Λουί Αλτουσέρ

Ο Αλτουσέρ γεννήθηκε στο Μπιρμαντρεϊς (Birmandreis) της Αλγερίας. Ο πατέρας του ήταν λοχαγός στον γαλλικό στρατό και διευθυντής τράπεζας, ενώ η μητέρα του ήταν αφοσιωμένη καθολική που εργάστηκε ως δασκάλα σε σχολείο. Σύμφωνα με τα ίδια τα απομνημονεύματά του, η παιδική του ηλικία ήταν εύπορη, ενώ ο ιστορικός Μάρτιν Τζέι αναφέρει ότι ο Αλτουσέρ ήταν μαζί με τον Αλμπέρ Καμύ και τον Ζακ Ντεριντά "ένα προϊόν του γαλλικού πολιτισμού της βόρειας Αφρικής". Η οικογένεια αργότερα μετακόμισε στη Μασσαλία καθώς ο πατέρας του ήταν διευθυντής του υποκαταστήματος της Αλγερινής Τραπεζικής Εταιρείας στην πόλη και στη Λυών. Υπήρξε καλός μαθητής στα χρόνια αυτά και κατάφερε τον Ιούλιο του 1939 να εισαχθεί στην École normale supérieure (ENS) στο Παρίσι. Στα χρόνια αυτά ο Αλτουσέρ ήταν φανατικός Ρωμαιοκαθολικός και μέλος της θρησκευτικής οργάνωσης Action Catholique (Καθολική Δράση). Το ενδιαφέρον του για τον καθολικισμό συνυπήρχε με την κομμουνιστική ιδεολογία και μερικοί κριτικοί υποστηρίζουν ότι η πρώιμη εισαγωγή του στον καθολικισμό επηρέασε τον τρόπο που ερμήνευε τον Καρλ Μαρξ. Αμέσως μετά την κήρυξη του πολέμου με τη Γερμανία θα επιστρατευτεί. Θα σταλεί στη γερμανία σε στρατόπεδο εργασίας στο Σλέσβιχ (Stalag Schleswig). Στο στρατόπεδο απασχολήθηκε αρχικά σε σκληρές εργασίες αλλά τελικά τοποθετήθηκε στο αναρρωτήριο αφού ασθένησε. Στα απομνημονεύματά του ο Αλτουσέρ περιέγραψε την εμπειρία της αλληλεγγύης, της πολιτικής δράσης, και της κοινότητας στο στρατόπεδο ως τη στιγμή που συνέλαβε για πρώτη φορά την ιδέα του κομμουνισμού. Ο Αλτουσέρ ανέφερε ότι "Ήταν στη φυλακή του στρατοπέδου που άκουσα για πρώτη φορά να γίνεται λόγος για τον μαρξισμό από έναν πέρση δικηγόρο που μεταφερόταν-και τον οποίο τελικά γνώρισα έναν κομμουνιστή". Με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα αφεθεί ελεύθερος και θα επανέλθει στη σχολή του και στις σπουδές στη φιλοσοφία. Εντούτοις, ο πόλεμος και η κράτησή του στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης θα του προκαλέσουν ψυχολογικά προβλήματα που θα τον ταλαιπωρήσουν ως το τέλος της ζωής του. Το 1948 ολοκληρώνει τις σπουδές του. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, ο Αλτουσέρ λαμβάνει μέρος σε διαγωνισμό για τη θέση καθηγητή φιλοσοφίας στην ENS και πετυχαίνει. Εργάζεται ως καθηγητής στη σχολή από την οποία είχε αποφοιτήσει. Την περίοδο αυτή απομακρύνεται από τον καθολικισμό και ξεκινά η στράτευσή του στο κομμουνιστικό κίνημα και το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Το 1946 γνωρίζει τη μετέπειτα σύζυγό του Ελέν Ριτμάν Λεγκοτιέν, Γαλλολιθουανή εβραϊκής καταγωγής που ήταν πρώην μέλος της Γαλλικής Αντίστασης με την οποία θα παράμενε σε σχέση έως το 1980 που την σκότωσε δια στραγγαλισμού. Το ίδιο έτος άρχισε η στενή φιλική του σχέση με τον Ζακ Μαρτάν, έναν μεταφραστή του Έγελου και του Ερμαν Έσσε, στον οποίο αφιέρωσε το πρώτο του βιβλίο και ο οποίος αργότερα θα αυτοκτονούσε. Ο Μαρτάν επηρέασε τον Αλτουσέρ ως προς το να διαβάσει τη βιβλιογραφία του Έγελου. Αν και ο Αλτουσέρ παρέμεινε καθολικός, άρχισε να συνδέεται με αριστερές ομάδες, συμμετέχοντας στο κίνημα των "ιερέων εργατών" και υιοθετώντας μια σύνθεση χριστιανικής και μαρξιστικής σκέψης. Αυτός ο συνδυασμός μπορεί να τον οδήγησε στο να υιοθετήσει το Γερμανικό Ιδεαλισμό και την Εγελιανή σκέψη. Σύμφωνα με αυτά η μεταπτυχιακή εργασία του Αλτουσέρ ήταν "Το περιεχόμενο στη σκέψη του Έγελου" (1947). Στηριζόμενος στη Φαινομενολογία του Πνεύματος, ο Αλτουσέρ έγραψε μια διατριβή σχετικά με το πως η φιλοσοφία του Μαρξ αρνήθηκε να απομακρυνθεί από τη διαλεκτική σχέση κυρίου-σκλάβου. Σύμφωνα με το ερευνητή Γκρέγκορι Έλιοτ, ο Αλτουσέρ ήταν Εγελιανός τότε αν και για μια σύντομη περίοδο.

Στις δεκαετίες 1950 και 1960 ο Αλτουσέρ μπαίνει σε μια ιδιαίτερα παραγωγική περίοδο της ζωής του. Στρέφεται στη Φιλοσοφία της ιστορίας, αρθρογραφεί σε μια σειρά περιοδικά και συγγράφει το έργο του για το Μοντεσκιέ Η πολιτική και η ιστορία και άλλες μελέτες. Παράλληλα, το 1956 με την Αποσταλινοποίηση έρχεται σε σύγκρουση με το Ροζέ Γκαροντί και το Ζαν Πωλ Σαρτρ που υποστηρίζουν την επαναφορά του πρώιμου Μαρξιστικού ουμανισμού. Ταυτόχρονα άσκησε σφοδρή κριτική στον οικονομισμό που ως τάση εμφανιζόταν στο ΚΚΓ. Στις κριτικές του υιοθέτησε στοιχεία της Μαοϊκής κριτικής στο λεγόμενο σοβιετικό ή σοβιετικογενή Μαρξισμό, χωρίς ωστόσο να ενταχθεί στο μαοϊκό ρεύμα.

Το 1965 δημοσιεύει με τους μαθητές του το έργο Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο που προτείνει μια φιλοσοφική ανάγνωση του Κεφαλαίου και άλλων έργων του Μαρξ, θέτοντας τις βάσεις για τον "αλτουσερισμό". Το έργο αυτό κυκλοφόρησε, μεταφράσθηκε και σχολιάσθηκε διεθνώς. Το 2003 εκδόθηκε στα ελληνικά η παγκοσμίως πρώτη πλήρης μετάφραση του έργου.

Το 1968 διοργανώνει στην ENS μαζί με τον Ετιέν Μπαλιμπάρ και άλλους Μαρξιστές τα Μαθήματα Φιλοσοφίας για επιστήμονες τα οποία όμως διακόπτονται από την εξέγερση του Γαλλικού Μάη. Αρχικά, ο Αλτουσέρ κράτησε επιφυλάξεις για τις εξελίξεις, αλλά γρήγορα εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για αυτές καθώς και για την επιρροή τους στη Φιλοσοφία. Μάλιστα, χαρακτήρισε το Μάη ως Μαζική Ιδεολογική Εξέγερση. Το 1970, συγγράφει το περίφημο έργο του Ιδεολογία και ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους, ασκεί κριτική στο βολονταρισμό της Δύσης και διατυπώνει τη θεωρία πως η Πάλη των τάξεων και η ύπαρξή τους αποτελούν το ίδιο πράγμα. Τέλος παρουσιάζει τους ιδεολογικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιεί το κράτος για να μετατρέπει τους ανθρώπους σε υποκείμενα πρακτικής αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας.

Οι απόψεις του Αλτουσέρ έγιναν αντικείμενο κριτικής από πολλούς μαρξιστές, αλλά και ευρύτερα, με τον ισχυρισμό ότι συνιστούσαν παραμόρφωση της σκέψης του Μαρξ, κριτική που συναντά κανείς και σε ένα φιλμ του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, Ανατολικός Άνεμος, όπου σχολιάζεται ο πρόλογος του Αλτουσέρ στο Κεφάλαιο. Το Μάθημα του Αλτουσέρ, του Ζακ Ρανσιέρ το 1974 (εκδόσεις Γκαλιμάρ), συνιστά κατά πάσα πιθανότητα μια από τις πιο ριζικές κριτικές των θέσεων και των πρακτικών του Αλτουσέρ, μαζί με την Αθλιότητα της Θεωρίας, του Ε.Π.Τόμσον το 1978. Πιο πρόσφατα, ο Λουσιέν Σέβ επιχείρησε μια από τις δριμύες κριτικές της αλτουσεριανής ερμηνείας του Μάρξ, του καταλογίζοντας του ιδίως ότι δεν έχει διαβάσει τα κείμενα αυτά και ότι έχει επεξεργαστεί "μια πολύπλοκη παρερμηνεία της οποίας τα διεστραμμένα αποτελέσματα είναι δύσκολο να εντοπιστούν".

Υποστήριζε ότι συνιστά λάθος τόσο από ιδεολογική όσο και από τελολογική άποψη η σκέψη ότι υπάρχουν γενικοί ιστορικοί νόμοι και ότι οι κοινωνικές σχέσεις μπορούν να προσδιοριστούν με τον ίδιο τρόπο όπως και οι φυσικές σχέσεις. Υπογραμμίζοντας τον ρόλο του τυχαίου μέσα στην ιστορία σε σχέση με τους νόμους της εξέλιξης, επιβεβαίωνε ότι ένας αναδομημένος ιστορικός υλισμός θα έπρεπε να έχει ως αντικείμενο πολύπλοκες ιστορικές μοναδικότητες ή συγκυρίες. Για να αναπτύξει την ιδέα αυτή, ο Αλτουσέρ υποστήριζε ότι υπήρχε ένα υπόγειο φιλοσοφικό κίνημα-που αυτός είχε αναγνωρίσει για πρώτη φορά- ενός υλισμού του τυχαίου που το αποτελούσαν ο Μαρξ, ο Δημόκριτος, ο Επίκουρος, ο Λουκρήτιος, ο Μακιαβέλι, ο Σπινόζα, ο Χομπς, ο Ρουσσώ, ο Μοντεσκιέ, ο Χάιντεγκερ και ο Ντεριντά.

Γενικά, η κατοπινή επίδραση της αλτουσεριανής σκέψης υπήρξε σχετικά περιορισμένη λόγω της πολιτικής έκπτωσης του μαρξισμού μετά το 1970 και της σημασίας που απέκτησε η κοινωνική σκέψη του Μισέλ Φουκώ και Πιέρ Μπουρντιέ, οι θέσεις των οποίων, αν και πολύ κριτικές, δεν στηρίζονταν στον μαρξισμό. Ο Πήτερ Σέττλερ θεωρεί ότι αν και ο Αλτουσέρ στεκόταν πολύ συχνά σε ερωτήματα που δεν είχαν σημασία παρά για το κομμουνιστικό κόμμα, τα θεωρητικά εργαλεία που ανέπτυξε θα έπρεπε να επανεκτιμηθούν εκ νέου.

Η ψυχολογική κατάσταση του Λουί Αλτουσέρ, που έπασχε από μανιοκαταθλιπτική ψύχωση, το 1980 επιδεινώθηκε ραγδαία. Στις 16 Νοεμβρίου θα στραγγαλίσει τη γυναίκα του, χωρίς να έχει συνείδηση της πράξης του. Αμέσως μετά το γεγονός αυτό εισάγεται σε νοσοκομείο. Κρίθηκε δικαστικά ακαταλόγιστος. Έκτοτε πέρασε μεγάλα χρονικά διαστήματα σε ψυχιατρεία, ενώ η ψυχική του κατάρρευση τον εμπόδισε να συνεχίσει το έργο του. Πέθανε στις 22 Οκτωβρίου του 1990.

• (1978) Θέσεις, εκδόσεις «Θεμέλιο»
• (1978) Γιὰ τὸν Μάρξ, εκδ. «Γράμματα»
• (1978) Απάντηση στον Τζων Λιούις, εκδ. «Θεμέλιο». Νέα έκδοση 2023, μετάφρ. Τάσος Μπέτζελος, εκδ. «Εκτός Γραμμής»
• (1980) Τι πρέπει ν' αλλάξει στο κομμουνιστικό κόμμα, εκδ. «Αγώνας», Αθήνα
• (1980) Για την κρίση του μαρξισμού, εκδ. «Αγώνας». Νέα έκδοση 2021, μετάφρ. Τάσος Μπέτζελος, εκδ. «Εκτός Γραμμής»
• (1983) Συζήτηση για το κράτος, (Συλλογικό έργο - Αλτουσέρ, Μπαλιμπάρ, Πουλαντζάς, Εντελμάν), εκδ. «Αγώνας»
• (1983) Στοιχεία αυτοκριτικής, εκδ. «Πολύτυπο»
• (1992) Το μέλλον διαρκεί πολύ (Αυτοβιογραφία), εκδ. «Πολίτης»
• (2003) Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο, (Συλλογικό έργο - L.Althusser, E.Balibar, R. Establet, P.Macherey, J.Ranciere), μετάφρ. Δημήτρης Δημούλης, Χρήστος Βαλλιάνος, Βίκυ Παπαοικονόμου, εκδ. «Ελληνικά Γράμματα»
• (2005) Μοντεσκιέ: Πολιτική και Ιστορία, εκδόσεις «Πλέθρον»
• (2009) Για την Πολιτιστική Επανάσταση, εκδ. «Εκτός Γραμμής»
• (2015) Για το κοινωνικό συμβόλαιο, εκδ. «Νήσος»
• (2015) Για τον Μαρξ (7 δοκίμια), μετάφρ. Τάσος Μπέτζελος, πρόλογος Ε. Μπαλιμπάρ, επίμετρο Π. Σωτήρης, εκδ. «Εκτός Γραμμής», 424 σελ., ISBN 978-618-80832-4-0
• (2016) Ο Μακιαβέλλι και εμείς, μετάφρ. Μελέτης Λάμπρου, εκδ. «Νήσος», ISBN 978-960-589-028-5
• (2016) Ο Λένιν και η φιλοσοφία & Η φιλοσοφία ως όπλο της επανάστασης, μετάφρ. Τάσος Μπέτζελος, εκδ. «Εκτός Γραμμής»
• (2018) Το υπόγειο ρεύμα του υλισμού της συνάντησης, μετάφρ. Τάσος Μπέτζελος, εκδ. «Εκτός Γραμμής»
• (2019) Μύηση στη φιλοσοφία για τους μη φιλοσόφους, μετάφρ. Τάσος Μπέτζελος, εκδ. «Εκτός Γραμμής»

• (1972) «Ὁ Λένιν καὶ ἡ φιλοσοφία», Ἠριδανός, 1, σσ. 9-22
• (1978) «Γιὰ τὸν Μάρξ», Ἀντί, 110, σσ. 38-39
• (1978) «Θεωρία καὶ θεωρητικὴ συγκρότηση, ἰδεολογία καὶ ἰδεολογικὸς ἀγώνας», Ἀγώνας γιὰ τὴν κομμουνιστικὴ ἀνανέωση, 4, σσ. 52-60
• (1980) «Για τον Jacques Monod», Σύγχρονα Θέματα, τ. 7.
• (1980) «Ἡ τεράστια θεωρητικὴ ἐπανάσταση τοῦ Μάρξ», Ὁ Πολίτης, 35 , σσ. 39-47
• (1980) «Πάνω στὴν ὑλιστικὴ διαλεκτική » , Signum, 12-13, σσ. 1-2+27-31
• (1983) «Για τους αναγνώστες του «Πρώτου Βιβλίου» του Κεφαλαίου», Ο Πολίτης, τ. 63
• (1985) «Μαρξισμός: ἕνας κριτικὸς ἀπολογισμός», Δεκαπενθήμερος πολίτης, 49, σσ. 31-33
• (1986) «Ἡ ἔννοια τοῦ οἰκονομικοῦ νόμου στὸ “Κεφάλαιο”», Θέσεις, 15 , σσ. 65-82
• (1987) «Σχέσεις μεταξὺ κλάδων τῶν γραμμάτων» , Θέσεις, 18, σσ. 75-81
• (1987) «Σημείωση σχετικὰ μὲ τοὺς ἰδεολογικοὺς μηχανισμοὺς τοῦ κράτους (ΙΜΚ)», Θέσεις, 21, σσ. 37-49
• (1987) «Ὁ Μαρξισμὸς δὲν εἶναι ἱστορικισμός», Ὁ Πολίτης, 79 , σσ. 30-45
• (1988) «Μάης ‘φοιτητικός’ ή εργατικός;»Ο Πολίτης, 91, 34-41
• (1990) «Ἔγινα κομμουνιστὴς ἐπειδὴ ἤμουν καθολικός», Ἐπιστημονικὴ Σκέψη, 49, σσ. 78-79
• (1990) «Μαρξισμός, ένας κριτικός απολογισμός», εφημ. Η Εποχή, 28.10.90
• (1991) «Παράρτημα: για τον «ιδανικό μέσο όρο» και τις μορφές μετάβασης», Θέσεις, τ. 34
• (1991) «Γιὰ τὸν Μάρξ καὶ τὸν Φρόυντ», Θέσεις, 35, σσ. 51-67
• (1994) «Γιὰ τὴ μαρξιστικὴ σκέψη», Ὁ Πολίτης, 127, σσ. 38-45
• (1994) «Μια φιλοσοφία για τον μαρξισμό: "η γραμμή του Δημοκρίτου"» (συνέντευξη με την Fernanda Navarro), Θέσεις, τ. 49
• (1995) «Μαρξιστικὴ φιλοσοφία ἢ ὑλισμὸς τοῦ ἀστάθμητου», Ὁ Πολίτης, 2, σσ. 40-43
• (1997) «Σημείωση σχετικά με τις Θέσεις για τον Φόυερμπαχ, Θέσεις, τ.58
• (1998) «Ὁ Μπρέχτ καὶ ἡ ἐπανάσταση στὴ θεατρικὴ πρακτική», Θέσεις, 62, σσ. 81-95
• (1999) «Το πρόβλημα του "φετιχισμού" στον Μαρξ», Θέσεις, τ.66
• (2002) «Ανάγνωση του Κεφαλαίου», Θέσεις, τ.80
• (2004) «Το υπόγειο ρεύμα του υλισμού της συνάντησης», Θέσεις, τ.88
• (2005) «Για τον Λεβί-Στρως», Θέσεις, τ.92
• (2011) «Γιατί το κράτος είναι μια μηχανή», Θέσεις, τ.113
• (2015) «Σήμερα», Θέσεις, τ. 131
• (2015) «Όντας μαρξιστής στη φιλοσοφία» (Κεφάλαια 22-23), Θέσεις, τ.133

• (1982) Γρηγορόπουλος Δημήτρης, «Ο στρουκτουραλισμός του Αλτουσέρ ή η νεκρανάσταση της Μεταφυσικής», Επιστημονική σκέψη 5 , 53-60.
• (1991) Balibar Etiénne, «Λουὶ Ἀλτουσέρ: μιὰ βιογραφικὴ σημείωση», Θέσεις, 35, σσ. 69-75
• (1991) Δημούλης Δ., Μηλιός Γ., «Θεωρητική συνέχεια και πολιτικές ασυνέχειες στο έργο του Αλτουσέρ», Θέσεις, τ. 34 
• (1994) Μπαλτάς Αριστείδης· Φουρτούνης Γιώργος, Ο Λουί Αλτουσέρ και το τέλος του κλασικού μαρξισμού, εκδόσεις «Ο Πολίτης»
• (1994) Διζικιρίκης Γιώργος, Αλτουσέρ και Σπινόζα, εκδ. «Φιλιππότης»
• (1996) Derrida Jacques, Πολιτική και φιλία. Ο Ζακ Ντεριντά για τον Λουί Αλτουσέρ, εκδ. «Εκκρεμές»
• (1997) Δημούλης Δ. «Η «μηχανή παραγωγής νόμιμης εξουσίας»: Ζητήματα θεωρίας του κράτους στον Αλτουσέρ», Θέσεις, τ. 60    
• (1998) Δημούλης Δ., «Ο Γκράμσι του Αλτουσέρ: προσεγγίσεις και αποστάσεις», Θέσεις, τ. 64
• (2002) Μπαλτάς Αριστείδης, Για την επιστημολογία του Λουί Αλτουσέρ, εκδ. «Νήσος»
• (2005) Φουρτούνης Γιώργος, «Ο Λουί Αλτουσέρ και η επιστημολογική αντινομία του Μαρξισμού», Κριτική - Επιστήμη & Εκπαίδευση, τ/χ.1, σελ. 5-16 [1]
• (2004) Σωτήρης Παναγιώτης, Κομμουνισμός και φιλοσοφία. Η θεωρητική περιπέτεια του Λουί Αλτουσέρ., εκδ. «Ελληνικά Γράμματα»
• (2006) Σωτήρης Παναγιώτης, «Ο υλισμός της συνάντησης: αναζητήσεις και αντιφάσεις του ύστερου Αλτουσέρ», Κριτική - Επιστήμη & Εκπαίδευση, τ/χ.4 , σελ.3-20 [2]
• (2008) Mandel Ernest, Απάντηση στον Λουί Αλτουσέρ, εκδ. «Εργατική Πάλη»
• (2023) Φουρτούνης Γιώργος, Αποδόμηση σε «τελική ανάλυση». Ο σπινοζικός δομισμός του Αλτουσέρ (1960-1969) και ο πρώιμος Ντερριντά, εκδ. Νήσος

• Montesquieu, la politique et l'histoire, PUF, 1959
• Pour Marx, Maspero, coll. « Théorie », 1965 ; νέα έκδοση επαυξημένη La Découverte, 1996.
• Lire le Capital (σε συνεργασία με Étienne Balibar, Roger Establet, Pierre Macherey, Jacques Rancière), Maspero, «Théorie», 2, 1965. Επανέκδοση «Quadrige», 2012.
• Lénine et la philosophie, Maspero, coll. « Théorie » 1969 ; réédition augmentée sous le titre Lénine et la philosophie (suivi de Marx et Lénine devant Hegel), coll. « PCM », 1972.
• Réponse à John Lewis, Maspero, coll. « Théorie », 1973.
• Philosophie et philosophie spontanée des savants (1967), Maspero, coll. « Théorie », 1974.
• Éléments d'autocritique, Hachette, coll. « Analyse », 1974.
• Positions, Éditions Sociales, 1976; réédition coll. « Essentiel », 1982.
• XXII^e Congrès, Maspero, coll. « Théorie », 1977.
• Ce qui ne peut plus durer dans le parti communiste, Maspero, coll. « Théorie », 1978.
• L'avenir dure longtemps (suivi de Les faits)], Stock / IMEC, 1992; réédition augmentée et présenté par Olivier Corpet et Yann Moulier Boutang, Le Livre de poche n° 9785, 1994 ; édition augmentée : Flammarion, coll. « Champs Essais », 2013.
• Journal de captivité (Stalag #4 1940-1945), Stock / IMEC, 1992.
• Écrits sur la psychanalyse. Freud et Lacan, Stock / IMEC, 1993; réédition Le Livre de poche, coll. « Biblio-essais », 1996.
• Sur la philosophie, Gallimard, coll. « L'infini », 1994.
• Philosophie et marxisme : entretiens avec Fernanda Navarro (1984-1987)
• La Transformation de la philosophie : conférence de Grenade (1976).
• Écrits philosophiques et politiques 1, textes réunis par François Matheron, Stock / IMEC, 1994. - 588 p.
• Sur la reproduction, PUF, coll. « Actuel Marx Confrontations », 1995.
• Écrits philosophiques et politiques 2, textes réunis par François Matheron, Stock / Imec, 1995. - 606 p.
• Machiavel et nous (1962-1986), Stock/Imec 1994; Tallandier 2009.
• Solitude de Machiavel, présentation par Yves Sintomer, PUF, coll. « Actuel Marx Confrontations », 1998.
• Lettres à Franca (1961-1973), Stock/Imec 1998.
• Penser Louis Althusser, recueil d'articles, introduction par Yves Vargas, Le Temps des Cerises, 2006
• Politique et Histoire de Machiavel à Marx - Cours à l'École normale supérieure 1955-1972, Seuil, coll. « Traces écrites », 2006
• Lettres à Hélène, préface de Bernard-Henri Lévy, Grasset/IMEC, 201
• « Repères biographiques, avertissement aux lecteurs du livre I du Capital et rudiments de bibliographie critique��», préface à Karl Marx, Le Capital (livre I), Paris, Garnier-Flammarion, 1969, p. 5-30.
• Cours sur Rousseau (1972) préface d'Yves Vargas Le temps des cerises 2012
• Initiation à la philosophie pour les non-philosophes, PUF (collection Perspectives critiques), 2014
• Être marxiste en philosophie, PUF (collection Perspectives critiques), 2015
• Des rêves d'angoisse sans fin: Récits de rêves (1941-1967), suivi de Un meurtre à deux (1985), Grasset/Imec, 2015
• Écrits sur l'Histoire (1963-1986), PUF (collection Perspectives critiques); 2018.
• Que faire ?, PUF (collection Perspectives critiques); 2018.

• Ε Ιστορικά (Έκδοση της Ελευθεροτυπίας), «Οι Πρωτοπόροι: Λουί Αλτουσέρ, Ο θεωρητικός του Μεταμαρξισμού», Οκτώβρης 2005
• Πάπυρος Larousse Britannica, λήμμα «Αλτουσέρ»
• Marxist Media Theory: Althusser
• Marxists.org: The Louis Althusser Archive
• Κείμενα από και για τον Althusser στη γαλλική γλώσσα, στον ιστότοπο Multitudes (http://www.multitudes.net/)
• Décalages: An Althusser Studies Journal