Kyotoko Protokoloa

Kyotoko Protokoloa
Law identifier (en)	平成17年条約第1号
Mota	environmental protocol (en)
Honen izena darama	Kyoto
Honen parte da	Nazio Batuen Konbentzio Esparrua Klima Aldaketaz
Denbora-tarte	2005eko otsailaren 16a -
Data	1997ko abenduaren 11
Egile	Nazio Batuen Erakundea
Berrespena	Afganistan (2013ko martxoaren 25a) Albania (2005eko apirilaren 1a) Aljeria (2005eko otsailaren 16a) Angola (2007ko maiatzaren 8a) Antigua eta Barbuda (1998ko azaroaren 3a) Argentina (2001eko irailaren 28a) Armenia (2003ko apirilaren 25a) Australia (2007ko abenduaren 12a) Austria (2002ko maiatzaren 31) Azerbaijan (2000ko irailaren 28a) Bahamak (1999ko apirilaren 9a) Bahrain (2006ko urtarrilaren 31) Bangladesh (2001eko urriaren 22a) Barbados (2000ko abuztuaren 7a) Bielorrusia (2005eko abuztuaren 26a) Belgika (2002ko maiatzaren 31) Belize (2003ko irailaren 26a) Benin (2002ko otsailaren 25a) Bhutan (2002ko abuztuaren 26a) Bolivia (1999ko azaroaren 30a) Bosnia-Herzegovina (2007ko apirilaren 16a) Botswana (2003ko abuztuaren 8a) Brasil (2002ko abuztuaren 23a) Brunei (2009ko abuztuaren 20a) Bulgaria (2002ko abuztuaren 15a) Burkina Faso (2005eko martxoaren 31) Burundi (2001eko urriaren 18a) Cabo Verde (2006ko otsailaren 10a) Kanbodia (2002ko abuztuaren 22a) Kamerun (2002ko abuztuaren 28a) Kanada (2002ko abenduaren 17a) Afrika Erdiko Errepublika (2008ko martxoaren 18a) Txad (2009ko abuztuaren 18a) Txile (2002ko abuztuaren 26a) Txinako Herri Errepublika (2002ko abuztuaren 30a) Kolonbia (2001eko azaroaren 30a) Komoreak (2008ko apirilaren 10a) Kongoko Errepublika (2007ko otsailaren 12a, 2005eko martxoaren 23a) Costa Rica (2002ko abuztuaren 9a) Boli Kosta (2007ko apirilaren 23a) Kroazia (2007ko maiatzaren 30a) Kuba (2002ko apirilaren 30a) Zipre (1999ko uztailaren 16a) Txekia (2001eko azaroaren 15a) Ipar Korea (2005eko apirilaren 27a) Danimarka (2002ko maiatzaren 31) Djibuti (2002ko martxoaren 12a) Dominika (2005eko urtarrilaren 25a, 2002ko otsailaren 12a) Ekuador (2000ko urtarrilaren 13a) Egipto (2005eko urtarrilaren 12a) El Salvador (1998ko azaroaren 30a) Ekuatore Ginea (2000ko abuztuaren 16a) Eritrea (2005eko uztailaren 28a) Estonia (2002ko urriaren 14a) Eswatini (2006ko urtarrilaren 13a) Etiopia (2005eko apirilaren 14a) Europar Batasuna (2002ko maiatzaren 31) Fiji (1998ko irailaren 17a) Finlandia (2002ko maiatzaren 31) Frantzia (2002ko maiatzaren 31) Gabon (2006ko abenduaren 12a) Gambia (2001eko ekainaren 1a) Georgia (1999ko ekainaren 16a) Alemania (2002ko maiatzaren 31) Ghana (2003ko maiatzaren 30a) Grezia (2002ko maiatzaren 31) Grenada (2002ko abuztuaren 6a) Guatemala (1999ko urriaren 5a) Ginea (2000ko irailaren 7a, 2005eko azaroaren 18a, 2002ko martxoaren 28a) Guyana (2003ko abuztuaren 5a) Haiti (2005eko uztailaren 6a) Honduras (2000ko uztailaren 19a) Hungaria (2002ko abuztuaren 21a) Islandia (2002ko maiatzaren 23a) India (2002ko abuztuaren 26a) Indonesia (2004ko abenduaren 3a) Iran (2005eko abuztuaren 22a) Irak (2009ko uztailaren 28a) Irlandako Errepublika (2002ko maiatzaren 31) Israel (2004ko martxoaren 15a) Italia (2002ko maiatzaren 31) Jamaika (1999ko ekainaren 28a) Japonia (2002ko ekainaren 4a) Jordania (2003ko urtarrilaren 17a) Kazakhstan (2009ko ekainaren 19a) Kenya (2005eko otsailaren 25a) Kiribati (2000ko irailaren 7a) Kuwait (2005eko martxoaren 11) Kirgizistan (2003ko maiatzaren 13a) Laos (2003ko otsailaren 6a) Letonia (2002ko uztailaren 5a) Libano (2006ko azaroaren 13a) Lesotho (2000ko irailaren 6a) Liberia (2002ko azaroaren 5a) Libia (2006ko abuztuaren 24a) Liechtenstein (2004ko abenduaren 3a) Lituania (2003ko urtarrilaren 3a) Luxenburgo (2002ko maiatzaren 31) Madagaskar (2003ko irailaren 24a) Malawi (2001eko urriaren 26a) Malaysia (2002ko irailaren 4a) Maldivak (1998ko abenduaren 30a) Mali (2002ko martxoaren 28a) Malta (2001eko azaroaren 11) Marshall Uharteak (2003ko abuztuaren 11) Mauritania (2005eko uztailaren 22a) Maurizio (2001eko maiatzaren 9a) Mexiko (2000ko irailaren 7a) Mikronesia (1999ko ekainaren 21a) Monako (2006ko otsailaren 27a) Mongolia (1999ko abenduaren 15a) Montenegro (2007ko ekainaren 4a) Maroko (2002ko urtarrilaren 25a) Mozambike (2005eko urtarrilaren 18a) Myanmar (2003ko abuztuaren 13a) Namibia (2003ko irailaren 4a) Nauru (2001eko abuztuaren 16a) Nepal (2005eko irailaren 16a) Herbehereetako Erresuma (2002ko maiatzaren 31) Zeelanda Berria (2002ko abenduaren 19a) Nikaragua (1999ko azaroaren 18a) Niger (2004ko irailaren 30a, 2004ko abenduaren 10a) Niue (1999ko maiatzaren 6a) Ipar Mazedonia (2004ko azaroaren 18a) Norvegia (2002ko maiatzaren 30a) Oman (2005eko urtarrilaren 19a) Pakistan (2005eko urtarrilaren 11) Palau (1999ko abenduaren 10a) Panama (1999ko martxoaren 5a) Paraguai (1999ko abuztuaren 27a) Peru (2002ko irailaren 12a) Filipinak (2003ko azaroaren 20a) Polonia (2002ko abenduaren 13a) Portugal (2002ko maiatzaren 31) Qatar (2005eko urtarrilaren 11) Hego Korea (2002ko azaroaren 8a) Moldavia (2003ko apirilaren 22a) Errumania (2001eko martxoaren 19a) Errusia (2004ko azaroaren 18a) Ruanda (2004ko uztailaren 22a) Samoa (2000ko azaroaren 27a) San Marino (2010eko apirilaren 28a) São Tomé eta Príncipe (2008ko apirilaren 25a) Saudi Arabia (2005eko urtarrilaren 31) Senegal (2001eko uztailaren 20a) Serbia (2007ko urriaren 19a) Seychelleak (2002ko uztailaren 22a) Sierra Leona (2006ko azaroaren 10a) Singapur (2006ko apirilaren 12a) Eslovakia (2002ko maiatzaren 31) Eslovenia (2002ko abuztuaren 2a) Salomon uharteak (2003ko martxoaren 13a) Somalia (2010eko uztailaren 26a) Hegoafrika (2002ko uztailaren 31) Espainia (2002ko maiatzaren 31) Sri Lanka (2002ko irailaren 3a) Saint Kitts eta Nevis (2008ko apirilaren 8a) Santa Luzia (2003ko abuztuaren 20a) Saint Vincent eta Grenadinak (2004ko abenduaren 31) Sudan (2004ko azaroaren 2a) Surinam (2006ko irailaren 25a) Suedia (2002ko maiatzaren 31) Suitza (2003ko uztailaren 9a) Siria (2006ko urtarrilaren 27a) Tajikistan (2008ko abenduaren 29a) Thailandia (2002ko abuztuaren 28a) Ekialdeko Timor (2008ko urriaren 14a) Togo (2004ko uztailaren 2a) Tonga (2008ko urtarrilaren 14a) Trinidad eta Tobago (1999ko urtarrilaren 28a) Tunisia (2003ko urtarrilaren 22a) Turkia (2009ko maiatzaren 28a) Turkmenistan (1999ko urtarrilaren 11) Tuvalu (1998ko azaroaren 16a) Uganda (2002ko martxoaren 25a) Ukraina (2004ko apirilaren 12a) Arabiar Emirerri Batuak (2005eko urtarrilaren 26a) Tanzania (2002ko abuztuaren 26a) Ameriketako Estatu Batuak (1998ko azaroaren 12a) Uruguai (2001eko otsailaren 5a) Uzbekistan (1999ko urriaren 12a) Vanuatu (2001eko uztailaren 17a) Venezuela (2005eko otsailaren 18a) Vietnam (2002ko irailaren 25a) Yemen (2004ko irailaren 15a) Zambia (2006ko uztailaren 7a) Zimbabwe (2009ko ekainaren 30a)
Argitaratze-data	1997ko abenduaren 10a
Indarrean sartze	2005eko otsailaren 16a
Kokaleku	Kyoto Doha
Sinatzailea	Antigua eta Barbuda (1998ko martxoaren 16a) Argentina (1998ko martxoaren 16a) Australia (1998ko apirilaren 29a) Austria (1998ko apirilaren 29a) Belgika (1998ko apirilaren 29a) Bolivia (1998ko uztailaren 9a) Brasil (1998ko apirilaren 29a) Bulgaria (1998ko irailaren 18a) Kanada (1998ko apirilaren 29a) Txile (1998ko ekainaren 17a) Txinako Herri Errepublika (1998ko maiatzaren 29a) Costa Rica (1998ko apirilaren 27a) Kroazia (1999ko martxoaren 11) Kuba (1999ko martxoaren 15a) Txekia (1998ko azaroaren 23a) Danimarka (1998ko apirilaren 29a) Ekuador (1999ko urtarrilaren 15a) Egipto (1999ko martxoaren 15a) El Salvador (1998ko ekainaren 8a) Estonia (1998ko abenduaren 3a) Europar Batasuna (1998ko apirilaren 29a) Fiji (1998ko irailaren 17a) Finlandia (1998ko apirilaren 29a) Frantzia (1998ko apirilaren 29a) Alemania (1998ko apirilaren 29a) Grezia (1998ko apirilaren 29a) Guatemala (1998ko uztailaren 10a) Honduras (1999ko otsailaren 25a) Indonesia (1998ko uztailaren 13a) Irlandako Errepublika (1998ko apirilaren 29a) Israel (1998ko abenduaren 16a) Italia (1998ko apirilaren 29a) Japonia (1998ko apirilaren 28a) Kazakhstan (1999ko martxoaren 12a) Letonia (1998ko abenduaren 14a) Liechtenstein (1998ko ekainaren 29a) Lituania (1998ko irailaren 21a) Luxenburgo (1998ko apirilaren 29a) Malaysia (1999ko martxoaren 12a) Maldivak (1998ko martxoaren 16a) Mali (1999ko urtarrilaren 27a) Malta (1998ko apirilaren 17a) Marshall Uharteak (1998ko martxoaren 17a) Mexiko (1998ko ekainaren 9a) Mikronesia (1998ko martxoaren 17a) Monako (1998ko apirilaren 29a) Herbehereetako Erresuma (1998ko apirilaren 29a) Zeelanda Berria (1998ko maiatzaren 22a) Nikaragua (1998ko uztailaren 7a) Niger (1998ko urriaren 23a) Niue (1998ko abenduaren 8a) Norvegia (1998ko apirilaren 29a) Panama (1998ko ekainaren 8a) Ginea (1999ko martxoaren 2a) Paraguai (1998ko abuztuaren 25a) Peru (1998ko azaroaren 13a) Filipinak (1998ko apirilaren 15a) Polonia (1998ko uztailaren 15a) Portugal (1998ko apirilaren 29a) Hego Korea (1998ko irailaren 25a) Errumania (1999ko urtarrilaren 5a) Errusia (1999ko martxoaren 11) Samoa (1998ko martxoaren 16a) Seychelleak (1998ko martxoaren 20a) Eslovakia (1999ko otsailaren 26a) Eslovenia (1998ko urriaren 21a) Salomon uharteak (1998ko irailaren 29a) Espainia (1998ko apirilaren 29a) Santa Luzia (1998ko martxoaren 16a) Saint Vincent eta Grenadinak (1998ko martxoaren 19a) Suedia (1998ko apirilaren 29a) Suitza (1998ko martxoaren 16a) Thailandia (1999ko otsailaren 2a) Trinidad eta Tobago (1999ko urtarrilaren 7a) Turkmenistan (1998ko irailaren 28a) Tuvalu (1998ko azaroaren 16a) Ukraina (1999ko martxoaren 15a) Uruguai (1998ko uztailaren 29a) Uzbekistan (1998ko azaroaren 20a) Vietnam (1998ko abenduaren 3a) Zambia (1998ko abuztuaren 5a)
Depositary (en)	Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia
Lanaren edo izenaren hizkuntza	txekiera

Kyotoko Protokoloa UNFCCC-ren nazioarteko ingurumen ituna da, eguratseko berotegi-efektu gas kopurua estabilizatzeko helburua duena sistema klimatikoarekiko interferentzia antropogeniko arriskutsua galaraziko duen mailara^[1]. Kyotoko Protokoloak betebehar legalak ezartzen ditu, sei gasen kopurua gutxitzeko: lau berotegi-efektu gas (karbono dioxidoa, metanoa, nitrogeno oxidoa, sufre hexafluoruroa) eta bi gas talde (hidrofluorokarbonoak eta perfluorokarbonoak).

Protokoloa 1997ko abenduaren 11n onartu zen, Kyoto hirian egindako biltzarrean (Japonian). 2005eko otsailaren 16an sartu zen indarrean, 2004ko azaroan Errusiak onartu ondoren. Izan ere, hitzarmena abian jartzeko emititzen diren gas emisioen %55 onartzen zuten herrialdeek izan behar zuten eta hori ez zen lortu Errusiak onartu arte. Gaur egun 192 estatuk onartzen dute^[2].

Herrialde guztiek ez dute zertan murriztu behar. Espainiaren konpromisoa esaterako, emisioak %15ean bakarrik igo daitezen da, garatzen ari den herrialdetzat hartzen delako. Hala ere, hori betetzea ezinezkoa izango zaio, 2005 eta 2006an adibidez bere emisioak %52 igo baitirelako eta 2007an %48. Beste herrialde batzuek ordea, Alemania eta Italia esaterako zuzenean emisioak murriztu behar dituzte.

Ahalik eta onarpenik zabalena lortzeko asmoz, protokoloari beste elementu batzuk gehitu zizkioten, trikimailu hutsak talde ekologisten iritziz. Esate baterako, herrialde kutsatzaileek gutxi kutsatzen duten herrialdeei kutsadura-eskubideak erosteko aukera izatea edo basoak berritzeko politika soil batekin herrialde batek bere kutsadura-mailei eutsi ahal izatea; izan ere, basoak kutsaduraren hustubidetzat jotzen dira. Hori negozioa egiteko modu bat baino ez da eta azkenean kutsatzen duten herrialdeek berdina kutsatzen jarraituko dute, baina orain baimenduta egingo dute kutsadura eskubideak erosi dituztelako.

1997ko abenduaren 11n herrialde industrializatuak Kyoto hirian konprometitu ziren berotegi efektua sortzen zuten gasen erabilpena murriztea. Gobernu izenpetzaileak adostu zuten %5,2ean gas kutsagarrien erabilpena jaisten 2008 eta 2012 bitartean 1990eko emisioak oinarritzat hartuta. Ituna indarrean sartu zen 2005eko otsailaren 16an, Errusiak egin zuen berrespenaren ondorioz 2004ko azaroaren 18an.

Helburu nagusia klima aldaketa gutxitzea da. Honek jatorri antropogenikoa du, oinarria berotegi efektuan izanda. Nazio Batuen zifren arabera, aurreikusten da lurrazalaren tenperaturaren batez bestekoa gora egongo duela 1,4 eta 5,8°C bitartean urte honetatik 2100raino, nahiz eta neguak gero eta hotzagoak eta bortitzagoak izan. Arazo honek izugarrizko aldaketak egingo ditu gure ekosisteman eta gure ekonomian esan zuen Europako Batzordeak.

Berotegi-efektu gasen murriztean energia nuklearra ez dela sartzen Kyoto protokoloaren barnean. Baina berau efektua ekiditeko modu bat da, hau da, herrialde bakoitzean erabakitzen baita berotegi-efektu gasen emisioak nola murriztu. Horrela, IPCC-ak gomendatu egiten du energia nuklearra erabiltzea berotegi efektua murrizteko.

Jatorrizko itunaren helburuak nahiko ezberdinak dira lurralde bakoitzarentzat. Honela Europar Batasuneko lurraldeak beraien artean emisioak gutxitzeko kuotak banatzeko baimena dute, beraien gutxitzea bakarrik %8 izateko. Hori egiten bada, Espainiak adibidez bere emisioak igo ahal ditu %15an. Baina 2005 bukatzera zihoala azken neurketa egin ondoren %50 baino gehiagokoak ziren 1990rekin konparatuz gero.

Klima Aldaketaren kontrako Espainiaren Estrategia zehazten eta indarrean sartzen ez den bitartean, autonomia erkidegoak eta udalak (beren eskumenak oinarri hartuta, eta, bereziki, Garapen Iraunkorreko Agenda 21 Estrategien esparruan) beren gain ari dira gasen isurketak mugatzeko helburuak eta konpromisoak hartzen Kyotoko protokoloa bete dadin. Helburu horietan berotegi-efektua eragiten duten gasen kontrola sartzen da, baina baita gas horien pilaketa gutxitzea ere, karbono-sarbegiak ugaritzeari esker.

Erkidegoetan inbentario zehatzak ari dira lantzen oinarrizko egoera ezagutzeko eta hainbat gasen pilaketaren bilakaera ezagutzeko, modu horretan erabakiko baita zein diren oinarrizko iturburuak eta erantzukizuna duten sektoreak dagozkien neurriak hartu ahal izateko. Hala ere, tokian tokiko eremuetan bideratu liteke hein handi batean klima-aldaketaren kontrako erantzuna, horretarako behar diren ekintzak sustatuta eta diseinatuta. Ez da ahaztekoa hirietan (energetikoki eragingarria den Hirigintza Planeamendurako Gida, IDAE 2000) egiten dela isurketa guztien %40a, udalak berak energia kontsumitzaile handiak eta funtsezko eragileak direla herritarrak sentsibilizatu eta mobilizatzeko garaian.

FEMPk badaki arazoa handia dela eta udalen eginkizunak garrantzi handia duela arazoa konpontzeko, eta, bestalde, CNCn eta Klima Aldaketarako Espainiako Bulegoan dagoenez, ingurumen alorreko hainbat ebazpen onartu zituen VIII. Batzarrean (2003ko azaroan). Ebazpen horietan garapen iraunkorra bultzatzeko politikak ezartzeko gomendioa egiten zitzaien Espainiako Tokiko Korporazioei, eta bereziki nabarmendu edo azpimarratu ziren klima aldaketaren inguruko gaiak edo alderdiak. Ebazpen proposamen horietatik, hurrengo orrialdeko taulan bildutakoak nabarmenduko ditugu.

Horrez gain, tokiko korporazioetako aditu talde bat sortzea da helburua energia efizientzia eta energia berriztagarrien ezarpenerako politikei dagokienez, modu horretan politika horiek garatzeko babes teknikoa lortuko baita.

Proposatutako ebazpenak erreferente oso argiak dira tokian tokiko eremuetan klima aldaketaren arazoari aurre egiteko eta ekiteko. Finkatutako helburuak eta VIII. Batzarrean azaldutako asmoa (hau da, FEMPren barruan lantaldeak eratzea tokiko iraunkortasun-politikei etengabe kontu egiteko) kontuan hartuta, FEMPk eta Ingurumen Ministerioak elkarlanerako hitzarmena izenpetu zuten 2004ko azaroaren 2an Klimaren aldeko Hiri Sare bat sortzeko.

Kyotoko protokoloa betetzearen emaitzak:

• Berotegi efektua eragiten duten gasen isurketak gutxitzea.
• Klima aldaketarik ez egotea.
• Airearen kalitatea hobetzea
• Berriztagarriak ez diren baliabide energetikoak aurreztea
• Teknologia garbietarako merkatu berriak sortzea
• Zuhaitzak eta landareak osasuntsuak egotea, beraz arnasteko arazorik ez egotea.
• Fenomeno meteorologikoak gutxitzea: uholdeak eta lehorteak murriztea.
• Ekosistema hobetzea: Behar ez den sasoian elurra egiteak eragiten dituen kalteak animalia espezie askotan desagertzea, gaixotasunik ez agertzea eta paisai aldaketarik ez egotea.
• Osasuna hobetzea: erradiazio ultramorea gutxitu, bero boladen heriotza kopuruak gutxitu, alergia eta asma arazoen kopurua ez igotzea.
• Ekonomia arazorik ez egotea: klima aldaketaren eraginak (fenomeno meteorologikoak adibidez) hondapen larriak sortzea, hau da, aseguruen sektoreak jasango duela presiorik handiena.
• Nekazaritza eta basoen ekoizpena gora egitea.
• Turismoa hobetzea.
• Hiri kutsadura, energia, industria eta hondakinak hobetzea.

• Garapen iraunkorra
• Airearen kutsadura
• Montrealgo Protokoloa
• Parisko Hitzarmena (2015)

• Kyotoko protokoloa gaztelaniaz eta frantsesez, Europar Batasunaren lege webgunean
• Kyotoko protokoloa hiru.com gunean.
• Nazioartean komediak, berotegi-efektua eragiten duten gasak murriztea dela eta artikulua (Kyotoko Protokoloa) Consumer aldizkarian.