Θερμαϊκός κόλπος
Ο Θερμαϊκός Κόλπος είναι ο μεγαλύτερος κόλπος του Αιγαίου πελάγους. Βρέχει τη Θεσσαλονίκη στο βορειότερο σημείο του, την Πιερία και ένα τμήμα του Νομού Λάρισας στα δυτικά και τη Χαλκιδική στα ανατολικά. Το πλάτος του κυμαίνεται από 5 χιλιόμετρα στην περιοχή της Θεσσαλονίκης μέχρι 50 στο νοτιότερο τμήμα του. Στον Θερμαϊκό εκβάλλουν οι ποταμοί Αξιός, Αλιάκμονας, Λουδίας, Γαλλικός, Πηνειός και Δενδροπόταμος, καθώς και αρκετοί μικρότεροι. Στις δυτικές του ακτές δεσπόζουν τα Πιέρια όρη ο Όλυμπος και ο Κίσσαβος της Λάρισας. Οι ακτές του συγκεντρώνουν μερικές από τις ομορφότερες παραλίες της Ελλάδας, τις οποίες επισκέπτεται μεγάλος αριθμός τουριστών.
Πήρε το όνομά του από την Αρχαία Θέρμη, πόλη που βρισκόταν στη θέση της σημερινής Θεσσαλονίκης. Από τους Ρωμαίους ονομαζόταν Thermaicus ή Thermaeus sinus (Θερμαϊκός κόλπος) ή Macedonicus sinus (Μακεδονικός κόλπος).
Μορφολογία περιοχής του Θερμαϊκού κόλπου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Θερμαϊκός κόλπος, είναι μια ημίκλειστη περιοχή της Ανατολικής μεσογείου με μέγιστο βάθος τα 45 μ., η οποία βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Αιγαίου. Στο εσωτερικό μέρος του κόλπου, βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά λιμάνια της Ελλάδας. Τρεις ποταμοί (Αλιάκμονας, Αξιός και Λουδίας) εκβάλλουν στα δυτικά του κόλπου.[1] Κατά μήκος της δυτικής ακτής του κόλπου, βρίσκεται η σημαντικότερη περιοχή καλλιέργειας δίθυρων μαλακίων της Ελλάδας.
Πόλεις και κωμοπόλεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Θερμαϊκός Κόλπος βρέχει το δυτικό τμήμα των Νομών Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής και το ανατολικό τμήμα των Νομών Πιερίας και Λάρισας. Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις που βρίσκονται δίπλα στον Θερμαϊκό Κόλπο είναι:
Νομός Θεσσαλονίκης
- Θεσσαλονίκη (Ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα λιμάνια της χώρας μας, μετά τον Πειραιά, την Ηγουμενίτσα και την Πάτρα)
- Καλαμαριά
- Νέα Μηχανιώνα (σημαντικό λιμάνι του νομού)
- Θέρμη
- Περαία
- Αγγελοχώρι
- Αγία Τριάδα
- Παραλία Επανομής
Νομός Χαλκιδικής
- Άγιος Παύλος
- Νέα Καλλικράτεια
- Φλογητά
- Ελαιοχώρια
- Μουριές
- Παραλία Διονυσίου
- Νέα Μουδανιά (το σημαντικότερο και μεγαλύτερο λιμάνι, καθώς και η μεγαλύτερη πληθυσμιακά πόλη της Χαλκιδικής)
- Νέα Ποτίδαια (Δυτικά της χερσονήσου της Κασσάνδρας, η οποία χωρίζει τη χερσόνησο, από την υπόλοιπη Χαλκιδική, μέσω της Διώρυγας της, την οποία διαπερνά)
- Σάνη (Δυτικά της χερσονήσου της Κασσάνδρας)
- Καλάνδρα (Δυτικά της χερσονήσου της Κασσάνδρας)
Νομός Ημαθίας
- Κλειδί (Ένα χιλιόμετρο ανατολικά του χωριού, στις εκβολές του Ποταμού Λουδία, κοντά στον Αυτοκινητόδρομο Αθηνών - Θεσσαλονίκης, βρίσκεται το μοναδικό σημείο του Νομού, που βρέχεται από θάλασσα)
Νομός Πιερίας
- Μεθώνη
- Μακρύγιαλος
- Κορινός
- Παραλία Κατερίνης
- Ολυμπιακή Ακτή
- Βαρικό
- Σκοτίνα
- Λιτόχωρο
- Πλάκα Λιτοχώρου
- Πλαταμών
- Νέοι Πόροι
Νομός Λάρισας
Γέφυρες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μυδοκαλλιέργεια στον Θερμαϊκό κόλπο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου συγκεντρώνει το 90% των μονάδων μυδοκαλλιέργειας. Οι καλλιέργειες μυδιών ομαδοποιούνται σε τρεις περιοχές/θέσεις καλλιέργειας: α) στην περιοχή της Χαλάστρας, και βορειοανατολικά της εκβολής Αξιού, β) βορειοδυτικά του Θερμαϊκού κόλπου και δίπλα στην περιοχή του Λουδία, και γ) δυτικά του Θερμαϊκού κόλπου κατά μήκος των ακτών της Πιερίας. Στις εν λόγω περιοχές παράγεται το 80-90% της συνολικής εθνικής παραγωγής.[2]
Ανθίσεις φυτοπλαγκτού στον Θερμαϊκό κόλπο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μικροφύκη που δημιουργούν ανθίσεις στον Θερμαϊκό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανάλογα με τα προβλήματα που προκαλούν, τα δυνητικά επιβλαβή φύκη μπορούν να χωριστούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες.
- Η πρώτη περιλαμβάνει μη επιβλαβείς οργανισμούς, οι οποίοι αποχρωματίζουν το νερό όταν βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες. Υπό ορισμένες συνθήκες, ωστόσο, η έλλειψη οξυγόνου που δημιουργείται ως απόρροια της βακτηριακής αναπνοής κατά την αποικοδόμηση της βιομάζας των φυκών, οδηγεί σε μαζικό θάνατο τόσο ψαριών, όσο και ασπόνδυλων. Στον Θερμαϊκό, κατά την περίοδο 2000-2004, τέτοιου είδους ανθίσεις, έχουν προκληθεί από δινομαστιγωτά του γένους Prorocentrum (P. redfeldii, P. micans, P. triestinum, και P. obtusidens, από το ετερότροφο, βιοφωσφορίζον δινομαστιγωτό Noctiluca scintillans, το ραφιδιόφυτο Chattonella cf. globoda, και το γυμνό δινομαστιγωτό Gymnodinium sp. [3]
- Η δεύτερη κατηγορία οργανισμών, απoτελείται από μικροφύκη τα οποία μπορούν να προκαλέσουν φθορά στα βράγχια των ψαριών είτε μηχανικά είτε μέσω εξωγενών ουσιών με αιμολυτική δράση. Παραδείγματα τέτοιων οργανισμών οι οποίοι έχουν καταγραφεί σε μεγάλη ποσότητα στον Θερμαϊκό είναι είδη του γένους Κarenia.[3] Ορισμένα είδη του γένους αυτού ευθύνονται για την παραγωγή τοξινών, όπως είδος Karenia brevis το οποίο ευθύνεται για την παραγωγή συγκεκριμένης μπρεβετοξίνης, και θεωρείται ως ο αιτιολογικός παράγοντας των δηλητηριάσεων τύπου NSP ( Neurotoxic Shellfish poisoning)
- Η τρίτη κατηγορία που έχει παρατηρηθεί, περιλαμβάνει οργανισμούς που παράγουν ουσίες δυνητικά τοξικές οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν γαστρεντερικές και νευρολογικές παθήσεις καθώς και θάνατο στον άνθρωπο μετά από κατανάλωση μολυσμένων θαλασσινών (κυρίως δίθυρων μαλακίων) Η πρώτη αναφορά σε επιπλοκές από τοξικά μικροφύκη ανάγεται στη δεκαετία του 1960. Το φαινόμενο της «ερυθράς παλίρροιας», το οποίο οδήγησε σε μαζική θνησιμότητα ψαριών, καταγράφεται από τον Αναγνωστίδη (1968), κατά μήκος της παραλιακής οδού της Θεσσαλονίκης.[3]
Επιβλαβείς ανθίσεις φυκών (ΗΑΒ Harmfull Algal Blooms)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η πρώτη καταγραφή άνθισης τοξικών μικροφυκών στην Ελλάδα ήταν η πληθυσμιακή έκρηξη του δινομαστιγωτού Dinophysis cf. acuminata στον Θερμαϊκό κόλπο τον Ιανουάριο του 2000, και αποτέλεσε και το έναυσμα για την έναρξη προγράμματος καταγραφής τοξικών ανθίσεων. Η άνθιση αυτή αποτελούταν κατά 98% από κύτταρα του είδους Dinophysis cf acuminata, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εμφάνιση κρουσμάτων διαρροϊκού τύπου δηλητηρίασης από οστρακοειδή (DSP, Diarrhetic Shellfish Poisoning).[3] Κατά την άνθιση του 2004, καταγράφονται τα εξής ήδη του γένους Dinophysis: D. cf. acuminata, D. sacculus Stein, D rotundata Claparede & Lachmann, D fortii, D. odiosa Tai & Skogsberg και D. caudata.[1] Κατά τη διάρκεια της άνθισης, επικρατούσαν επίσης τα διάτομα Skeletonema costatum, Leptocylindrus minimus και Rhizosolenia setigera και τα δινομαστιγωτά Heterocapsa sp. Και Gymnodinium spp. Το Gonyaulax spinifera είναι ένα άλλο δινομαστιγωτό το οποίο έχει ανιχνευθεί στις ελληνικές θάλασσες, με την πρώτη άνθιση στον Θερμαϊκό κόλπο να περιγράφεται τους μήνες Οκτώβριο-Νοέμβριο του 2013, η οποία διήρκησε ακριβώς τρεις εβδομάδες. Επίσης, την ίδια περίοδο παρατηρείται και άνθιση του δινομαστιγωτού Dinophysis. cf. ovum. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που παρατηρήθηκε άνθιση του συγκεκριμένου είδους κατά τους φθινοπωρινούς και όχι τους εαρινούς μήνες.
Τα είδη του γένους Pseudo-nitzschia αποτελούν βασικά μέλη της φυτοπλαγκτικής κοινωνίας των ελληνικών παράκτιων υδάτων και πολλά από αυτά έχει αναφερθεί ότι παράγουν μια νευροτοξίνη, το δομοϊκό οξύ (DA) το οποίο αποτελεί την ουσία που ευθύνεται για την αμνησιακού τύπου δηλητηρίαση από οστρακώδη (ASP, Amnesic Shellfish poisoning) Στον Θερμαϊκό παρατηρούνται συχνά ανθίσεις του παραπάνω διατόμου, αλλά δεν έχει υπάρξει κανένα κρούσμα ASP.[3]
Πρόγραμμα ανίχνευσης τοξικών μικροφυκών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από το 2000, λειτουργεί στο τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης η Μονάδα ανίχνευσης δυνητικά τοξικών θαλάσσιων μικροφυκών. [3] Η λειτουργία της μονάδας έγκειται στη διαρκή παρακολούθηση ενός μεγάλου αριθμού περιοχών της χώρας με συνεχή καταγραφή της συγκέντρωσης των διαφόρων ειδών μικροφυκών. Στόχος της είναι η έγκαιρη πρόβλεψη μιας πιθανής άνθισης ώστε να ληφθούν κατάλληλα μέτρα από τις περιφέρειες.
Σημείωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τον Θερμαϊκό κόλπο παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 3ος τόμος και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-255, που καλύπτει όλο τον κόλπο.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Koukaras, Konstantinos; Nikolaidis, Georgios (2004-04-01). «Dinophysis blooms in Greek coastal waters (Thermaikos Gulf, NW Aegean Sea)». Journal of Plankton Research 26 (4): 445–457. doi:. ISSN 0142-7873. https://academic.oup.com/plankt/article/26/4/445/1435527/Dinophysis-blooms-in-Greek-coastal-waters.
- ↑ Galinou-Mitsoudi, S., Y. Savvidis & X. Dimitriadis (2006). «Interaction between mussel culture and hydrodynamics: a preliminary study in the gulfs of Thessaloniki and Thermaikos, Greece.». J. Biol. Res. 6: 139–145..
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Nikolaidis, Georgios, et al. "Harmful microalgal episodes in Greek coastal waters." Journal of Biological Research. Scientific Annals of the School of Biology 3 (2005): 77-85.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Thermaic Gulf στο Wikimedia Commons