Μετρό Παρισιού

Μια σημαντική διαφορά του Μετρό του Παρισιού από αυτά των άλλων μεγάλων πρωτευουσών και γενικώς μεγαλουπόλεων, είναι ότι σχεδιάστηκε εξ αρχής ως ένα ευρύτερο δίκτυο 9 γραμμών. Η κατασκευή του δικτύου ξεκίνησε στις 4 Οκτωβρίου 1898.^[1] Η πρώτη γραμμή, Porte Maillot - Porte de Vincennes, εγκαινιάστηκε στις 19 Ιουλίου 1900, κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας έκθεσης του Παρισιού το 1900, και τότε τα σχέδια αναθεωρήθηκαν για τελική ανάπτυξη 10 γραμμών.

Η επιχείρηση που διαχειρίστηκε αρχικά το δίκτυο ήταν γνωστή ως Chemin de Fer Métropolitain de Paris (Μητροπολιτικός Σιδηρόδρομος του Παρισιού) ή C.M.P. που αναφερόταν και ως «Métropolitain». Ήδη στα πρώτα χρόνια, το όνομα μετατράπηκε γρήγορα στο συντομότερο Métro και μάλιστα από αυτό το όνομα καθιερώθηκε και ο γνωστός διεθνής όρος «μετρό». Η ανάπτυξη του δικτύου πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια τριών σταδίων. Αρχικά, από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1920, �� πυρήνας του δικτύου μετρό ήταν αποκλειστικά μέσα στο Παρίσι. Μεταγενέστερα, από τη δεκαετία του 1930 στη δεκαετία του 1950 το δίκτυο επεκτάθηκε στα κοντινά προάστια και με τη δημιουργία της γραμμής 11 τελικά, από τη δεκαετία του 1960 στη δεκαετία του 1980, η μεγαλύτερη επέκταση έγινε προς τα προάστια.

Στις 15 Οκτωβρίου 1998 εγκαινιάστηκε η πλήρως αυτόματη γραμμή 14, η πρώτη εντελώς καινούρια γραμμή μετά από 63 χρόνια και η πρώτη αυτόματη γραμμή στο μετρό του Παρισιού, με αυτόματες πόρτες στις πλατφόρμες των σταθμών, έτσι ώστε να παρεμποδίζονται οι αυτοκτονίες και οι ακούσιες πτώσεις ανθρώπων στις γραμμές των τραίνων, τόσο από ατυχήματα, όσο και από εγκληματικές ενέργειες. Στη συνέχεια μετατράπηκε και η γραμμή 1 σε αυτόματη, καθώς οι σχετικές εργασίες ξεκίνησαν το 2007 και τελικώς ολοκληρώθηκαν τον Νοέμβριο του 2011. Μετά από αυτές, μετατράπηκε και η γραμμή 4 σε αυτόματη, και οι πρώτοι πλήρως αυτόματοι συρμοί ξεκίνησαν να κυκλοφορούν σε αυτήν στις 12 Σεπτεμβρίου 2022. Μεταγενέστερα, η γραμμή 13 αναμένεται να αυτοματοποιηθεί πλήρως το 2035.

Το δίκτυο του Μετρό έχει γραμμές συνολικού μήκους 245,6 χιλιομέτρων και 404 στάσεις σε 320 σταθμούς. Αυτοί οι αριθμοί δεν περιλαμβάνουν το προαστιακό δίκτυο RER, ούτε και το δίκτυο τραμ του Παρισιού (το οποίο έχει 12 γραμμές, συνολικό μήκος 156 χιλιόμετρα και 235 σταθμούς).

Επειδή το Μετρό του Παρισιού κατασκευάστηκε με σκοπό την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση του πληθυσμού του, η μέση απόσταση μεταξύ των σταθμών είναι μόλις στα 570 μέτρα και η μικρότερη μέση απόσταση είναι στη διακλάδωση 3bis στα μόλις 433 μέτρα, ενώ στην ίδια τη γραμμή 4 είναι στα μόλις 486 μέτρα, με μέγιστο στη νεότερη γραμμή 14 που είναι στα 1.075 μέτρα.^[2] Το αποτέλεσμα είναι μια πολύ πυκνή συγκέντρωση σταθμών και χαμηλή μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα των συρμών, στα 70 χιλιόμετρα την ώρα (σε αντίθεση με τα συνήθη στα περισσότερα Μετρό διεθνώς 80 χιλιόμετρα την ώρα), λόγω των σύντομων αποστάσεων μεταξύ των σταθμών, με μοναδική εξαίρεση τη γραμμή 14, όπου η μέγιστη ταχύτητα έχει οριστεί στα 80 χιλιόμετρα την ώρα, λόγω των μεγαλύτερων αποστάσεων στη 14. Ωστόσο, το Μετρό δεν προσφέρει μεγάλη προσβασιμότητα σε ΑΜΕΑ, καθώς λίγοι σταθμοί έχουν κυλιόμενες σκάλες και ελάχιστοι σταθμοί έχουν ανελκυστήρες, επειδή οι περισσότεροι σταθμοί του δικτύου κατασκευάστηκαν σε εποχές του παρελθόντος όπου το ζήτημα αυτό δεν είχε τεθεί ακόμα, σε παγκόσμια κλίμακα.

Το Μετρό είναι στο μεγαλύτερο μέρος του υπόγειο. Από τα 245,6 χιλιόμετρα του δικτύου, ωστόσο, υπάρχουν και επίγεια (18,5 χιλιόμετρα) και υπέργεια τμήματα στις γραμμές 1, 2, 5 και 6 μέσα στο Παρίσι, καθώς και στις προαστιακές άκρες των γραμμών 1, 5, 8 και 13. Σχεδόν όλες οι σήραγγες και οι σταθμοί είναι μικρού βάθους και κοντά στην επιφάνεια, λόγου του έντονα μεταβλητού υπεδάφους του Παρισιού, που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την εκσκαφή σε βαθύτερα στρώματα. Κάποιες λίγες εξαιρέσεις σταθμών μεγαλύτερου βάθους υπάρχουν σε τμήματα της γραμμής 12 κάτω από τον λόφο της Μονμάρτρης και σε τμήματα της γραμμής 2 κάτω από το Ménilmontant. Επειδή οι περισσότερες σήραγγες κατασκευάστηκαν με τη μέθοδο της εκσκαφής και επικάλυψης (cut-and-cover) των οδών, ακολουθούν τις τροχιές και τις στροφές των οδών πάνω από αυτές.

Κατά τη διάρκεια της μακροχρόνιας ιστορίας του μετρό του Παρισιού και λόγω των συχνά πολύ διαφορετικών τοπικών συνθηκών, έχουν κατασκευαστεί αρκετά διαφορετικοί σταθμοί μετρό. Οι σταθμοί αυτοί στη συνέχεια διαφοροποιήθηκαν περαιτέρω, από εκσυγχρονισμούς που ακολούθησαν μεταγενέστερες αρχιτεκτονικές μόδες. Από την άλλη, λόγω του ίδιου καθήκοντος – δηλαδή της μεταφοράς ανθρώπων στα τρένα – υπάρχουν επίσης πολλές ομοιότητες μεταξύ των μεμονωμένων σταθμών.

Το 1900 που εγκαινιάστηκε το μετρό, το μήκος της κάθε πλατφόρμας ορίστηκε αρχικά στα 75 μέτρα, που αντιστοιχεί σε τρένα με 5 βαγόνια και μήκους μόλις κάτω των 15 μέτρων το καθένα. Μεταγενέστερα, κατασκευάστηκαν πλατφόρμες μήκους 90 μέτρων και ακόμη και πλατφόρμες μήκους 105 μέτρων κατασκευάστηκαν στις γραμμές με μεγάλο αριθμό χρηστών (γραμμές 1, 3, 7, 8, 9). Η επέκταση της γραμμής 14 απαιτεί μακρύτερες αμαξοστοιχίες και, κατά συνέπεια, αποβάθρες μήκους 120 μέτρων με αναμενόμενο μεγαλύτερο όγκο κυκλοφορίας.

Όλα τα τρένα σταματούν σε όλους τους σταθμούς και κάθε γραμμή έχει δικές τις πλατφόρμες, ακόμη και στους σταθμούς ανταπόκρισης, δηλαδή οι γραμμές δεν μοιράζονται πουθενά κοινές πλατφόρμες. Αυτή η ιδιομορφία ισχύει επίσης και για τις προαστιακές γραμμές RER.

Το 2004 η ετήσια κυκλοφορία σε όλες τις γραμμές του μετρό του Παρισιού έφτασε συνολικά τα 1,336 δισεκατομμύρια επιβάτες και το 2015 έφτασε τα 1,520 δισεκατομμύρια επιβάτες ή 4,16 εκατομμύρια επιβάτες ημερησίως. Το 2018 έφτασε τα 1,559 δισεκατομμύρια επιβάτες.

Χαρακτηριστικές για το Μετρό του Παρισιού είναι οι είσοδοι αρκετών σταθμών του, σχεδιασμένες από τον Εκτόρ Γκιμάρ.

Το πρότζεκτ Grand Paris Express είναι μια επέκταση του δικτύου με επιπρόσθετο μήκος 200 χιλιόμετρα και 71 νέους σταθμούς. Θα αποτελείται από έξι γραμμές μετρό αυτόματες, χωρίς οδηγό, στην ευρύτερη προαστιακή περιοχή του Παρισιού, καθώς θα αποτελείται από τις υφιστάμενες γραμμές 11 και 14 του μετρό που θα επεκταθούν, καθώς και τέσσερις νέες αυτόματες γραμμές 15, 16, 17 και 18 που θα δημιουργηθούν. Οι νέες διαδρομές πρόκειται να κατασκευαστούν σχεδόν εξ ολοκλήρου έξω από την πόλη του Παρισιού. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το 2030.^[3] Το σχεδιαζόμενο δίκτυο είναι επίσης γνωστό ως «supermétro automatique régional» («περιφερειακό αυτόματο σούπερ μετρό»). Ως αποτέλεσμα, το σημερινό δίκτυο του Μετρό του Παρισιού θα διπλασιαστεί και θα φτάσει τα 427 χιλιόμετρα, αν και ένα μεγάλο μέρος του δικτύου θα εκτείνεται πλέον εκτός Παρισιού. Στις 30 Ιουνίου 2020, το συνολικό κόστος του Grand Paris Express εκτιμήθηκε στα 42 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα πρώτα δρομολόγια του Grand Paris Express, οι επεκτάσεις της γραμμής 14 προς βορρά και νότο, τέθηκαν σε λειτουργία στις 24 Ιουνίου 2024.

• Bindi, A.· Lefeuvre, D. Le Métro de Paris : Histoire d'hier à demain (στα Γαλλικά). Rennes: Ouest-France. ISBN 2-7373-0204-8. 
• Bobrick, Benson (1981). Labyrinths of iron: A history of the world's subways. New York: Newsweek Books. ISBN 0-88225-299-2. .
• Demade, Julien (2015). Les embarras de Paris, ou l'illusion techniciste de la politique parisienne des déplacements. L'Harmattan. ISBN 978-2-343-06517-5. .
• Descouturelle, Frédéric (2003). Le métropolitain d'Hector Guimard (στα Γαλλικά). Somogy. ISBN 2-85056-815-5. 
• Gaillard, M. (1991). Du Madeleine-Bastille à Météor : Histoire des transports Parisiens (στα Γαλλικά). Amiens: Martelle. ISBN 2-87890-013-8. 
• Hovey, Tamara (1991). Paris Underground. New York: Orchard Books. ISBN 0-531-05931-6. 
• Lamming, C. (2001). Métro insolite (στα Γαλλικά). Paris: Parigramme. ISBN 2-84096-190-3. 
• Ovenden, Mark (2008). Paris Metro Style in map and station design. London: Capital Transport. ISBN 978-1-85414-322-8. 
• Tricoire, Jean (1999). Un siècle de métro en 14 lignes: De Bienvenüe à Météor (στα Γαλλικά). Paris: Vie du rail. ISBN 978-2902808878. 

• Philippe-Enrico Attal et Marc Carémantrant, « Grand Paris Express, le futur nouveau métro automatique de l'Île-de-France », Rail Passion, n^o 185, mars 2013, pp.18-22.
• Philippe-Enrico Attal, « Grand Paris Express, on rentre dans le dur », Rail Passion, n^o 219, janvier 2016, pp.38-41.
• Pascal Auzannet, Les Secrets du Grand Paris : zoom sur un processus de décision publique, Paris, Éditions Hermann, 4 janvier 2018, 196 p. (ISBN 978-2-7056-9579-8).
• Christian Blanc, Le Grand Paris du xxie siècle, Paris, Le Cherche Midi, 2010, 262 p. (ISBN 978-2-7491-1615-0).
• Pauline Rossi, « Un inventaire photographique du vieux Paris », Métropolitiques,‎ 2023 (ISSN 2114-5350, DOI 10.56698/metropolitiques.1922, lire en ligne [archive], consulté le 3 juillet 2023).

• (Αγγλικά) Metro Bits — Paris Gallery
• (Αγγλικά) Real-distance map of the Paris Métro
• (Αγγλικά) Non official site about the Paris subway
• (Αγγλικά) CityMayors.com article
• (Γαλλικά) RATP official site
• (Γαλλικά) Panoramic views of some of the most beautiful stations of the Paris Métro Αρχειοθετήθηκε 2006-03-29 στο Wayback Machine.
• (Γαλλικά) Public transportations website, Paris urban community
• (Γαλλικά) Map of the Métro and RER