Τατζίκ γλώσσα

Τατζίκ γλώσσα ; Τατζίκι
	форсии тоҷикӣ, забони тоҷикӣ, тоҷикӣ, забони форсии тоҷикӣ, toçikī, zaboni toçikī, تاجیکی και زبان تاجیکی
Έθνος	Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργκιστάν, Καζακστάν
Φυσικοί ομιλητές	4,5 εκατομμύρια
Εποχή	1991
Ταξινόμηση	Ινδοευρωπαϊκές Ινδοϊρανικές γλώσσες Ιρανικές Δυτικές Ιρανικές Νοτιοδυτικές Ιρανικές Περσική Τατζίκ; ; ; ; ; ;
Σύστημα γραφής	κυριλλικό αλφάβητο, περσικό αλφάβητο, λατινική γραφή, Tajik alphabet και εβραϊκό αλφάβητο
ISO 639-1	tg
ISO 639-2	tgk
ISO 639-3	tgk
SIL	taji1245

Η Τατζίκ γλώσσα, Τατζίκ Περσική, τατζικικά,^[2] ή Τατζίκι^[3], ΔΦΑ:[tɔːdʒɪˈkiː]) είναι παραλλαγή της σύγχρονης Περσικής^[4], που ομιλείται στην κεντρική Ασία. Οι περισσότεροι ομιλητές της ζουν στο Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Η Τατζίκι είναι επίσημη γλώσσα του Τατζικιστάν. Στο Αφγανιστάν, όπου οι Τατζίκοι συνθέτουν μεγάλο τμήμα του συνολικού πληθυσμού, η διάλεκτος έχει επηρεαστεί λιγότερο από τις τουρκικές γλώσσες και ονομάζεται Νταρί.

Η διάλεκτος προέκυψε από την Περσική, όπως ομιλείται στο Αφγανιστάν και το Ιράν, ως αποτέλεσμα της γεωγραφικής απομόνωσης, της διαδικασίας προτυποποίησης και της επίδρασης της Ρωσίας και των γειτονικών τουρκικών γλωσσών. Η προτυποποιημένη γλώσσα βασίζεται στις βορειοδυτικές διαλέκτους του Τατζίκ, η οποίες έχουν δεχθεί επιδράσεις από τη γειτονική Ουζμπεκική ως αποτέλεσμα γεωγραφικής εγγύτητας. Η Τατζίκ διατηρεί πολυάριθμα αρχαϊκά στοιχεία στο λεξιλόγιό της, την προφορά και τη γραμματική, που έχουν χαθεί στον περσόφωνο κόσμο, εν μέρει εξαιτίας της απομόνωσής της στα βουνά της κεντρικής Ασίας.

Γεωγραφική κατανομή

Οι σημαντικότερες ιστορικά Τατζίκ/Περσόφωνες πόλεις της κεντρικής Ασίας, η Σαμαρκάνδη και η Μπουχάρα, βρίσκονται στο σημερινό Ουζμπεκιστάν. Στο Ουζμπεκιστάν οι Τατζίκοι αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού των αρχαίων πόλεων Μπουχάρα και Σαμαρκάνδη και βρίσκονται σε μεγάλους αριθμούς στην Επαρχία Σιρξοντάριο στον νότο και κατά μήκος των ανατολικών συνόρων του Ουζμπεκιστάν με το Τατζικιστάν. Στη Σαμαρκάνδη και τη Μπουχάρα σήμερα οι Τατζίκοι αποτελούν αντίστοιχα το 70% και το 90% του συνολικού πληθυσμού^[5]^[6].

Επίσημα στατιστικά στοιχεία από το κράτος του Ουζμπεκιστάν αναφέρουν ότι η κοινότητα των Τατζίκων αριθμεί το 5% του συνολικού πληθυσμού του έθνους^[7]. Όμως, αυτοί οι αριθμοί δεν αντιπροσωπεύουν την εθνικότητα των Τατζίκων που για διάφορους λόγους επιλέγουν να αυτοπροσδιοριστούν ως Ουζμπέκοι στις απογραφές^[8]. Κατά τη διάρκεια της ΕΣΣΔ η "Ουζμπεκοποίηση" γινόταν υπό την επίβλεψη του Σαρόφ Ρασίντοφ, επικεφαλής του Ουζμπεκικού Κομμουνιστικού Κόματος. Οι Τατζίκοι μπορούσαν να επιλέξουν είτε να μείνουν στο Ουζμπεκιστάν και να καταχωριστούν ως Ουζμπέκοι στα διαβατήριά τους ή να φύγουν για τις λιγότερο ανεπτυγμένες αγροτικές περιοχές του ορεινού Τατζικιστάν^[9]. Η Ουζμπεκοποίηση έληξε το 1924.^[10] Οι ίδιοι οι Τατζίκοι του Ουζμπεκιστάν υπολογίζουν ότι αποτελούν το 25-30% του συνολικού πληθυσμού^[5].

Οι Τατζίκοι αποτελούν το 80% του πληθυσμού του Τατζικιστάν και η περσική γλώσσα κυριαρχεί σε πολλά τμήματα της χώρας. Ορισμένοι Τατζίκοι στο Μπανταξάν στο ΝΑ Τατζικιστάν, όπου είναι γηγενείς οι Παμίρι γλώσσες, είναι δίγλωσσοι. Οι Τατζίκοι είναι επίσης κυρίαρχη εθνική ομάδα στο βόρειο Αφγανιστάν όπως επίσης σε σκορπισμένους θύλακες σε άλλα σημεία της χώρας, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές όπως η Καμπούλ, η Μαζάρ, η Κουντούζ, η Γαζνί και η Χεράτ. Οι Τατζίκοι συνθέτουν περίπου το 25% έως 30% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Στο Αφγανιστάν οι διάλεκτοι που ομιλούνται από τους εθνικά Τατζίκους γράφονται με την Περσοαραβική γραφή και αναφέρονται ως Νταρί, μαζί με άλλες διαλέκτους άλλων ομάδων στο Αφγανιστάν όπως η Χαζάρα και η Αϊμάκ. 50% των Αφγανών πολιτων είναι γηγενείς ομιλητές της Νταρί. Μια μεγάλη διασπορά ομιλητών της Τατζίκ δημιουργήθηκε εξαιτίαςτηςπολτικής αστάθειας της κεντρικής Ασίας τα τελευταία χρόνια με σημαντικούς αριθμούς Τατζίκων να βρίσκονται στη Ρωσία, το Καζακστάν και ακόμα μακρύτερα. Η διασποράτων Τατζίκων είναι επίσης αποτέλεσμα της φτωχής οικονομίας του Τατζικιστάν καθώς ετησίως περίπου ένα εκαστομμύριο ανθρώπων εγκαταλείπει το Τατζικιστάν για να βρει δουλειά στη Ρωσία^[11].

Διάλεκτοι

Οι Τατζίκ διάλεκτοι χωρίζονται προσεγγιστικά στις παρακάτω ομάδες:

Βόρειες διάλεκτοι (Βόρειο Τατζικιστάν, Μπουχάρα, Σαμαρκάνδη, Ντερμπέντ, Κιργιζία και κοιλάδα Βαρμπόζ, στην πεδινή περιοχή της Ντουσάμπε)^[12].
Κεντρικοί διάλεκτοι (διάλεκτοι της άνω κοιλάδας Ζεραβσάν)^[12].
Νότιοι διάλεκτοι (Νότια και ανατολικά του Ντουσάνμπε, Κουλόμπ και περιοχή Κερατεγκίν του Τατζικιστάν).^[12]
Ντοτιοανατολικοί διάλεκτοι (διάλεκτοι της περιοχής Νταρβόζ και του Όξους, κοντά στο Ρουσάν )^[12].

Οι διάλεκτοι που χρησιμοποιούνται από τους γηγενείς Εβραίους της κεντρικής Ασίας είναι γνωστές ως Μπουχόρι και ανήκουν στην ομάδα των βορείων διαλέκτων. Διακρίνονται κυρίως για τη συμπερίληψη εβραϊκών όρων, το θρησκευτικό λεξιλόγιο και την ιστορική χρήση του εβραϊκού αλφάβητου. Παρά τις διαφορές της, η Μπουχόρι είναι αμοιβαία κατανοητή με άλλες Τατζίκ διαλέκτους, ιδιαίτερα της βόρειας ομάδας.

Σημειώσεις-παραπομπές

↑ Tajik at Ethnologue (17th ed., 2013)
↑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ 76/2015^{[νεκρός σύνδεσμος]}, firstreception.gov.gr, σελ. 35
↑ http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tgk
↑ Lazard, G. 1989
↑ ^5,0 ^5,1 Richard Foltz, "The Tajiks of Uzbekistan", Central Asian Survey, 15(2), 213-216 (1996).
↑ http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/1999/369.htm
↑ Uzbekistan. The World Factbook. Central Intelligence Agency (December 13, 2007). ανάκτηση 2007-12-26.
↑ See for example the Country report on Uzbekistan, released by the United States Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor here.
↑ Rahim Masov, The History of the Clumsy Delimitation, Irfon Publ. House, Dushanbe, 1991. English translation: The History of a National Catastrophe Αρχειοθετήθηκε 2016-12-10 στο Wayback Machine., transl. Iraj Bashiri, 1996.
↑ http://www.angelfire.com/rnb/bashiri/Masov/MasovHistoryNationalCatastrophe.pdf
↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2014.
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 Windfuhr, Gernot. "Persian and Tajik." The Iranian Languages. New York, NY: Routledge, 2009. 421

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Στο Wikivoyage υπάρχει ταξιδιωτικός οδηγός σχετικός με το λήμμα:
Tajik

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Τατζίκ γλώσσα

Wikipedia

Έκδοση της Βικιπαίδειας στην Τατζίκ γλώσσα

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
τατζικικά

[1] Tajik at Ethnologue (17th ed., 2013)

[2] ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ 76/2015^{[νεκρός σύνδεσμος]}, firstreception.gov.gr, σελ. 35

[3] ttp://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tgk

[4] Lazard, G. 1989

[Foltz-5] 5,0 ^5,1 Richard Foltz, "The Tajiks of Uzbekistan", Central Asian Survey, 15(2), 213-216 (1996).

[6] ttp://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/1999/369.htm

[7] Uzbekistan. The World Factbook. Central Intelligence Agency (December 13, 2007). ανάκτηση 2007-12-26.

[8] See for example the Country report on Uzbekistan, released by the United States Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor here.

[9] Rahim Masov, The History of the Clumsy Delimitation, Irfon Publ. House, Dushanbe, 1991. English translation: The History of a National Catastrophe Αρχειοθετήθηκε 2016-12-10 στο Wayback Machine., transl. Iraj Bashiri, 1996.

[10] ttp://www.angelfire.com/rnb/bashiri/Masov/MasovHistoryNationalCatastrophe.pdf

[11] «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2014.

[Windfuhr,_Gernot_2009-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 Windfuhr, Gernot. "Persian and Tajik." The Iranian Languages. New York, NY: Routledge, 2009. 421

[2]