cando sobe a marea durante as mareas vivas adoita quedar illado) e un pouco máis adiante hai unha caseta para a observación das aves, xa que este é un lugar previlixiado para a observación da fauna. Un pouco máis adiande e á dereita cóllese o malecón do Couto, que separa o río da xunqueira para evitar inundacións. Unha vez terminado o dique e tras percorrer un pequeno tramo ás beiras do río atópase a casa de Eduardo Pondal.^[35] onde esta o fin desta 2ª etapa.^[36]

A 3ª etapa comeza na ponte de Ponteceso e acaba no porto de Laxe, despois de percorrer 25.3 km. a maior parte desta etapa transcorre polo concello de Cabana de Bergantiños onde se atopa o cumio desta ruta (312 m. sobre o nivel do mar), o monte Castelo de Lourido^[37]

Esta etapa comeza, as veiras da ponte sobre o río Anllóns que separa os concellos de Ponteceso e de Cabana de Bergantiños,^[38] aquí colleremos a beiravía da estrada AC-429 (Ponteceso-Laxe) na que camiñaremos pola man esquerda deixando o outro lado da estrada un xunqueiral, que dependendo da hora da marea pode estar anexado d'auga ou baleiro debido a ruptura do dique de contención, seguimos ata a altura do nave de Apligasa onde nos atoparemos enfronte a ela, e a outra man da estrada, co camiño que nos levara ata o esteiro do Anllóns,^[39] unha vez nel colleremos a esquerda a corredoira que nos leva ata o monte das Pias onde pasaremos por un pequeno bosque de piñeiros ata chegar o sitio do Curro onde empeza a senda artificial do Anllóns^[40] o longo da cal iremos deixando a praia da Urixeira (que, o igual que no último tramo da etapa anterior, ten un observatorio ornitolóxico para a observación da diversidade faunística), e chegaremos a praza do Pendon (a cuxo lado esta situado o colexio das Revoltas e un pouco máis arriba a casa consistorial do concello) xusto o lado esta a praia do Pendon e seguimos o noso andar ata chegar a praza do Lodeiro, xa na Telleira, en onde nos dirixiremos a esquerda ata cruzar un aparcadoiro e a estrada onde daremos comezo a senda do Rego dos Muíños.^[41][42] A senda do rego dos Moíños vai ascendendo paseniñamente o longo de 3.5 km segundo se avanza ao carón do río o tempo que se pode gozar da vista dos 24 muíños d'auga, a maioría deles nun estado de conservación moi precaria, unha vez arriba colleremos unha senda a esquerda que nos leva ata a fonte do Roncadoiro, despois de cruzar a estrada AC-430 (As Grelas-Baio), que se atopa o pé do Castro de Borneiro^[43] logo de subir por un camiño de escaleiras chegamos o castro A Cibda (nome polo que se coñece este castro) na parroquia de Borneiro desde onde seguimos a ruta saíndo por unha senda que se atopa a dereita segundo o sentido da marcha e que nos leva outra vez a estrada AC-430^[44] que teremos que cruzar para seguidamente coller unha estrada asfaltada que nos leva ata o lugar de Vilaseco e desde aquí tomamos unha senda forestal que nos leva ata o dolmen de Dombate^[45][46] (este é un dos monumentos máis importantes da arte megalítica de Galicia) que esta protexido por unha estrutura acristalada e cuberta por unha cúpula de madeira^[47][48] seguimos a continuación pola mesma estrada ata chegar a un cruzamento que colleremos a dereita camiño da Fontefría, xa no medio do lugar collemos a estrada da esquerda, na que podemos ver unha sinal indicándonos o camiño cara ao monte Castelo^[49] camiño que colleremos para chegar o cumio deste Camiño dos Faros, desde onde poderemos contemplar unha panorámica total da ría de Corme e Laxe e o esteiro do Anllóns.^[50] Desde aquí baixaremos ata estrada que nos trouxo aquí e continuaremola ata cruzarnos co estrada asfaltada que cruzaremos para coller a senda o outro lado da estrada e que nos leva ata o lugar da Arnela (xa na parroquia de Canduas) onde colleremos a dereita para baixar ata o seguinte cruzamento onde colleremos a esquerda para dirixirnos o lugar de Taboído, despois de cruzar a AC-429, aquí seguiremos a estrada asfaltada uns 700 m ata atoparnos un cruzamento a esquerda que nos levara ata o sendeiro que bordea o monte da Mundiña deixando a dereita a punta do Padron, as furnas dos Corvos e da Valouta para chegar a altura da punta da Escanavada en onde seguiremos pola veira da costa ata chegar a furna dos Bolos e a furnela Mundiña onde bordearemos un antigo faro, hoxe en día unha casa privada, a cuxa veira teremos a illa do Castelo e un pouco máis adiante a praia de Rebordelo^[51] separada da de San Pedro pola punta da Catuxa,^[52] desde a praia de San Pedro continuando pola senda chegamos a cala da Cormellana e máis adiante o Portiño de Filgueiras xunto a punta do Cabalo^[53] e seguimos ata chegar un pouco máis adianta a punta Rubia, desde onde xa podemos ver Laxe, e a continuación chegamos o coído dos Muíños de Frexufre,^[54][55] onde desemboca un pequeno regato en forma de fervenza e no que se atopan dous muíños en mal de conservación, bordeamos os muíños tras pasar o rego e poñemos rumbo o cabo da Area^[56] onde acaba o concello de Cabana e empeza o de Laxe onde uns metros máis adiante xa entramos no areal da praia de Laxe^[57] que podemos pasar pola area da praia ou un pouco máis adiante coller o paseo que vai bordeando a praia en cuxo final esta a praza de Laxe lugar onde damos por terminada esta 3ª etapa.^[58]

A 4ª etapa, a máis curta do Camiño dos Faros, comeza no porto de Laxe e acaba na praia de Arou, despois de percorrer 18 km. Esta etapa transcorre polos concellos de Laxe, Vimianzo e Camariñas.^[59]

Comezamos esta 4ª etapa saíndo da praia de Laxe ao carón da igrexa de santa María da Atalaia,^[60] deixando a nosa dereita o porto de Laxe^[61] collemola rúa camiño da Besugueira ata a rúa Agra de Abaixo, a nosa esquerda, e subiremos por ela ata que se acaba, unha vez arriba colleremos a dereita polo camiño do Cemiterio camiño que deixaremos máis adiante para coller a dereita bordeando o monte de Insua e que nos levara ata o faro de Laxe^[62] seguiremos bordeando o monte deixando o lado a pedra dos Namorados e ao seu carón a furna da Espuma,^[63] un pouco máis adiante seguindo a senda pasamos entre a praia dos Cristais^[64] e o cemiterio que bordearemos para a continuación coller a desviación a dereita que nos leva por un carreiro estreito que vai bordeando a enseada Baleeira ata chegar a unha subida que nos levara o cumio do peñón do Castro,^[65] que é o punto máis alto desta etapa, desde o Castro avistaremos a praia de Soesto a onde nos dirixiremos baixando unha costa empinada, con coidado pois as pedras poden estar esvaradizas.^[66] Unha vez chegados a praia teremos que sortear un pequeno regato, tras o cal dirixiremonos cara ao merendoiro que se atopa por detrás das dunas que separan o camiño da praia onde colleremos a pasarela de madeira que nos leva bordeando a praia,^[67] tras a que colleremos o sendeiro que nos leva ata a punta Catasol, deixamos atrás a cala do Castrillón (a partir de aquí seguimos por unha pista de pedrullo), a illa de Ataín, a illa Teixoeira, a praia de Arnado, e poucos metros máis adiante chegamos o espazo natural formado pola praia de Traba^[68] (que comeza na punta de Arnado, preto do lugar de Boaño, e acaba case 3 km despois na punta de Traba) o cordón dunar e a lagoa que foron declarados Espazo Natural Protexido da Lagoa e Dunas de Traba, ademais están dentro da Rede Natura 2000, e foi tamén recoñecido como Zona de Especial Protección de Aves (ZEPA) e Lugar de Interese Comunitario (LIC).^[69] Este espazo pasase por unha pasarela de madeira que se atopa pola parte de atrás das dunas e o carón da lagoa.^[70] Deixamos a esquerda o lugar de Mórdomo e continuamos a senda, o seu paso iremos deixando a punta da cruz da Rosa, o cuello* da Señora e chegaremos o rego da Albariza, comezo do pequeno tramo (400 m) que pertence a Vimianzo formado polos coídos da Señora e de Sabadelle.^[71] separados pola punta da Sopena^[72] A partir do coido de Sabadelle entramos xa en territorio de Camelle, Camariñas, collemos a rúa Campo da Area que nos leva ata o paseo marítimo que bordea a praia de Camelle e nos leva cara ao porto que deixaremos a dereita para dirixirnos ata a casa do alemán de Camelle (Manfred Gnädinger).^[73][74] Para continuar o camiño teremos que retroceder un pouco ata chegar a casa que atoparemos a dereita onde colleremos a senda que se atopa o lado da casa para continuar por unha senda entre valados que nos leva ata o coído dos Xurelos desde onde continuaremos cara adiante fixándonos na sinalización xa que algunhas veces tende a afastarse do mar algúns metros, deixamos a nosa dereita a punta Percebeira, pasamos o lado da cetaria de Camelle e chegamos o pequeno porto da Lagoa (Porto de Arou) seguimos cara adiante bordeando a costa e deixamos a punta do Curro a nosa dereita para chegar a continuación a praia de Arou,^[75] seguiremos un pouco máis e atoparémonos coas rúas de Arou fin desta etapa.^[76]

A 5ª etapa comeza na praia de Arou e acaba no porto de Camariñas, despois de percorrer 23,8 km. Esta etapa transcorre na súa totalidade polo concello de Camariñas.^[77]

Comezamos esta 5ª etapa saíndo da praia de Arou e un pouco despois de pasar as últimas casas de Arou desviamonos a dereita seguindo a senda deixaremos atrás a praia Braña de Lazo, o petón da Furaqueira, deixaremos atrás a Enseada de Xan Ferreiro e pouco despois chegaremos o miradoiro de Punta Lobeiras^[78] tras o cal baixaremos pola estrada asfaltada ata a praia Lobeiras, a dereita vemos a illa Insua e de fronte a illa Negra.^[79] Desde a praia de Lobeiras colleremos a senda que nos leva ata o Porto de Santa Mariña deixando atrás antes de chegar a el as rochas nomeadas: O Pelouro, Os Boliños, Os Portiños, Pedra do Sal…^[80] unha vez no porto collemos a estrada que nos leva polo medio das casetas e unha vez superadas as da dereita collémola senda que nos leva cara ás dunas do monte Branco,^[81] deixamos atrás as enseadas do Colludo, a da Posta das Cabras, cabo Veo (ecuador do Camiño dos Faros),^[82] fronte a este temos a illa da Cagada Grande, compre seguir a senda de area sen salirnos dela pois atravesaremos un pequeno areal de camariñas (Corema album) (planta que da nome o concello de Camariñas e esta considerada pola Unión Internacional para a Conservación da Natureza como especie en Perigo Crítico de extinción.) e bordearemos a duna rampante do monte Branco pola senda marcada para iso.^[83] Baixamos a senda do Monte Branco e os poucos estamos na praia do Trece (esta praia ten un cordon dunar que lle dan un lixeiro aspecto desértico), praia que esta dividida en pequenas calas por pequenas restingas de rochas que se adentran cara ao mar. Pasada a praia collemos a senda que nos leva cara ao Cemiterio dos Ingleses^[84] deixando atrás a punta das Paredes e a enseada de Batel chegando así o cemiterio que esta situado en cabo Trece e que debe o seu nome a que acolle os restos dos 172 cadáveres naufragos do buque inglés Serpent que bateu contra as rochas preto de punta Boi o 10 de novembro de 1890.^[85][86] Unha vez bordeado punta Boi (desde aquí temos as primeiras vistas do faro de cabo Vilán) e a altura da enseada de Lucin colleremos unha estrada de grava que nos leva ata a praia de Reira onde nos atoparemos coas pedras dos Enamorados e maila do Oso (famosa polo seu roubo^[87]) colleremos a senda que nos leva ata a punta Forcados, e a illa Calladas enfronte, seguindo a senda pasamos polas praias de Area Longa, Balea e Pedrosa onde subiremos un pouco a ladeira do monte Pedrosa para coller de novo a estrada de grava^[88] que nos leva ata o faro de cabo Vilán (1854 - 1896). O faro do cabo Vilán é o faro eléctrico máis antigo de España e sinala un dos tramos máis perigosos da Costa da Morte, pero tamén un dos máis fermosos. Erguido a 125 metros de altitude e unido ao antigo edificio dos fareiros, posúe un potente canón de luz capaz de acadar as 28 millas. O enclave foi declarado de Interese Nacional no ano 1933 por ser un lugar rochoso e escarpado e hoxe en día é monumento natural e acolle un museo.^[89] Continuámo-la etapa camiñando cara ao antigo faro para de seguido baixar polo monte abaixo cara á piscifactoría deixándoa a nosa esquerda camiño o mar ata a punta Esperillo^[90] seguiremos bordeando a piscifactoría coas vistas a ría de Camariñas, pasamos o lado da illa Betanceira e seguiremos bordeando a zona A Coenda ata chegar o campo de fútbol onde colleremos unha desviación a dereita que nos levara ata a ermida da Virxe do Monte^[91] seguimos cara a diante ata a punta Corveiro de Lago e desde aquí ata a praia do Lago,^[92] praia que bordearemos e deseguido en dirección sur iremos ata as veiras o faro da enfilación da Villueira (este faro xunto co faro da punta do Castelo forman a enfilación de entrada o porto de Camariñas).^[93] Desde aquí e sempre seguindo as marcas verdes da ruta seguiremos ata chegar a batería do Soberano ou, como máis comunmente se coñece, castelo do Soberano, bordearemos este recinto amurallado^[94] deixando a dereita, na punta do Castelo, o outro faro da enfilación antes dita, desta forma chegaremos o miradoiro que se atopa as costas do peirao de Camariñas, a continuación continuaremos pola rúa Castelo ata chegar a rúa que bordea o porto e pouco máis adiante chegaremos a praza do Curbeiro punto final desta etapa.^[95]

A 6ª etapa comeza no porto de Camariñas e acaba na praia do Coido en Muxía despois de percorrer 32,6 km, distancia que fai que esta sexa a etapa máis longa e plana do Camiño dos Faros. Esta etapa transcorre polos concellos de Camariñas, Vimianzo e Muxía^[96] e ten dúas partes diferenciadas, aínda que sexan as dúas totalmente planas, unha desde Camariñas ata A Ponte do Porto e a outra desde A Ponte do Porto ata Muxía.

Comezamos esta 6ª etapa saíndo do porto de Camariñas polo paseo marítimo de madeira e tras atravesar polo paso de peóns a Avenida da Coruña (AC-432 Vimianzo-Camariñas) seguimos por esta rúa deixando atrás a outra man da estrada o letreiro de Camariñas capital do encaixe seguimos rumbo cara arriba seguindo a mesma estrada ata chegar a altura da praza Insuela, praza onde se atopa a casa do concello e unha estatua en honor as palilleiras, aquí aproveitaremos o paso de peóns para cruzar para o outro lado da estrada, xusto o lado atopase a Asociación Palilleiras de Camariñas, continuaremos pola beirarrúa ata chegar a rúa que colle a dereita e que nos leva, bordeando as instalación da conserveira Cerdeira, polo paseo marítimo que nos acerca ata a praia Area da Vila en cuxo final colleremos, despois de subir un pequeno terraplén, unha pequena senda que nos leva ata a praia de Lingunde desde onde colleremos a senda que nos leva bordeando a enseada da Basa^[97] Continuaremos pola mesma senda que nos leva por un bosque de piñeiros ata saír a estrada (este tramo se a marea esta baixa pódese pasar ao carón da area) un pouco antes de chegar a ponte que nos levara a salvar o rego de Valadares, seguimos de fronte as veiras da estrada, seguido dun pequeno tramo da antiga estrada, bordeamos a punta máis interior da enseada da Basa seguimos pola estrada pasando a ponte do río do Trasteiro e entramos na parroquia de Xaviña onde despois de andar uns 600 m. tras pasar un pequeno grupo de casas colleremos a senda que nos volvera a acercar as augas da enseada da Basa pola beira leste desta,^[98] continuaremos pola senda ata chegar a pequena praia de Areiña Branca desde onde deixaremos a nosa dereita a punta Sandria (lugar considerado como o da desembocadura do río Grande) ata chegar a praia do Rego dos Coiros, a continuación atoparémonos con un merendeiro as veiras da praia de Ariño, praia que cruzaremos ata o final onde colleremos a pista a esquerda que nos levara a unha estrada asfaltada e esta a súa vez a estrada AC-432, estrada que cruzaremos, e colleremos a rúa que vai lateral a AC-432 para de seguido coller a esquerda e poucos metros máis adiante coller a estrada da dereita que nos leva o lugar de Tasaraño onde colleremos a dereita xa camiño da Ponte do Porto,^[99] de seguido deixaremos atrás, a nosa esquerda, unha fonte de dous canos para pouco máis adiante chegar o lugar de Dor a partir do cal seguiremos a senda deixando sempre a estrada AC-432 a nosa dereita ata chegar a un bosque tras o cal chegaremos o lugar do Allo e pasaremos un pouco máis adiante ao carón do colexio CIP Ponte do Porto^[100] desde aquí volvemos a coller a AC-432 que nos levara ata a ponte medieval que cruza o río Grande, tras cruzar o río e despois de pasalas primeiras casas colleremos a dereita (a nosa esquerda queda a fonte dos Leóns) seguiremos a rúa ao carón do río, deixaremos a praza de San Roque a esquerda e continuaremos o camiño de Cereixo^[101] onde un pouco máis adiante entramos outra vez en territorio do concello de Vimianzo e desde aquí o primeiro que atoparemos é o porto de Cereixo e pouco máis adiante, camiñando sempre á veira do río, un muíño de mareas, hoxe en día utilizado como vivenda, desde onde nos dirixiremos ata igrexa de Santiago de Cereixo a cuxo lado atopamos un carballo centenario e en fronte as Torres de Cereixo de seguido collemos a estrada que nos leva ata o cemiterio, de seguido tras pasar o cemiterio colleremos a senda a dereita que nos leva, poucos metros despois ata a estrada que leva a praia do Lago.^[102][103] Poucos metros máis adiante de coller a estrada colleremos a senda que nos leva, entre piñeiros e fentos, o treito coñecido como a Furna do Sapo, este é un treito que se cerra no medio dun bosque de ribeira, tras saír del chegaremos a uns prados onde desemboca un rego d'auga (Rego de Vilariño) e pouco despois chegamos a praia de Area Grande,^[104] que iremos bordeando ata chegar case o final onde o camiño volve adentrarse un pouco a esquerda para xa de seguido volver a coller a dereita e os poucos chegar a praia de Leis,^[105] praía que transitaremos ata preto do final onde teremos que subir un pequeno desnivel entre rochas para adentrarnos nun piñeiral que os poucos nos deixa preto dos acantilados, que iremos bordeando ata chegar os dous faros que serven de enfilacións aos barcos que entran no porto de Muxía ao fin de evitaren os baixíos da punta da Barca.^[106] O faro do Lago (así é como se coñece o faro máis próximo a costa) da paso a praia do Lago que iremos bordeando por unha senda de madeira ata chegar a estrada por onde, despois de pasar unha ponte, vadeamos o río Lago ata chegar a altura dun canping, que deixaremos pola nosa esquerda, meténdonos nun sendeiro que que nos leva ata o lugar de Merexo deixando atrás a punta Sartaña e un pouco máis adiante o castro de Merexo.^[107][108] Unha vez en Merexo pasamos polo medio do pobo e saímos pola estrada camiño do lugar dos Muíños, neste tramo coinciden o largo de quilómetro e medio os camiños dos Faros e o de Fisterra-Muxía.^[109] (pertencente a o Camiño de Santiago). Unha vez na aldea de Muíños e despois de andar un pequeno traxecto colleremos a dereita o camiño que nos leva pola veira do río Negro ata chegar preto do final da estrada asfaltada aquí colleremos a esquerda baixando un escaleirado onde está a fonte da Tella (aquí tamén comeza a ruta Os Muíños de río Negro).^[110] Desde aquí o tramo transcorre por unha senda de taboas que nos guía no seu camiñar aveira duns muíños en perfecto estado de conservación (e que poderemos visitar pois están abertos o publico en xeral), o final deste tramo atoparemonos coa praia de Area Maior,^[111][112] o final desta praia e tras pasar por ela atoparémonos con un pequeno tramo de subida que nos acerca a unha estrada asfaltada que cruzaremos e colleremos a esquerda para xa de súpeto, 5 ou 6 metros máis adiante, coller a dereita unha senda que os poucos volvese nunha pendente pronunciada (500 m. aproximadamente) que nos leva ata unha estrada que colleremos a dereita e que nos leva ata o lugar de Chorente. A partir de aquí (neste tramo volveremos a compartir o noso camiño, durante un bo treito, co Camiño de Santiago) seguirémola ruta ata chegar a praia de Espiñeirido.^[113] Despois de pasar a praia de Espiñeirido e tras un pequeno relevo chegamos a praia da Cruz que despois de arrodeala colleremos a dereita pola beirarrúa da AC-440 que nos leva os poucos ata o porto de Muxía, unha vez pasado a metade do porto colleremos a esquerda a rúa Marina para seguidamente coller a dereita a rúa Virxe da Barca ata chegar a igrexa de Santa María de Muxía, para o cal colleremos un pouco antes a esquerda da rúa un escaleirado que nos levara ata a igrexa, desde aquí collemos outro escaleirado que nos leva ata o campanario, que esta separado da igrexa, e dirixirémonos ata o miradoiro do monte Corpiño, desde onde gozaremos dunha vista panorámica da vila, de seguido baixamos dereitos ata o santuario da Virxe da Barca^[114] desde aquí acercarémonos ata o faro,^[115] a pedra de abalar e a dos cadrís^[116] xa continuando a ruta atopamonos co monólito da Ferida, monumento feito para agradecer o esforzos dos voluntarios que loitarón para limpar o chapapote que deixou o verquido do petroleiro Prestige antes do seu afundimento, seguimos polo paseo ata chegar a praia do Coido fin desta etapa.^[117]

A 7ª etapa comeza na praia do Coido en Muxía e acaba na praia da parroquia de Nemiña (Muxía) despois de percorrer 25,3 km. Esta etapa transcorre polo concello de Muxía.^[118]

Comezamos esta 7ª etapa deixando atrás a praia do Coido camiñando pola rúa Dr. Toba, aproveitando as beirarrúas da marxe esquerda que tamén son parte do Camiño de Santiago, pasamos o lado do campo de fútbol da Arliña e a cala da Arliña ata chegar a altura da praia de Lourido^[119] a que chegaremos tras cruzar a estrada e baixar por un pequeno sendeiro^[120] tras pasar a praia seguimos bordeando a costa, deixando preto de nos e a nosa esquerda o Parador Costa da Morte^[121] de recente construción (2020),^[122] ata chegar o coído da Agra desde onde comezaremos o ascenso o monte Cachelmo,^[123] unha das subidas máis duras do Camiño dos Faros (o comezo da subida deixamos a furna da Buserana a nosa dereita, famosa pola lenda^[124] e polas coplas que lle compuxo o escritor muxián Gonzalo López Abente^[125][126]), desde a cima do monte comezamos a baixada polo medio do bosque ata chegar a unha estrada, co asfalto case todo levantado, preto da praia de Arnela.^[127] (praia de difícil acceso), onde colleremos a esquerda ascendendo ata chegar a estrada recentemente asfaltada (DP-5201), pola que camiñaremos uns 7 ou 8 m a dereita para coller tamén a dereita un pequeno sendeiro, entre piñeiros, que nos leva ata a pista que colleremos tamén a dereita e que nos carrexara ata o cabo de Punta Buitra. Unha vez en Punta Buitra comezamos o descenso que nos leva polos acantilados de Cuño ata o coído de Cuño.^[128] Unha vez pasado o coído de Cuño temos que coller a esquerda, bordeando o rego de Cuño, pola súa marxe dereita, adentrándonos no bosque do Cuño entre unha bóveda de amieiros para un pouco máis adiante coller a dereita entre piñeiros e así comezar a subida ata a cima do monte Pedrouzo (269 m).^[129] Esta subida que nos leva ata o cumio do monte é duns 2 km e ten, agás un pequeno tramo no medio da subida, un 13% de pendente continua.^[130] Unha vez no cumio empeza o tramo de baixada que nos levara ata a ribeira de Viseu onde empeza o descenso máis pronunciado do Camiño dos Faros con unha inclinación do 25% o longo de 600 m ata chegar a praia de Moreira.^[131] A praia de Moreira é unha pequena cala formada por area e cantos rodados que da fin a este tramo sen dúbida ningunha o máis duro do Camiño dos Faros.^[132] Tras pasar a praia de Moreira, despois de cruzar o rego de Moreira, collemos un camiño en lixeiro ascenso para continuar esta etapa que é practicamente chan deixando atras a nosa esquerda as aldeas de Touriñán e Campos ata chegar a estrada asfaltada que colleremos a dereita e deixaremos tras unha pequena recta para coller outra vez unha senda que nos leva bordeando toda a punta do cabo Touriñán,^[133] deixando atrás a nosa dereita os acantilados da punta Gaivoteira e pouco máis adiante chegamos o faro desde onde seguiremos bordeando a península por un sendeiro estreito ata chegar a altura da illa do Castelo (ou Herbosa), e a que se pode acceder algún día contado durante o ano,^[134] que é o punto máis occidental do Camiño dos Faros e da España peninsular, e seguimos a senda ata chegar o coído de Touriñán^[135] desde aquí pasamos polo miradoiro de Touriñán e os poucos chegaremos a un pequeno tramo de estrada asfaltada que nos leva ata o lugar de Talón xa na parroquia de Nemiña^[136] seguimos a senda polo interior ata chegar a praia de Nemiña fin desta etapa.^[137][138]

A 8ª etapa, e última, comeza na praia de Nemiña (Muxía) e acaba no faro de Fisterra despois de percorrer 26,9 km. Esta etapa transcorre polos concellos de Muxía, Cee e Fisterra. ^[139]

Comezamos o itinerario da 8ª etapa camiñando pola area da praia de Nemiña se a marea esta baixa, de non ser así irémola bordeando polo camiño de cascallo que a bordea, ata chegar a ría de Lires (desembocadura do río Castro), ría que comezaremos bordeando deixándoa a nosa dereita por unha estrada asfaltada para preto dun km máis adiante coller a dereita onde collemos a senda que nos leva polo medio do bosque de Vaosilveiro.^[140] camiño que discorre paralelo o río Castro ata chegar a aldea de Vaosilveiro onde nos atopamos coa ponte que cruza o río e nos mete a partir de aquí no concello de Cee onde concidiremos outra vez coa ruta xacobea que nos leva ata as primeiras casas do lugar de Lires.^[141] Tras cruzar este lugar colleremos a dereita, deixando o camiño xacobeo, e seguiremos paralelos a ría^[142] deixando o noso paso unha piscifactoría de troitas antes de chegar a pequena praia de Lires.^[143] Tras pasar a praia de Lires colleremos a senda que nos leva a carón da costa deixando atrás a punta da Barra, a Area Pequena, a Area Grande desde onde comezaremos unha curta pero dura ascensión ata chegar a altura de Punta Lagoa onde o camiño se volve a meter cara o interior ata chegar a desviación que colleremos a dereita e que nos leva ata a punta Mixirica onde o camiño da paso a unha senda de a un que vai bordeando os acantilados da Mexadoira tras os cal se atopa a praia do Rostro.^[144] A praia do Rostro ten case 2 km de lonxitude e pasarémola pola area ata chegar as rochas que se atopan case o final dela,^[145] onde colleremos a esquerda durante un pequeno treito ata chegar o aparcadoiro pa praia onde colleremos a dereita dirixíndonos a punta do Rostro, de triste recordo pois foi nesta zona onde o 5 de decembro de 1987 afundiu o cargueiro panameño Cason.^[146] A partir de aquí continuamos bordeando a costa ata a punta do Castelo onde pasaremos o lado dos restos do castro de Castromiñán para deixar atrás a punta Gavioteira^[147][148] desde onde seguiremos percorrendo os acantilados da Arnela ata chegar preto da praia da Arnela desde onde colleremos, a esquerda, atraves do bosque da Arnela^[149] ata chegar a estrada que colleremos a dereita durante un pequeno treito para de seguido coller a dereita rumbo a punta Robaleira onde nos atoparemos cos primeiros cantis do cabo da Nave. A partir de aquí comezaremos unha subida progresiva ao longo duns 2,5 km que nos lebaran desde os 40 m de altura ata os 220 m, altura das antenas de cabo da Nave, a partir de aquí descenderemos pola estrada que nos leva un pouco máis adiante ata o desvío, desvío que atoparemos a nosa dereita, que nos leva ata a praia do Mar de Fora.^[150] Neste tramo deixaremos o noso paso os acantilados de Corticeiras para xa no final do tramo descender por unha forte pendente que nos levara ata a praia do Mar de Fora, praia de preto de 500 m e que pasaremos pola area ata o final onde nos atoparemos cunha pasalela de madeira que nos leva ata un pequeno miradoiro desde onde colleremos un camiño empedrado^[151] que nos leva ata o camiño da Insua onde da comezo a subida o monte do Facho, xa unha vez no cumio do monte Facho comezamos o descenso por unha estrada asfaltada que nos acerca ata último faro do camiño, o faro de Fisterra, e fin do camiño dos Faros.^[152][153]

+ Camiño de Fisterra-Muxía

• O Camiño dos Faros páxina oficial
• Galiza: uma mochila, o oceano e pouco mais (en portugués)
• Camino dos Faros, lo spettacolare cammino tra i fari di Spagna (en italiano)
• Diario de un caminante: Camiño dos Faros (en castelán)
• O CAMIÑO DOS FAROS (COSTA DA MORTE, A CORUÑA) La ruta más salvaje por la Costa da Morte (en castelán)
• Le Chemin des Phares (en francés)
• Why Hiking Spain's Lighthouse Way Trail Is A Must Do (en inglés)
• Así es el Camino de los Faros, la senda que recorre 200 kilómetros de la costa gallega.