Πανελλήνιες εξετάσεις

Οι Πανελλήνιες εξετάσεις, επίσημα αναφερόμενες ως Πανελλαδικές εξετάσεις, ανεπίσημα απλώς ως Πανελλήνιες, είναι θεσμός του ελληνικού κράτους για την εισαγωγή των μαθητών του Λυκείου στα ΑΕΙ της χώρας. Ως θεσμός, εισήχθη το 1964, με το Βασιλικό Διάταγμα 378/1964 (ΦΕΚ 111), επί κυβέρνησης Γεώργιου Παπανδρέου. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν οι έχοντες ενδεικτικό Β' Τάξης πάσης φύσεως Λυκείου και απόφοιτοι Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Λαμβάνουν χώρα στο τέλος της σχολικής χρονιάς, μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου, κάθε χρόνο για τους μαθητές της Γ' Λυκείου και οργανώνονται από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Τα θέματα είναι κοινά για όλους τους υποψηφίους που μετέχουν της διαδικασίας. Τα θέματα μεταδίδονται κεντρικά από το υπουργείο Παιδείας προς όλα τα εξεταστικά κέντρα. Τα αποτελέσματα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανακοινώνονταν συνήθως τέλη Αυγούστου. Από το 2022 τα αποτελέσματα ανακοινώνονται περί τα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου.

Οι Πανελλήνιες Εξετάσεις χαρακτηρίζονται ως το πιο αδιάβλητο σύστημα εισαγωγής.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Τα θέματα των εξετάσεων αποφασίζονται με άκρα μυστικότητα σε ειδικό χώρο του Υπουργείου Παιδείας, την ημέρα πριν την εξέταση, με σκοπό την αποφυγή διαρροής θεμάτων.^[1][2] Σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, ο θεσμός κοστίζει κάθε χρόνο περίπου 13 εκατομμύρια ευρώ.^[3]

Πρόκειται για μια εξεταστική διαδικασία, που αν και κάθε μαθητής ή οποιοσδήποτε με Απολυτήριο Λυκείου μπορεί να συμμετάσχει όσες φορές θέλει, έχει μεγάλο ψυχολογικό αντίκτυπο για κάθε μαθητή. Οι περισσότεροι μαθητές καταφεύγουν στα Φροντιστήρια^[4] ή στα ιδιαίτερα μαθήματα με σκοπό την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος, φαινόμενο που συμβαίνει μαζικά ακόμη και στις οικογένειες με μειωμένα εισοδήματα. Παράλληλα, οι μετεξεταστικές διαδικασίες, όπως οι ημέρες πριν την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, η ανακοίνωση των βάσεων και η επείγουσα εύρεση σπιτιού για όσους εισαχθούν σε Πανεπιστήμιο άλλης πόλης, αποτελούν αγχώδεις διαδικασίες για τους μαθητές και τους γονείς τους.^[5] Οι Πανελλήνιες Εξετάσεις αποτελούν μια εξαιρετικά ψυχοφθόρο διαδικασία για τους μαθητές, λόγω της μεγάλης ύλης που πρέπει να γνωρίζει ο μαθητής προκειμένου να συμμετάσχει πετυχημένα στις εξετάσεις, αλλά και της κυρίαρχης κοινωνικής άποψης που επικρατεί, διαχρονικά, για την μεγάλη σημασία που έχουν οι εξετάσεις για τη ζωή του κάθε μαθητή. Μάλιστα, έχουν αναφερθεί συχνά ακόμη και κρίσεις πανικού σε μαθητές λόγω των εξετάσεων,^[6] αϋπνίες για καιρό πριν τις εξετάσεις,^[7] ακόμη και αυτοκτονίες καθοδόν προς τις εξετάσεις^[8] ή μετά από ανεπιτυχή αποτελέσματα, ή συχνά και εξαφανίσεις ανεπιτυχόντων από τα σπίτια τους (τα δύο τελευταία, λόγω βίαιης αντίδρασης των γονιών τους στο ανεπιτυχές αποτέλεσμα). Η ύλη θεωρείται σαν αιτία για την αποστροφή μαθητών από διάφορα μαθήματα όπως η Ιστορία. Τέλος, ενδεικτικό της σημασίας των Πανελληνίων εξετάσεων στην Ελλάδα είναι ότι κάθε προσωπική ιστορία επιτυχόντα καλύπτεται εκτεταμένα από τα Μέσα ενημέρωσης, τοπικά και εθνικά, σε βαθμό μάλιστα που αριστούχοι επιτυχόντες έχουν προσκληθεί ακόμη και στο δείπνο που γίνεται κάθε Ιούλιο για τον ετήσιο εορτασμό για την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, στο Προεδρικό Μέγαρο.^[9]

Με τον νόμο 2905 της 27ης Ιουλίου 1922 θεσπίστηκαν για πρώτη φορά εισαγωγικές εξετάσεις (προηγουμένως αρκούσε απολυτήριο Γυμνασίου και μια αίτηση, και η είσοδος στα πανεπιστήμια τότε ήταν ελεύθερη), που εφαρμόστηκαν δύο χρόνια αργότερα στη Φυσικομαθηματική Σχολή και το 1926 στις υπόλοιπες σχολές του ΕΚΠΑ. Οι εισιτήριες εξετάσεις του 1964 ήταν οι πρώτες εξετάσεις που οργάνωσε κεντρικά και ενιαία το Υπουργείο Παιδείας για όλα τα ΑΕΙ με το Β.Δ. 378/1964 (ΦΕΚ 111).

Έως το 1963 οι μαθητές έδιναν τις εξετάσεις που ήθελαν οι ίδιοι και τις διοργάνωνε ξεχωριστά κάθε πανεπιστήμιο. Οι μέρες διεξαγωγής δεν συνέπιπταν μεταξύ των πανεπιστημίων και αν περνούσε σε μια σχολή έπρεπε να περάσει αναγκαστικά σε μια από αυτές.^[10]

Οι πρώτες εξετάσεις του 1964 έλαβαν χώρα με την χρήση του πρώτου ηλεκτρονικού υπολογιστή στην Ελλάδα, ενός IBM 1401 με 41 κιλομπάιτ που είχε προμηθευτεί η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, το 1963. Έτσι στήθηκε ένα σύστημα αδιάβλητων εξετάσεων, με τον υπολογιστή, ο οποίος καταλάμβανε μια έκταση 200 τ.μ. και λειτουργούσε με διάτρητες καρτέλες και μαγνητικές ταινίες. Το έργο αυτό ανέλαβε ο Χρήστος Γκούβης, ενώ πλαισιώθηκε από μια ομάδα 20 προγραμματιστών. Λόγω της τότε τεχνολογίας των υπολογιστών, έκαν��ν τρεις μήνες για να βγουν τα αποτελέσματα.^[10] Τότε περνούσε κάθε μαθητής ο οποίος έβγαζε συνολική βαθμολογία 190 βαθμών.

Ακολούθησε το ακαδημαϊκό απολυτήριο (Α και Β τύπος) που ίσχυσε από το 1965 έως το 1966 με το Ν.Δ. 4379/1964, Ν.Δ. 277/1965, 377/1965, 546/1965, 424/1966 και οι γενικές εισιτήριες εξετάσεις (κύκλοι σχολών ΑΕΙ και ΚΑΤΕΕ) που ίσχυσαν από το 1967 έως το 1979 με το Α.Ν. 40/1967 (ΦΕΚ 104), Ν.Δ. 237/1969, Ν.Δ. 1137/1972, Ν.Δ. 1161/1972, αριθμ. 252/1974 γνωμοδότηση ΣτΕ και Π.Δ. 327/1974 (ΦΕΚ 123), σύστημα στο οποίο επέλεγε ο υποψήφιος μία σχολή και εξεταζόταν στα μαθήματα που ζητούσε. Συγκεκριμένα οι κύκλοι ήταν^[11]:

Ο όρος πανελλήνιες εξετάσεις εισήχθη με τον 1035/1980 (ΦΕΚ 60), γνωστό και ως Νόμος Ράλλη, που ίσχυσε από το 1980 έως το 1982 και αφορούσαν εξετάσεις στις δυο τελευταίες τάξεις του Λυκείου. Ακολούθησε το σύστημα των "Δεσμών" με τις Γενικές Εξετάσεις που ίσχυσε από το 1983 έως το 1999 (Ν. 1351/83 ΦΕΚ 56). Υπήρχαν τέσσερις δέσμες μαθημάτων:

Η συνολική βαθμολογία για κάθε θέμα ήταν 0–160 που ήταν το άθροισμα των βαθμολογιών των 2 εξεταστών με βάση την κλίμακα 0–80 το καθένα. Υπήρχε η δυνατότητα αναβαθμολόγησης από έναν 3ο εξεταστή, που θα καθόριζε την τελική βαθμολογία, εάν υπήρχε μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο πρώτων βαθμολογιών. Τότε ο τελικός βαθμός του γραπτού ήταν η συνολική βαθμολόγηση του αναβαθμολογητή επί 2.

Μέγιστη δυνατή συνολική βαθμολογία = (160 x 1,15)+ (160 x 0,95) + (160 x 0,95) + (160 x 0,95) x 10 = 6.400 μόρια.

Με τον Νόμο 1771/88 ΦΕΚ 71, εγκύκλιος Β3/159/8.1.91 αποσυνδέθηκαν οι απολυτήριες από τις εισαγωγικές εξετάσεις. Σε τυχόν αποτυχία εισαγωγής, ο υποψήφιος είχε τη δυνατότητα να διατηρήσει μέχρι δύο φορές τη βαθμολογία του σε όσα μαθήματα επέλεγε να κατοχυρώσει (ως αποτέλεσμα, ο μέγιστος αριθμός που δοκίμαζαν να δώσουν πανελλήνιες οι υποψήφιοι ήταν 3 φορές, αν και στην πράξη η μεγάλη πλειοψηφία διέκοπτε μετά τη δεύτερη χρονιά). Το 1995 εισήχθη η αστυνομική ακαδημία. Το 1996 καταργήθηκαν οι ειδικές διατάξεις που προέβλεπαν της χωρίς εξέταση εισαγωγή στα ΤΕΙ των αποφοίτων τμημάτων ειδικότητας ΤΕΕ και εξετάζονταν πλέον σε τρία μαθήματα. Το 1999 καταργείται το σύστημα των Δεσμών απ' τον Γεράσιμο Αρσένη και επανέρχονται οι Πανελλαδικές Εξετάσεις (προαγωγικές και απολυτήριες) στη Β΄ και Γ΄ Λυκείου με τον Νόμο 2525/1997 (ΦΕΚ 188 Α) και οι δέσμες αντικαθίστανται απ' τις κατευθύνσεις (Θεωρητική, Θετική και Τεχνολογική), με τη διαφορά ότι την περίοδο 1999-2001 τα εξεταζόμενα μαθήματα ήταν 14 και με τον Νόμο 2909/2001 (ΦΕΚ 90 Α ́) μειώθηκαν σε 9. Το 2006 επί Υπουργίας Μαριέττας Γιαννάκου καταργούνται οι Πανελλήνιες Εξετάσεις στη Β΄ Λυκείου και τα μαθήματα μειώνονται σε 6 ενώ εισάγεται η βάση των 10.000 μορίων για την εισαγωγή σε ΑΕΙ και ΤΕΙ,^[12] κάτι το οποίο καταργείται το 2010.^[13][14]

Το Σύστημα "Νέο Λύκειο" που ίσχυσε από το 2013 με τον Νόμο 4186/2013 κατήργησε τις κατευθύνσεις και τις αντικατέστησε με τις υπάρχουσες ομάδες προσανατολισμού:

Το Νέο Σύστημα 2016 με τον Νόμο 4327/2015 καθόρισε τρεις Ομάδες Προσανατολισμού με πέντε επιστημονικά πεδία (1o Επιστημονικό Πεδίο: Ανθρωπιστικές, Νομικές και Κοινωνικές Επιστήμες, 2o Επιστημονικό Πεδίο: Θετικές και Τεχνολογικές Επιστήμες, 3o Επιστημονικό Πεδίο: Επιστήμες Υγείας και Ζωής, 4o Επιστημονικό Πεδίο: Επιστήμες της Εκπαίδευσης, 5o Επιστημονικό Πεδίο: Επιστήμες Οικονομίας και Πληροφορικής) και τη δυνατότητα εξέτασης σε αντίστοιχο μάθημα Γενικής Παιδείας ετέρου πεδίου, έχει τη δυνατότητα ανοίγματος σχολών από το πεδίο εκείνο, με μειωμένα μόρια. Το 2018, το σύστημα λαμβάνει τη μορφή που είχε, τα επιστημονικά πεδία μειώθηκαν σε τέσσερα (καταργήθηκε το 4ο) έως το 2020 με τη διαφορά ότι το 2020 τα Λατινικά αντικαταστάθηκαν από την Κοινωνιολογία η οποία εξετάστηκε τελευταία φορά το 2021. Γενικά, δημοφιλέστερη κατεύθυνση είναι τα Οικονομικά, τα οποία πέρασαν την θεωρητική ως αποτέλεσμα και των μεγαλύτερων επαγγελματικών προοπτικών που παρέχουν οι σχολές του.

Το υφιστάμενο σύστημα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αποτελεί τροποποίηση του Νέου Λυκείου του Νόμου 4186/2013, αλλά στην ουσία είναι ένα διαφορετικό σύστημα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, που μοιάζει αρκετά με το σύστημα των Δεσμών.

Το σύστημα στηρίζεται σε υπολογισμό βαθμού πρόσβασης με βάση τις Πανελλαδικές Εξετάσεις και ανάλογα με την Ομάδα Προσανατολισμού που επιλέγει ο κάθε μαθητής. Ειδικότερα στην Β' Λυκείου οι μαθητές επιλέγουν μια από τις δυο ομάδες προσανατολισμού (Ανθρωπιστικές ή Θετικές Σπουδές) και στην Γ' Λυκείου με την έναρξη του σχολικού έτους επιλέγουν υποχρεωτικά μια ομάδα μαθημάτων προσανατολισμού από τις 3 προσφερόμενες:

• Ομάδα Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών: Ανθρωπιστικές, Νομικές και Κοινωνικές Επιστήμες
• Ομάδα Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας: Θετικές και Τεχνολογικές Επιστήμες και Επιστήμες Υγείας και Ζωής
• Ομάδα Προσανατολισμού Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής: Επιστημών Οικονομίας και Πληροφορικής

Ο υποψήφιος καλείται να καταθέσει το μηχανογραφικό του δελτίο με τις σχολές, τμήματα ή εισαγωγικές κατευθύνσεις. Η αρχική πρόβλεψη για μη υπέρβαση 10% του συνόλου του πεδίου του και, σε περίπτωση μη εισαγωγής, συμπλήρωσης εκ νέου, άνευ περιορισμού, με βάσει τις ΕΒΕ μηχανογραφικού^[16] ("δεύτερο μηχανογραφικό") δεν εφαρμόστηκε ποτέ και καταργήθηκε το 2023.^[17]

Ο υποψήφιος εξετάζεται σε 4 μαθήματα τα οποία είναι:

Πλέον, τον συντελεστή βαρύτητας τον καθορίζει η εκάστοτε σχολή.

Ο μαθητής εξετάζεται σε επιπλέον μαθήματα, εφόσον επιθυμεί εισαγωγή σε σχολή που απαιτεί ειδικό μάθημα.

Τα ειδικά μαθήματα είναι τα εξής:

• Ξένες Γλώσσες: Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά
• Ελεύθερο Σχέδιο
• Γραμμικό Σχέδιο
• Μουσική Εκτέλεση και Ερμηνεία
• Μουσική Αντίληψη, Θεωρία και Αρμονία
• Αγωνίσματα
• Ψυχομετρικές δοκιμασίες (για μη πολιτικές σχολές)

Όλα τα ειδικά μαθήματα εξετάζονται σε καθορισμένα από το Υπουργείο Παιδείας εξεταστικά κέντρα είτε στις 8.30 π.μ. είτε στις 10.00 π.μ..

Η διάρκεια εξέτασης για τα μαθήματα:

- Των ξένων γλωσσών είναι τρεις (3) ώρες,

- Των Σχεδίων (Ελεύθερο και Γραμμικό) είναι έξι (6) ώρες,

- Του ειδικού μαθήματος "Μουσική Εκτέλεση και Ερμηνεία" είναι τέσσερα με έξι (4-6) λεπτά ανά εξεταζόμενο,

- Του ειδικού μαθήματος "Μουσική Αντίληψη, Θεωρία και Αρμονία" είναι τρεις (3) ώρες και τριάντα (30) λεπτά.

Οι Πανελλαδικές από το Γενικό Λύκειο ή την Ομάδα Β΄ του Επαγγελματικού Λυκείου οδηγούν σε οποιαδήποτε Τριτοβάθμια σχολή. Οι Πανελλαδικές από την Ομάδα Α΄ οδηγούν μόνο στις Σχολές Υπαξιωματικών και σε συγκεκριμένα ΤΕΙ ανάλογα με τη ειδικότητα του μαθητή του ΕΠΑΛ.^[18]

Οι υποψήφιοι για εισαγωγή, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων απόλυσης από το Γενικό Λύκειο και των αποτελεσμάτων των Εξετάσεων Εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, καταθέτουν δήλωση προτίμησης (μηχανογραφικό δελτίο) για ένα (1) κατ’ ανώτατο όριο Επιστημονικό Πεδίο και για συγκεκριμένες σχολές του πεδίου αυτού.

Για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν προσμετράται ούτε ο βαθμός του απολυτηρίου, ούτε οι βαθμοί των τάξεων του Λυκείου, ούτε οι προφορικοί βαθμοί των 4 πανελλαδικών μαθημάτων, αλλά μόνο οι γραπτοί βαθμοί των 4 πανελλαδικών μαθημάτων.

Η καθιέρωση ελάχιστης βάσης εισαγωγής στα πανεπιστημιακά τμήματα ισχύει από τις Πανελλήνιες Εξετάσεις του 2021. Ακόμη δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης σε ΔΙΕΚ μέσω του μηχανογραφικού δελτίου.^[19]

Ο αριθμός εισακτέων^[20] επηρεάζει σημαντικά την τελική διαμόρφωση των βάσεων εισαγωγής, ενώ η ελάχιστη βάση εισαγωγής δεν αλλάζει το τοπίο στις υψηλόβαθμες σχολές του μηχανογραφικού με το νέο σύστημα, σε πλήρη αντιδιαστολή με τις χαμηλόβαθμες σχολές, όπου υπερισχύει λειτουργώντας ως πρόσθετος κόφτης.^[21]

Το 2022 έκανε την εμφάνιση του ένα νέο σύστημα εισαγωγής με τους συντελεστές βαρύτητας. Το σύστημα των συντελεστών βαρύτητας έχει επικριθεί από αναλυτές όπως ο Στράτος Στρατηγάκης για το γεγονός ότι διευρύνουν τις ανισότητες.^[22] Θεωρώντας ότι οι μαθητές έχουν κενά στη γλώσσα, το Υπουργείο Παιδείας και οι σχολές έχουν επιλέξει να δώσουν, σε μεγάλο βαθμό, μεγαλύτερο συντελεστή στη Γλώσσα σε σχέση με άλλα μαθήματα, ή κάποιο άλλο μάθημα. Υπάρχουν και σχολές που δίνουν συντελεστή 25% σε όλα τα μαθήματα.^[23] Αυτό το αποτέλεσμα έχει οδηγήσει τους μαθητές να έχουν μεγάλες διαφορές στη βαθμολογία ανάλογα με τη σχολή, π.χ. υποψήφιος που έγραψε 15.900 μόρια θα πάρει 15.400 μόρια αν προτεραιοποιηθεί ένα μάθημα που έγραψε λιγότερο καλά, ή πάνω από 16.000 μόρια αν προτεραιοποιηθεί ένα μάθημα στο οποίο έγραψε καλύτερα. Ή εναλλακτικά, άλλα μόρια θα έχει ένας στη Νομική Αθήνας και άλλα στη Νομική Θεσσαλονίκης επειδή έγραψε λιγότερο ή περισσότερο καλά σε μάθημα με μικρότερο ή μεγαλύτερο συντελεστή.

Τα θέματα των Πανελλαδικών Εξετάσεων επιλέγονται από την Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων, υπαγόμενη στον Εθνικό Οργανισμό Εξετάσεων, τα δεκαεννέα μέλη^[24] της οποίας ανανεώνονται κάθε χρόνο και τα στοιχεία τους δεν αποκαλύπτονται. Απαγορεύεται να μετάσχει οποιοσδήποτε έχει συγγένεια με υποψήφιο εξ' αίματος και εξ' αγχίστείας μέχρι Γ' βαθμού ή παραδίδει μαθήματα του εξεταζόμενου μαθήματος, εργάζεται σε φροντιστήριο ή συγγράφει βοήθημα σχετικό με το μάθημα. Πρόεδρός της είναι ο Πρόεδρος ή αντιπρόεδρος του Ι��Π, τέως Π.Ι. Η επιτροπή συνεδριάζει σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και τα μέλη της απαγορεύεται να εξέλθουν από τον χώρο συνεδρίασης, αν δεν παρέλθει ο προσδιορισμένος ελάχιστος χρόνος δυνατής αποχώρησης των εξεταζομένων. Τα μέλη, κατά τον χρόνο παραμονής τους, δεν έχουν καμία επαφή με τον εξωτερικό κόσμο από το απόγευμα της προηγουμένης που έχουν εισέλθει στον χώρο. Η τριμελής επιτροπή περίπου στις 00:00 εισηγείται τα θέματα και η Κεντρική Επιτροπή ξεκινά τη διαβούλευση μέχρι τις 07:00 όπου έχουν οριστικοποιηθεί. Στο μεσοδιάστημα, καλείται ένα μέλος της επιτροπής, να λύσει τα θέματα σε διάστημα μικρότερο των δύο ωρών, εν αντιθέσει με τους υποψηφίους που διαθέτουν τρεις ωρολογιακές ώρες.

Μετά την παραλαβή των τετραδίων, αυτά ανακατεύονται παρουσία της επιτροπής του βαθμολογικού κέντρου και μοιράζονται σε φακέλους των 30. Κάθε βαθμολογητής εξετάζει τουλάχιστον δύο φακέλους (60 τετράδια).

Δύο βαθμολογητές βαθμολογούν το γραπτό του κάθε μαθητή, και ο μαθητής λαμβάνει σαν τελικό βαθμό τον μέσο όρο του βαθμού που έδωσαν οι δύο βαθμολογητές. Ο πρώτος βαθμολογητής (ο επιλεγόμενος «κόκκινος», λόγω του χρώματος στυλό που χρησιμοποιεί) απλώς εξετάζει τις απαντήσεις του υποψηφίου και τις βαθμολογεί. Η επιτροπή ελέγχει την αρτιότητα της βαθμολόγησης και την επικαλύπτει με αδιαφανές αυτοκόλλητο. Ο δεύτερος («πράσινος») βαθμολογητής, καταγράφει τη βαθμολογία και σημειώνει πάνω στο γραπτό. Αν η απόκλιση μεταξύ των δύο βαθμολογητών ξεπερνά τους 12 βαθμούς στα 100, τότε υπάρχει τρίτος βαθμολογητής, που λαμβάνει αναγκαστικά υπόψη (αποκαλύπτει) τη βαθμολογία των δύο προηγούμενων και τις επισημάνσεις του δευτέρου. Η βαθμολογία τότε καθορίζεται από τον μέσο όρο των δύο μεγαλύτερων βαθμών. Πέραν του τρίτου βαθμολογητή, το γραπτό δεν υπόκειται σε άλλη βαθμολόγηση και η βαθμολογία δεν επιδέχεται αναθεώρηση.

Ωστόσο, το γραπτό κάθε εξεταζόμενου φυλάσσεται για έναν χρόνο και ο ίδιος έχει τη δυνατότητα να ζητήσει την επίδειξη του γραπτού του (αυτό ισχύει στα νεότερα χρόνια, ενώ αντιθέτως στον 20ό αιώνα απαγορευόταν εντελώς η δυνατότητα να δει εξεταζόμενος τα γραπτά του, τα οποία μάλιστα τότε καταστρέφονταν ελάχιστους μήνες μετά τις εξετάσεις). Η αίτηση γίνεται τον Σεπτέμβριο του έτους στο οποίο εξετάστηκε με παράβολο από 50 (για προβολή 3 δοκιμίων) έως 80 ευρώ (για προβολή άνω των 3 δοκιμίων). Η επίδειξη των γραπτών γίνεται κατά τους μήνες Οκτώβριο, Νοέμβριο και Δεκέμβριο για να αποφευχθεί οποιαδήποτε αντίρρηση ή αντίδραση από τον ενδιαφερόμενο. Τα γραπτά προβάλλονται στον ενδιαφερόμενο με φωτοτυπίες. Δεν τίθεται θέμα αναβαθμολόγησης μετά το πέρας των εξετάσεων, καθώς τα μηχανογραφικά δελτία των υποψηφίων έχουν ήδη κατατεθεί και μάλιστα έχουν ήδη αρχίσει τα μαθήματα σε όλα τα ΑΕΙ της χώρας.^[25]

Σπάνια έχει τεθεί ζήτημα διαβλητότητας σχετικά με τη διεξαγωγή, ωστόσο υπάρχει συγκεκριμένο παράδειγμα μεγάλης διαρροής θεμάτων, το έτος 1979, στο μάθημα των Μαθηματικών. Γυμνασιάρχης, Διευθυντής προγραμματισμού του Υπουργείου Παιδείας και Γραμματέας της Ανώτατης Επιτροπής, πίεζε εντονότερα το στυλό με το οποίο έγραφε τα θέματα των Μαθηματικών ώστε να αποτυπωθούν σε λευκές κόλλες κάτω από τα γραφόμενα.^[26][27][28] Με αυτό τον τρόπο, ιχνηλάτησε μετά τα θέματα και τα διέρρευσε σε αρκετά Φροντιστήρια της χώρας, με οικονομικούς και πολιτικούς σκοπούς (για να εκθέσει την κυβέρνηση στην κοινή γνώμη). Η διαρροή των θεμάτων κατέστη εφικτή, καθώς τα θέματα τότε καθορίζονταν αρκετές ημέρες νωρίτερα από τις εξετάσεις (αντί της προηγούμενης μέρας, όπως ισχύει στα νεότερα χρόνια), ώστε να αποσταλούν έγκαιρα στις σχολικές μονάδες της χώρας, καθώς η ηλεκτρονική αποστολή τότε δεν ήταν διαδεδομένη ως τεχνολογία και τα θέματα αποστέλλονταν στα σχολεία - εξεταστικά κέντρα με αυτοκίνητα της Αστυνομίας.

Παρόμοιο γεγονός διαρροής σημειώθηκε το 2007, παρά την ανάπτυξη συστήματος ασφαλούς μετάδοσης: καθηγητές από δημόσια σχολεία της χώρας - σε εντελώς διαφορετικές γεωγραφικές ενότητες - έλαβαν τα θέματα κανονικά, μέσω των συστημάτων των σχολικών μονάδων και στη συνέχεια τα πήραν με USΒ (στικ μνήμης) και τα μετέδωσαν από φορητό υπολογιστή μέσω Διαδικτύου σε φροντιστήρια μέσης εκπαίδευσης.^[29]

Συνήθως οι μαθητές προσέρχονται στον χώρο εξετάσεων (τη σχολική μονάδα) στις 08:00 π.μ. Γύρω στις 08:30, οι μαθητές εισέρχονται στην αίθουσα εξέτασης και η μετάδοση των θεμάτων γίνεται γύρω στις 09:00 π.μ., με τους μαθητές να έχουν τρεις ώρες στην διάθεση τους. Η ώρα δυνατής αποχώρησης είναι- για τα "γενικά" μαθήματα των Γενικών Λυκείων - και των Επαγγελματικών Λυκείων η 10:00 π.μ. (η ώρα που βγαίνουν στο Διαδίκτυο τα θέματα), εξασφαλίζοντας ότι δεν θα υπάρξει καμία διαρροή. Σε κάθε περίπτωση, η ώρα δηλώνεται εκ των προτέρων στις οδηγίες των θεμάτων. Μετά το πέρας της εξέτασης, τα προσωπικά στοιχεία του/της υποψηφίου καλύπτονται με αδιαφανές αυτοκόλλητο, το οποίο αφαιρείται μετά την ολοκλήρωση της βαθμολογίας.

Παράλληλα, σαν μέσο εξασφάλισης του αδιάβλητου, επιτηρητές στα εξεταστικά κέντρα είναι μόνο καθηγητές από άλλα σχολεία: π.χ. στο 1ο Γενικό Λύκειο Άργους μπορούν να είναι επιτηρητές μόνο καθηγητές από τα άλλα Γυμνάσια ή Λύκεια της πόλης.

Συστήματα μετάδοσης

Το πρώτο σύστημα ασφαλούς μετάδοσης, το «VBI» (από τα αρχικά των λέξεων Vertical Blanking Interval, κατακόρυφο διάστημα αμαύρωσης) ή EdCast (Educational Broadcast, εκπαιδευτική εκπομπή) εγκαινιάστηκε το 1999. Η μετάδοση των θεμάτων γινόταν μέσω των επίγειων και δορυφορικών τηλεοπτικών συχνοτήτων της ΕΡΤ.^[30] Το 2013, μετά το Κλείσιμο της ΕΡΤ, οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ εξέφρασαν ανησυχία για την ομαλή λειτουργία του συστήματος,^[31] η οποία όμως πραγματοποιήθηκε αισίως μέσω επίγειων συχνοτήτων της ΔΤ και δορυφορικών της Nova.

Το 2016, η ηγεσία του Υπουργείου ζήτησε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων την κατάρτιση ενός νέου συστήματος ασφαλούς μετάδοσης, καθώς ο υπάρχων εξοπλισμός συμπλήρωνε αρκετά χρόνια λειτουργίας.^[32] Το νέο σύστημα, που ονομάζεται Σύστημα Ασφαλούς Μετάδοσης (ΣΑΜ), βασίζεται στη μετάδοση κρυπτογραφημένων πληροφοριών μέσω του διαδικτύου^[33] και εγκαινιάστηκε στις Πανελλήνιες Εξετάσεις του 2021.

Η πρώτη εξαγγελία κατάργησης των Πανελληνίων εξετάσεων έγινε στη διακήρυξη της προγραμματικής πολιτικής του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος «Συμβόλαιο με το λαό», το 1981.^{[34][35][36][37]} Ωστόσο, παρά τη μακρόχρονη παραμονή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ουδέποτε αποπειράθηκε την ολική κατάργηση των εξετάσεων για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, παρά μόνον την κατ’ όνομα αντικατάσταση τους από τις «Γενικές εξετάσεις» το 1983 με τις 4 δέσμες.^[1] Οι κατοπινές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ αφορούσαν κυρίως τον τρόπο και το περιεχόμενο των εξετάσεων. Το 2000, μετονομάστηκαν επίσης από «πανελλήνιες» σε «πανελλαδικές» από την Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Σημίτη, αν και ο όρος «πανελλαδικές» είχε επικρατήσει στην κοινή γνώμη και στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της Ελλάδας ήδη από τη δεκαετία του 1980.

Η δεύτερη εξαγγελία για την κατάργηση των Πανελλαδικών - πλέον - εξετάσεων διατυπώθηκε από τον Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) το 2014.^[38][39] Όμως και σε αυτή την περίπτωση, μετά την ανάληψη της εξουσίας, δεν εφαρμόστηκε έμπρακτα, αν και δεν έπαψε να επαναλαμβάνεται κατά τη διάρκεια της τετραετούς διακυβέρνησης της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ^[40][41][42]και κατόπιν αυτής.^[43] Μεταξύ άλλων, το 2023, ενόψει των Βουλευτικών Εκλογών της 21ης Μαΐου 2023, ο Αλέξης Τσίπρας επανέλαβε^[44] την δέσμευση του για άμεση κατάργηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής πριν τις Πανελλαδικές του Ιουνίου, εφόσον εκλεγεί, δήλωση την οποία επέκρινε η Νέα Δημοκρατία.^[45]

• Ύλη Πανελληνίων 2023