Stanisław Staszic

Stanisław Staszic
Persona informo
Stanisław Staszic
Naskonomo	Stanisław Wawrzyniec Staszic
Naskiĝo	6-an de novembro 1755 (1755-11-06) en Piła,  Respubliko de Ambaŭ Nacioj
Morto	20-an de januaro 1826 (1826-01-20) (70-jaraĝa) en Varsovio, Kongresa Pollando
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Apopleksio vd
Tombo	Camaldolese Church (en) vd
Religio	katolika eklezio • katolikismo vd
Lingvoj	franca • pola vd
Loĝloko	Piła • Leipzig • Göttingen • Parizo • Varsovio • Turobin vd
Ŝtataneco	Respubliko de Ambaŭ Nacioj Kongresa Pollando vd
Alma mater	Kolegium Jezuickie w Poznaniu (en) vd
Subskribo
Familio
Edz(in)o	–
Profesio
Okupo	romkatolika sacerdoto (1779–) lingvisto politikisto transitional deacon (en) politika verkisto edukisto presbitero verkisto tradukisto poeto geologo geografo filozofo eduka aktivulo vd
Honorigoj Honorigoj  Ordeno de Blanka Aglo  Ordeno de Sankta Stanislao vd
Membrecoj Membrecoj Warsaw Society of Friends of Learning (en) General Confederation of the Kingdom of Poland (en) Krakova Scienca Societo vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Stanisław Wawrzyniec Staszic (naskiĝis la 6-an de novembro 1755, mortis la 20-an de januaro 1826) estis pola filozofo, politikisto, geologisto, pastro, poeto kaj skribisto.

Li estis unu el plej grandaj personoj de la klasikismo pola. Li estis tiel forte aganta sur pola menso persono, ke lia entombigo fariĝis la nacia manifestacio (dum la tempoj de okupacioj).

Li estis filo de la riĉaj urbanoj. Li naskiĝis en Piła en 1755 jaro. Lia edukado komencis en la historia skolo de sankta Mario Magdaleno (hodiaŭ Liceo de sankta Mario Magdaleno). Poste li studis en Leipzig, Gottingen kaj Parizo. Kiam li revenis al Pollando li fariĝis la prezidanto de la Asocio de Amantoj de Sciencoj (PTPN). En 1787 li publikigis anonime sian unuan filozofikan laboron- Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (La rimarkoj sur la vivo de Jan Zamoyski)- kiel li antaŭrigardas finon de Pollando. Laŭ li la libereco estas la devo de volo de ĉiuj socianoj. Se la libereco estos forigita ĝi agos per multigo de la potenco de unu aŭ kelkaj homoj. La libereco estas plej alta valoro. Ĝi nutrigas socion, kiu estas la dua plej alta valoro. Staszic apogis por doni ĉiun potencon nur por popolo. Laŭ Staszic eduko estas la plej grava celo de nacio. Li do kreis sian propran socian kontrakton inspirante per la filozofio de Jean-Jacques Rousseau.

En la dua plej granda verko de Staszic- "Przestrogi dla Polski" (1790) (Antaŭmencioj por Pollando)- la aŭtoro montras la proksiman rilaton de socio kun juro natura. Staszic volas sekurigi Pollandon de aliaj despotuloj per kreo de la plej bona sistemo politika- nacia monarkio republika. Tiu monarkio apogus sur la potenco de aristokratuloj kaj urbanoj.

Staszic estis antisemitema kaj maltolerema. Li tamen kreis fortan sistemon filozofikan en politiko kaj plifortigis la fundamentojn de la pola sendependeco.

Stanisław Staszic estas kavaliro de la Ordeno de la Blanka Aglo, la plej alta ŝtata honorigo de la Pola Respubliko.