Δράμα (πόλη)

Η περιοχή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Ηδωνίδα. Πρώτοι κάτοικοι φαίνεται ότι ήταν οι Δίοι, όπως τους ονομάζει ο Όμηρος, και κατοικούσαν σε τμήμα της πεδιάδας και στα βόρεια ορεινά. Οι Δίοι ήταν πανάρχαιο πελασγικό φύλο, παρακλάδι των Οδρυσών, που θεωρούνταν ότι κατάγονταν από τον Δία και για τον λόγο αυτό ονομάζονταν και Δίοι. Οι Δίοι πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο και στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.^[2] Ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, στη σημερινή περιοχή Δράμας, που ανήκε στην περιοχή της Ηδωνίδας, βεβαιώνεται ανθρώπινη δραστηριότητα και πολιτισμός.

Τα αρχαιότερα ίχνη της ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή της σημερινής πόλης της Δράμας βρέθηκαν στον λόφο της περιοχής «Αρκαδικός». Εκεί τοποθετείται ένας από τους πιο σημαντικούς νεολιθικούς οικισμούς της περιοχής. Τα ευρήματα χρονολογούν τα αρχαιότερα ίχνη ζωής του προϊστορικού αυτού οικισμού στη Μέση Νεολιθική Εποχή. Η ζωή συνεχίστηκε στην ίδια θέση και στην Ύστερη Νεολιθική εποχή και στην εποχή του Χαλκού, καθώς και στην Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου.

Στην περιοχή της αρχαίας Ηδωνίδας, προς το τέλος των κλασικών ή στις αρχές των ελληνιστικών χρόνων (τέλη τετάρτου ή αρχές τρίτου αιώνα π.Χ.) στη θέση της σημερινής Δράμας δημιουργήθηκε πολίχνη, οι κάτοικοι της οποίας καλλιεργούσαν την άμπελο και λάτρευαν τον θεό Διόνυσο, σε ιδιαίτερο ιερό. Σε αναθηματικές επιγραφές που εντοπίστηκαν στην ευρύτερη περιοχή, αναφέρεται η ύπαρξη ιερού του Διονύσου ήδη από τους ελληνιστικούς χρόνους, χωρίς όμως να έχει εντοπισθεί η θέση του. Η λατρεία του θεού της αμπέλου και του οίνου συνεχίστηκε μέχρι τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους και ταυτίστηκε με τη λατρεία του ρωμαϊκού θεού «Liber Pater».

Στο κέντρο της πόλης, στην οδό Τροίας, σώζεται έως σήμερα Μακεδονικός Τάφος που αποτελεί χαρακτηριστικό ελληνιστικό ταφικό μνημείο με είσοδο, προθάλαμο και κυρίως θάλαμο και τοιχογραφίες με βούκρανα, ρόδακες, δενδρύλλια σχηματοποιημένα και την παράσταση ταύρου και βοός πάνω από την είσοδο του κυρίως θαλάμου.^[3]

Στους ρωμαϊκούς χρόνους η πολίχνη αναφέρεται από την Tabula Peutingeriana, VII με τη λατινική ονομασία Daravescos, ως ρωμαϊκός σταθμός μιας διακλάδωσης της Εγνατίας οδού, η οποία ξεκινούσε από τους Φιλίππους και, αφού περνούσε τον χείμαρρο της Αγίας Βαρβάρας και μακρύτερα τον Αγγίτη ποταμό, κατέληγε στις Σέρρες και στη συνέχεια στην αρχαία Ηράκλεια Σιντική της Μακεδονίας. Με την ίδρυση της ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων (42 π.Χ.) ο Daravescos υπαγόταν διοικητικά σε αυτήν.^[4] Η πόλη της Δράμας αποτέλεσε «κώμη» (vicus) της ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων και δέχτηκε την επίδραση του ρωμαϊκού πολιτισμού. Χάρη στο φυσικό της τοπίο, επιλέχθηκε ως τόπος αναψυχής πλούσιων Ρωμαίων αξιωματούχων. Αλλά ότι η Δράμα ήκμασε κατά τη ρωμαϊκή εποχή, αποδεικνύεται και από το πλήθος των ρωμαϊκών αρχαιοτήτων που έχουν βρεθεί.

Σε ανασκαφή του 1934 βρέθηκε μαρμάρινη πλάκα με επιγραφή όπου διακρίνονται το όνομα «ΠΡΙΜΙΓΕΝΙΟC». Εικάζεται ότι ο Πριμιγένιος ήταν πιθανόν ευεργέτης της πόλης, ο οποίος κατασκεύασε και υδραγωγείο. Από το πλήθος των θεών του ελληνορωμαϊκού πανθέου και των τοπικών θεών που λατρεύονταν στην περιοχή, ξεχωρίζει ο Διόνυσος.

Η τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική η οποία αποκαλύφθηκε κατά τις εργασίες διαμόρφωσης του αύλειου χώρου της Αγίας Σοφίας, για την κατασκευή της οποίας χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν και για την κατασκευή των τειχών, δηλώνει ότι η πόλη ήταν δραστήρια και στους Παλαιοχριστιανικούς Χρόνους. Η δραστηριότητα συνεχίστηκε και καθ' όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.^[5]

Οι Βυζαντινοί συγγραφείς κάνουν λόγο για την πόλη με το όνομα Δράμα με ευκρίνεια σε κείμενα από τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Τα τείχη της πόλης και ο Ναός της Αγίας Σοφίας χρονολογούνται στον δέκατο αιώνα. Στον λόφο του Κορυλόβου βρισκόταν η βυζαντινή μονή της Παναγίας Κοριλιώτισσας, που αποτελούσε αθωνικό βατοπαιδινό μετόχιο και άκμασε περί το έτος 1050 μ.Χ.^[6]

Το 1206 η Δράμα περιέρχεται στις κτήσεις των Λατίνων της Τέταρτης Σταυροφορίας. Η φραγκική κατάκτηση της Δράμας άρχισε όταν ο πρώτος Φράγκος κατακτητής της πόλης ήταν ο βασιλιάς Βονιφάτιος ο Μομφερατικός, ο οποίος κατέλαβε το κάστρο της πόλης και μπήκε ο ίδιος επικεφαλής των ιπποτών του στην πόλη το φθινόπωρο του 1206. Κατά την παραμονή του στη Δράμα ενίσχυσε με επισκευές (οχύρωσε) το κάστρο ώστε να αντιτάξει ισχυρή άμυνα στις ληστρικές επιδρομές του ηγεμόνα των Βουλγάρων Ιωαννίτη, ο οποίος την εποχή εκείνη πραγματοποιούσε καταστροφικές επιδρομές στην κεντρική και ανατολική Μακεδονία. Η κυριαρχία των Φράγκων στην περιοχή κράτησε ελάχιστα χρόνια, έως το 1222, όταν την κατέλυσε ο ηγεμόνας του Δεσποτάτου της Ηπείρου, Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας.

Τον 13ο αιώνα, μεταξύ των ετών 1242 και 1246, ο αυτοκράτορας Ιωάννης Γ´ Δούκας Βατάτζης ελευθερώνει τη Δράμα και την ευρύτερη Μακεδονία από τους Βούλγαρους και την ενσωματώνει στη βυζαντινή Αυτοκρατορία της Νίκαιας.^[7]

Στα τέλη του 1316 η Ειρήνη Μομφερατική σύζυγος του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου έφτασε στην πόλη της Δράμας, όπου υπήρχαν βασιλικά κτήματα και επαύλεις και συνήθιζε να μεταβαίνει για αναψυχή. Μετά από σύντομη ασθένεια πέθανε το έτος 1317. Ο Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών που ανάγεται στον 14ο αιώνα, εικάζεται ότι συνδέεται με τον θάνατο και την πρώτη ταφή της Ειρήνης στη Δράμα^[8].

Το 1346 ο κράλης (βασιλιάς) των Σέρβων Στέφανος Δουσάν καταλαμβάνει τη Δράμα. Μετά το θάνατο του, «καίσαρας» της Δράμας τοποθετήθηκε ο Βοΐχνας το 1355. Το 1371 η πόλη επανέρχεται στη βυζαντινή αυτοκρατορία από τον Μανουήλ Β’ Παλαιολόγο και παραμένει στη Βυζαντινή αυτοκρατορία μέχρι την οθωμανική κατάκτηση το 1383.^[9]

Εκκλησιαστικά, η Αρχιεπισκοπή Δράμας ιδρύθηκε πιθανότατα τον 12ο αιώνα ενώ πρώτες αναφορές για την ύπαρξη Αρχιεπισκόπου Δράμας υπάρχουν από τις αρχές του 14ου αιώνα. Σύντομα η Αρχιεπισκοπή Δράμας ανυψώθηκε σε Μητρόπολη στη διάρκεια του ίδιου αιώνα. Στα τέλη του ίδιου αιώνα (1371) επιδόθηκε στον Μητροπολίτη Δράμας Ιωάσαφ και η διοίκηση της Μητροπόλεως Φιλίππων.^[10]

Η πόλη καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς το 1371 (ή το 1383^[11]). Το 1530 είχε 143 χριστιανικά και 96 μουσουλμανικά νοικοκυριά. Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 οι Δραμινοί προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στον εθνικό αγώνα, παρά τη δυσχερή θέση στην οποία βρίσκονταν, καθώς η Δράμα αποτελούσε στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών στη νότια Βαλκανική. Αξιομνημόνευτοι είναι ο γραμματικός του Δράμαλη Μανασής που έπαιξε διπλό ρόλο στη Μάχη των Δερβενακίων, η οικογένεια του Δήμου Νικολάου, ο οποίος πολέμησε σε πολλές μάχες, ο Μιχαήλ Δράμαλης, καθώς και ο οπλαρχηγός Δημήτριος Δράμαλης που πολέμησε στην Κρήτη.^[12] Σπουδαίος αγωνιστής του 1821, ήταν επίσης, ο υπαξιωματικός Νικόλαος Δράμαλης.^[13]

Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας στην περιοχή, δημιουργήθηκαν και τα πρώτα εργατικά κινήματα στον τότε υπό οθωμανική διοίκηση ελλαδικό χώρο. Η πρώτη απεργία καπνεργατών έλαβε χώρα τον Μάιο του 1888 στη Δράμα με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες εργάζονταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως.^[14][15]

Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, με πρωτοστάτη και συντονιστή τον Μητροπολίτη Δράμας Χρυσόστομο ^[16](μετέπειτα μάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης), έδρασαν σπουδαίοι Δραμινοί οπλαρχηγοί Μακεδονομάχοι, όπως ο Κωνσταντίνος Ρίζος,^[17][18] ο Χρυσόστομος Παπαγεωργίου^[19] και ο Νικόλαος Πετρίκης.^[20] Ηγετική μορφή ήταν επίσης ο Κωνσταντίνος Δοβέλλας.^[21][22][23]

Η άφιξη, η ενθρόνιση του Χρυσοστόμου στη Δράμα έγινε στις 22 Ιουλίου 1902. Ως πρώτο μέλημά του έθεσε την ενίσχυση της Ελληνικής Κοινότητας, των φιλεκπαιδευτικών σωματείων και των Ελληνικών σχολείων. Μάλιστα με πρωτοβουλία του ανεγέρθηκε πληθώρα ελληνικών σχολείων όπως το καλλιμάρμαρο Γυμνάσιο Αρρένων Δράμας με σχήμα κάτοψης Ε, συμβολίζοντας τη λέξη Ελλάδα και Ελευθερία. Τα Εκπαιδευτήρια Δράμας κτίσθηκαν το 1907 με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσοστόμου^[24]. Το κτίριο θεμελιώθηκε το 1907 και οι εργασίες περατώθηκαν το 1909, κατά τη δεύτερη περίοδο αρχιερατείας του Χρυσοστόμου στη Δράμα, έπειτα από πολλές διακοπές και παρεμβάσεις της οθωμανικής διοίκησης. Η δαπάνη καλύφθηκε από την οικογένεια Μελά, από προαιρετικές εισφορές των κατοίκων της Δράμας, αλλά και από ενοίκια της ακίνητης περιουσίας της μητρόπολης Δράμας, ενώ στην ανέγερση βοήθησαν τεχνίτες της περιοχής. Στο κτίριο, με σχήμα κάτοψης Π με σαφή αναφορά στη λέξη Πατρίδα, στεγαζόταν παρθεναγωγείο και αρρεναγωγείο.^[24][25][26]

Ταυτόχρονα ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος πραγματοποιούσε περιοδείες στις ελληνικές κοινότητες που δέχονταν τη βουλγαρική πίεση και προπαγάνδα, όπως η Προσοτσάνη και ο Βώλακας^[27]. Παράλληλα, έκτισε μεγαλοπρεπή Ναό στη Δράμα, μέγαρο Μητροπόλεως, σχολές αρρένων και θηλέων, νοσοκομείο και γυμναστήριο. Επίσης φρόντισε για την ανέγερση οικιών για τους καπνεργάτες, ιδρύοντας και πολλά φιλανθρωπικά καταστήματα, ορφανοτροφεία, γηροκομεία και άλλα κοινωφελή καθιδρύματα. Κατά τη διετία 1901 – 1902 διετέλεσε Πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Δράμας ο Γρηγόριος Ωρολογάς, ο οποίος ως συνεργάτης του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσοστόμου εργάστηκε με ζήλο για την προάσπιση των εθνικών ελληνικών δικαίων. Ως ιεροκήρυκας μάλιστα αποτέλεσε έναν από τους πρώτους που στο κήρυγμα χρησιμοποίησαν τη δημοτική γλώσσα.^[28]

Η εθνική δράση του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσοστόμου ανησύχησε την τουρκική διοίκηση, η οποία και αναφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, επιτυγχάνοντας την ανάκλησή του από Μητροπολίτη τον Οκτώβριο του 1907. Διασώζεται το γεγονός πως ο Χρυσόστομος αναχώρησε από τη Δράμα συνοδευόμενος έως το σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης από ολόκληρο τον ελληνικό πληθυσμό της. Ο Ιεράρχης μετέβη και παρέμεινε στην Τρίγλια, τη γενέτειρά του, στα παράλια της Μικράς Ασίας. Τον Ιούλιο του 1908 παραχωρήθηκε από τους Οθωμανούς γενική αμνηστία με την ανακήρυξη του Συντάγματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έτσι ο Χρυσόστομος βρήκε την ευκαιρία να επιστρέψει στο ποίμνιό του στη Δράμα τον Αύγουστο του 1908. Διετέλεσε Μητροπολίτης Δράμας και Φιλίππων μέχρι το 1910.^[26][29]

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1905 ο εικοσάχρονος Μακεδονομάχος Άρμεν Κούπτσιος οδηγήθηκε από τους Τούρκους στον πλάτανο της πλατείας της Δράμας, όπου και εκτελέστηκε με απαγχονισμό.^[30]

Η Δράμα περιήλθε στους Βουλγάρους κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο από τον Οκτώβριο του 1912 τον Ιούνιο του 1913 (Α' Βουλγαρική Κατοχή). Απελευθερώθηκε και ενώθηκε με το ελληνικό κράτος την 1η Ιουλίου 1913, κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου. Το 21ο Σύνταγμα Πεζικού της 7ης Μεραρχίας που απελευθέρωσε την πόλη σήμερα φέρει το τίτλο «Δράμα», στη μνήμη αυτού του γεγονότος.^[31]

Από το 1913 και τα επόμενα έτη εγκαταστάθηκαν στη Δράμα πολλοί Έλληνες Θρακιώτες πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της Ανατολικής Θράκης και της Ανατολικής Ρωμυλίας καθώς υφίσταντο διώξεις και βιαιότητες. Με τις συνθήκες του Βουκουρεστίου και της Κωνσταντινουπόλεως (Σεπτέμβριος 1913) επιδικάστηκε στη Βουλγαρία η περιοχή του Ορτάκιοϊ της Ανατολικής Ρωμυλίας (Βόρειας Θράκης), που ήταν ακμάζουσα ελληνική κωμόπολη δυτικά της Αδριανούπολης. Ακολούθησε βίαιος διωγμός από τους Βούλγαρους και έτσι οι Έλληνες κάτοικοι του Ορτάκιοϊ και της Λίτιτσας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή τους τον Οκτώβριο του 1913. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν το 1914 ὡς πρόσφυγες στη Δράμα και σε άλλες πόλεις. Στη Δράμα οι Θρακιώτες από το Ορτάκιοϊ Ανατολικής Ρωμυλίας (Βόρειας Θράκης) δημιούργησαν στη Δράμα τον συνοικισμό Ορτακινά, ενώ Θρακιώτες από τη Στενήμαχο δημιούργησαν τον συνοικισμό Νέα Στενήμαχος.^[32][33]

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (το 1916) καταλήφθηκε για δεύτερη φορά από τους Βουλγάρους. Στη διάρκεια της Β' Βουλγαρικής Κατοχής (1916-1918) ο ελληνικός πληθυσμός υπέστη διώξεις, λιμοκτονία, ομηρίες καθώς και συλλήψεις και βασανισμούς από τη μυστική βουλγαρική αστυνομία και τον κατοχικό βουλγαρικό στρατό. Κατά τη Β΄ Βουλγαρική κατοχή 1916-18 πέθαναν από ασιτία και ασθένειες 4.000 Έλληνες, σύμφωνα με το αρχείο Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου των Η.Π.Α.

Ταυτόχρονα εφαρμόστηκε από τους Βούλγαρους ένα σκληρό μέτρο εξόντωσης του πληθυσμού: η εκτόπιση και η ομηρία χιλιάδων Ελλήνων κατοίκων, μεταξύ αυτών και του συνόλου σχεδόν των ιερέων, της Ανατολικής Μακεδονίας σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικά έργα στη Βουλγαρία. Την περίοδο της Β΄ Βουλγαρικής κατοχής εξορίστηκαν από την πόλη της Δράμας 1.965 άτομα, από τα οποία επέστρεψαν μόνο 1.359. Πέθαναν στην εξορία 606 ατομα, δηλαδή το 1/3 των εξορίστων από τις στερήσεις, τα βασανιστήρια και την εξοντωτική εργασία.^{[34][34][35][35][36][37][38][39]} Ακόμη κλάπηκαν από τον βουλγαρικό κατοχικό στρατό, και κρατούνται έως σήμερα στη Βουλγαρία, τα κειμήλια και οι θησαυροί της Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης της Μητροπόλεως Δράμας^[40] Ο βουλγαρικός κατοχικός στρατός αποχώρησε το 1918, με τη λήξη του πολέμου.

Μετά από τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 και την Ανταλλαγή πληθυσμών το 1923-1924, εγκαταστάθηκαν στη Δράμα πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της Ανατολικής Θράκης, της Ανατολικής Ρωμυλίας και της Μικράς Ασίας (Ιωνία, Βιθυνία, Καππαδοκία, Πόντος, Λυκαονία, κ.ά.). Πολλά κειμήλια από μικρασιατικούς και θρακικούς ναούς μεταφέρθηκαν από τους πρόσφυγες στη Δράμα. Τα κειμήλια του ναού των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων της συνοικίας Κιρισχανέ της Αδριανούπολης μεταφέρθηκαν από τους Θρακιώτες πρόσφυγες οι οποίοι αργότερα έκτισαν τον Ναό των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων σε ανάμνηση του ομώνυμου ναού της πατρίδας τους. Οι Μικρασιάτες από το Ικόνιο μετέφεραν στη Δράμα το ιερό λείψανο της Αγίας Θέκλης, το οποίο φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Αγίων Ανάργυρων Δράμας.^[41][42]

Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία. Οι Βούλγαροι ξεκίνησαν τότε συστηματική επιχείρηση εκβουλγαρισμού του πληθυσμού της Δράμας και της περιοχής της, η οποία όμως συνάντησε τη σθεναρή αντίδραση των κατοίκων της. Αυτή την περίοδο εξοντ��θηκε η εβραϊκή κοινότητα της πόλης.

Η Εξέγερση της Δράμας αποτέλεσε την πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση στον ελλαδικό χώρο που έλαβε καθαρά μαχητικό και επαναστατικό χαρακτήρα^[43] και συνέβη την 28η προς 29η Σεπτεμβρίου 1941, οπότε ο λαός της Δράμας και των γύρω χωριών εξεγείρεται και καταλύει τις βουλγαρικές αρχές. Η αυθόρμητη αυτή εξέγερση, καταπνίγεται βίαια από τους Βούλγαρους. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1941, οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής εφαρμόζοντας σκληρά αντίποινα, εκτέλεσαν ομαδικά 3.000 πατριώτες στην πόλη της Δράμας, στην Προσοτσάνη, τη Χωριστή, το Δοξάτο αλλά και στα χωριά Κύργια, Κουδούνια, Αδριανή, Άγιος Αθανάσιος, Κοκκινόγεια, Μικρόπολη, Χαριτωμένη, Φωτολίβος, Σιταγροί, Μικρόκαμπος, Μυλοπόταμος και Μαυρότοπος^[44][45][46]. Τα γεγονότα αυτά είχαν συγκλονιστική επίδραση σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνικό λαό. Οι Βούλγαροι εγκατέλειψαν τελικά τη Δράμα τον Οκτώβριο του 1944. Για τη θυσία αυτή η Δράμα χαρακτηρίστηκε ως «μαρτυρική πόλη» με το Π.Δ. 398/1998.^[47][48]

Στη Θεσσαλονίκη διακρίθηκε για την αντιστασιακή του δράση ο Μικρασιάτης φοιτητής από τη Δράμα Ιωσήφ Μιχαήλογλου, της Σχολής Γεωπονίας του ΑΠΘ.^[49]

Στη Δράμα λαμβάνουν χώρα διάφορα πολιτιστικά γεγονότα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Ένα από αυτά είναι το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας κάθε Σεπτέμβριο.

Άλλο σημαντικό είναι το φεστιβάλ τραγουδιού «Dramaica Youth Festival» που πραγματοποιείται ετησίως στο χώρο των πηγών της Αγίας Βαρβάρας και παίρνουν μέρος τοπικά συγκροτήματα αλλά και άλλα συγκροτήματα από όλη την Ελλάδα.^[50][51]

Επίσης όλο τον Δεκέμβριο λαμβάνει χώρα στη Δράμα, η μεγαλύτερη Χριστουγεννιάτικη Γιορτή της χώρας, η «Ονειρούπολη Δράμας», ένα χριστουγεννιάτικο χωριό, που θυμίζει τα αντίστοιχα Χριστουγεννιάτικα χωριά της Κεντρικής Ευρώπης.

Την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου διοργανώνεται η «ΔραμΟΙΝΟγνωσία», με αντικείμενο το κρασί και την τέχνη της παρασκευής, αλλά και της απόλαυσης του, καθώς και την πλούσια τοπική γαστρονομία σε μία κατεξοχήν οινοποιητική περιοχή της χώρας.

Αξιόλογες δράσεις και εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στην πόλη της Δράμας στο πλαίσιο των Ελευθερίων της Δράμας την 1η Ιουλίου.^[52]

Το «κουρμπάνι», μια παραδοσιακή γιορτή, ένα έθιμο, που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την ανατολική Θράκη, αναβιώνει κάθε χρόνο στο Καλαμπάκι της Δράμας, ανήμερα της εορτής του Αγίου Αθανασίου, σε μια προσπάθεια των νεότερων να κρατηθούν ζωντανές οι μνήμες του παρελθόντος.

Ακόμη, πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων εκτείνονται κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου και στα χωριά της Δράμας, όπως για παράδειγμα η αναβίωση εθίμων όπως τα Μπαμπούγερα^[53] της Καλής Βρύσης που αποτελεί ένα πανάρχαιο δρώμενο με τις ρίζες του στη λατρεία του θεού Διονύσου, οι Καλογέροι στο Καλαμπάκι, τα Αναστενάρια στη Μαυρολεύκη, το Καρναβάλι στη Χωριστή, η γιορτή του Αγίου Πνεύματος στο Βώλακα κ.ά.^[54]

Σύμφωνα με την παράδοση, όταν το 1383 η Δράμα κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, το εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας τέθηκε προς κατεδάφιση από τους κατακτητές για να χτιστεί στη θέση του ένα οθωμανικό τζαμί. Τα σχέδιά τους, όμως, άλλαξαν ανήμερα της Αγίας Βαρβάρας, καθώς η περιοχή πλημμύρισε με νερό και δημιουργήθηκε η λίμνη, που σκέπασε την εκκλησία. Έτσι, η Αγία Βαρβάρα καθιερώθηκε ως πολιούχος της Δράμας και ακριβώς απέναντι από τη λίμνη χτίστηκε αργότερα μια νέα εκκλησία που αφιερώθηκε στην Αγία. Μέχρι σήμερα διατηρείται το έθιμο την παραμονή της γιορτής της, στις 3 Δεκεμβρίου, όπου εκατοντάδες παιδιά αφήνουν τα αυτοσχέδια φωταγωγημένα καραβάκια τους στα νερά της λίμνης, συχνά γράφοντας ευχές ή το όνομά τους, ακριβώς μπροστά από την ομώνυμη εκκλησία. Με αυτόν τον τρόπο ο κόσμος στέλνει στο βυθισμένο εκκλησάκι το κερί του για την Αγία.^{[55][56][57][58]}

Ωστόσο, η Αγία Βαρβάρα, εκτός από πολιούχος Αγία της πόλης της Δράμας και προστάτιδα του πυροβολικού, λέγεται, ότι προστατεύει και τα νεαρά κορίτσια από τη γλωσσοφαγιά, βοηθώντας τες ιδιαίτερα στον ερωτικό τομέα της ζωής τους. Αν και όχι τόσο δημοφιλής, σύμφωνα με αυτή την εκδοχή του θρύλου, όλες οι ανύπαντρες κοπέλες συγκεντρώνονταν στην περιοχή της λίμνης στις 3 Δεκεμβρίου, παραμονή της γιορτής της Αγίας, και κατά τη δύση του ηλίου άναβαν τα κεριά τους στο ανατολικό τοίχωμά της. Αν και στις μέρες μας τα κεριά τοποθετούνται επάνω σε κομμάτια φελιζόλ ή φελλού, εκείνη την εποχή συνηθίζονταν να τοποθετούνται επάνω σε ξύλινες σανίδες, με τις κοπέλες να στέλνουν στη βυθισμένη εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας τα κεριά τους μαζί με μια ευχή. Αν το κεράκι έφτανε μέχρι το σημείο της εκκλησίας, περίπου στο κέντρο της λίμνης, χωρίς να σβήσει, τότε σήμαινε μεγάλη τύχη και ότι η ευχή θα πραγματοποιηθεί. Το πρωί της επόμενης ημέρας, δηλαδή στις 4 Δεκεμβρίου, όλα τα νεαρά κορίτσια είχαν τη δυνατότητα να πάρουν την εύνοια της Αγίας, με την προϋπόθεση ότι θα έφταναν στη λίμνη χωρίς να έχουν μιλήσει, ούτως ώστε να πλυθούν με το αγιασμένο από την Αγία νερό. Για να πραγματοποιηθεί η ευχή τους, αυτή τη φορά τα κορίτσια έπρεπε να μείνουν "αμίλητες" μέχρι να πλυθούν στα νερά της. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι πολλές μουσουλμάνες γυναίκες, δεν έχαναν την ευκαιρία να πλυθούν και να καθαγιασθούν από τα χαράματα αμίλητες στα νερά της λίμνης, ενώ το όλο έθιμο γινόταν σεβαστό και από τους Οθωμανούς κατοίκους της πόλης, οι οποίοι όχι μόνο συμμετείχαν στη λιτανεία, αλλά προσέφεραν και αφιερώματα στην εικόνα, όπως αργυρά νομίσματα ή ανάβοντας λαμπάδες.^[59][60][61]

Σχεδόν σε όλο τον νομό Δράμας, για να "γλυκάνουν" την Αγία Βαρβάρα, η οποία αποκεφαλίσθηκε από τον άπιστο πατέρα της το 306 μ.Χ., προσφέρουν τη λεγόμενη "Βαρβάρα", την ημέρα της γιορτής της, δηλαδή στις 4 Δεκεμβρίου. Η "Βαρβάρα" μοιάζει πολύ με το κολυβόζουμο, καθώς είναι μια γλυκιά νηστίσιμη σούπα από σιτάρι, σταφίδες, σουσάμι, καρύδια και άλλους σπόρους. Για τους χριστιανούς, η παρασκευή της "Βαρβάρας" καθιερώθηκε από τότε που ο πατέρας της Αγίας, ο Διόσκουρος, κατέστρωσε ένα σατανικό σχέδιο, για να εξοντώσει τους χριστιανούς της περιοχής του. Έχοντας καλέσει όλους τους αρτοποιούς της Νικομήδειας, τους έδωσε την εντολή να δηλητηριάσουν το ψωμί, που θα παρασκεύαζαν, ενώ ίδιες εντολές έλαβαν και οι πωλητές τροφίμων, αναφορικά με τα τρόφιμα, που θα πωλούσαν. Ωστόσο, η κόρη του, η Βαρβάρα, ανακάλυψε το αποτρόπαιο σχέδιό του και ειδοποίησε αμέσως όλους τους χριστιανούς να μην αγοράσουν ψωμί ή άλλα τρόφιμα, αλλά να παραμείνουν αυτάρκεις με όσα είχαν ήδη στο σπίτι τους. Παρόλο που τα εναπομείναντα τρόφιμα ήταν λίγα, οι χριστιανικές οικογένειες ένωσαν τα αποθέματά τους και μαγείρεψαν ό,τι βρισκόταν στο σπίτι τους. Έτσι, βάζοντας σε μια κατσαρόλα λίγο σιτάρι, μερικά φασόλια, κουκιά, σταφίδες και ό,τι άλλο τους βρισκόταν εύκαιρο, τα μαγείρεψαν όλα μαζί, με αποτέλεσμα να βιοποριστούν και να σωθούν. Σε ανάμνηση αυτού του περιστατικού καθιερώθηκε στη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας, να μαγειρεύουν αυτή τη σούπα, αναβιώνοντας ένα πανάρχαιο έθιμο, το οποίο θυμίζει την πανσπερμία.^[62][63] Για κάποιους άλλους η "Βαρβάρα" λέγεται ότι προστατεύει τα παιδιά από τις αρρώστιες.^[60]

• Μακεδονικός Τάφος οδού Τροίας, που αποτελεί χαρακτηριστικό ελληνιστικό ταφικό μνημείο με είσοδο, προθάλαμο και κυρίως θάλαμο και τοιχογραφίες με βούκρανα, ρόδακες, δενδρύλλια σχηματοποιημένα και την παράσταση ταύρου και βοός πάνω από την είσοδο του κυρίως θαλάμου.^[3]
• Ο βυζαντινός Ναός της Αγίας Σοφίας (10ος αιώνας).
• Ο βυζαντινός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών (14ος αιώνας).
• Ο παλαιός Μητροπολιτικός Ναός Εισοδίων της Θεοτόκου (18ος αιώνας).
• Στον λόφο του Κορυλόβου υφίστανται κατάλοιπα βυζαντινής μονής, που πιθανώς να ταυτίζεται με τη γνωστή από πηγές μονή της Παναγιάς της Κοριλιώτισσας, που αποτελούσε Βατοπεδινό μετόχι^[64].
• Τα Βυζαντινά τείχη της Δράμας. Θεωρείται αξιοσημείωτη τη συγγένεια της τοιχοποιίας με την τοιχοποιία της Αγίας Σοφίας Δράμας, μνημείου του 10ου αιώνα.
• Ο Ναός της πολιούχου Αγίας Βαρβάρας.

• Το μνημείο Μικρασιατών - Μνήμης Μικρασιατικής Καταστροφής, έναντι του επισκοπείου, που ανεγέρθηκε το 2009 από τον Παμμικρασιατικό Σύλλογο Δράμας.
• Ο ανδριάντας του Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Δράμας και Σμύρνης, δίπλα από το επισκοπείο (ανεγέρθηκε το 1959).
• Ο δημοτικός κήπος. Σε κεντρικό σημείο του κήπου βρίσκεται το άγαλμα της Ελευθερίας της Δράμας. Στον κήπο βρίσκονται επίσης: το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης, το μνημείο-κοινοτάφιο των μαρτύρων της Σφαγής της Δράμας, η προτομή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και το Μνημείο των Ηρώων του Πολυτεχνείου.

   

• Τα Εκπαιδευτήρια Δράμας που κτίσθηκαν το 1907 με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσοστόμου^[24]. Το κτίριο θεμελιώθηκε το 1907 και οι εργασίες περατώθηκαν το 1909, κατά τη δεύτερη περίοδο αρχιερατείας του Χρυσοστόμου στη Δράμα, έπειτα από πολλές διακοπές και παρεμβάσεις της οθωμανικής διοίκησης. Στο κτίριο, με σχήμα κάτοψης Π με σαφή αναφορά στη λέξη Πατρίδα, στεγαζόταν παρθεναγωγείο και αρρεναγωγείο.^[24][25][26]
• το καλλιμάρμαρο Γυμνάσιο Αρρένων Δράμας με σχήμα κάτοψης Ε, που συμβολίζει τη λέξη Ελλάδα και Ελευθερία (σήμερα στεγάζει το 1ο Λύκειο Δράμας).
• Το ορειχάλκινο άγαλμα της Μάνας στον αύλειο χώρο του 1ου Λυκείου Δράμας (ιστορικό Γυμνάσιο Αρρένων Δράμας). Αρχικά βρισκόταν στην πλατεία Ελευθερίας και τα αποκαλυπτήρια έγιναν το 1927. Αναπαριστά τη μητέρα Ελλάδα ως γυναίκα εις τας αγκάλας της οποίας κάθηται βρέφος προς το οποίον η μήτηρ δεικνύει δια της χειρός την Κωνσταντινούπολιν.^[65][66]
• Ο λόφος του Κορυλόβου που προσφέρει πανοραμική θέα όλης της πόλης. Κοντά στην κορυφή βρίσκεται ο σταυρός που ανεγέρθηκε το 1995 προς τιμήν των Μικρασιατών Προσφύγων.^[64]
• Ο Ναός του Αγίου Νικόλαου. Ο Άγιος Νικόλαος βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Επί τουρκοκρατίας ήταν τζαμί και ονομαζόταν Εσκί τζαμί (αρχαίο τζαμί) ή Τσαρσί τζαμί (τζαμί της αγοράς). Χτίστηκε από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β' (1481-1512).
• Το μαρμάρινο σπίτι, κτίσμα του 1875 με περίτεχνο ζωγραφικό διάκοσμο, το οποίο λειτουργεί ως χώρος εκθέσεων και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Στεγάζει το Μουσείο Φωτογραφικών Μηχανών και Φωτογραφίας από την ΑμΚΕ ΚΥΚΛΩΨ. Μαζί με την παρακείμενη ιστορική καπναποθήκη που αποκαταστάθηκε αποτελούν ως συγκρότημα τον πολιτιστικό χώρο ΚΥΚΛΩΨ.^[67]
• Το Αράπ Τζαμί του 1875 που βρίσκεται στην οδό Λαμπριανίδη με Παλαιολόγου.
• Η Πλατεία Ελευθερίας. Είναι η κεντρική πλατεία της πόλης, πού πήρε τη σημερινή της μορφή το 1915, όταν κάηκαν ξύλινες παράγκες που καταλάμβαναν το χώρο της. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1905 ο εικοσάχρονος Μακεδονομάχος Άρμεν Κούπτσιος οδηγήθηκε από τούς Τούρκους στον πλάτανο της πλατείας και εκτελέστηκε με απαγχονισμό. Το 1916 οι Βούλγαροι έκοψαν τον μεγάλο πλάτανο της πλατείας, για να μην υπάρχει τίποτα πού να θυμίζει στους Δραμινούς τη θυσία του νεώτερου σε ηλικία Έλληνα Μακεδονομάχου. Αργότερα, μετά την Απελευθέρωση, στον τόπο της θυσίας στην πλατεία ανεγέρθηκε η προτομή του Άρμεν Κούπτσιου και δίπλα φυτεύτηκε εκ νέου ένας πλάτανος σε ανάμνηση του μαρτυρίου του.
• Το πάρκο αγαλμάτων Διοικητηρίου και το άγαλμα της Νίκης που έγινε από τον Κουγιουμτζή το 2013 με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από την ενσωμάτωση της πόλης στην Ελλάδα.
• Ο ανδριάντας του Παύλου Μελά δίπλα στο οποίο βρίσκονται τα συντρίμμια του πρώτου ανδριάντα του Παύλου Μελά τον οποίο κατέστρεψαν οι Βούλγαροι κατά την Γ΄ Βουλγαρική κατοχή (1941 - 1944).
• Ο διαμορφωμένος χώρος στις πηγές της Αγίας Βαρβάρας.

• Η καπναποθήκη του Ελβετοεβραίου καπνεμπόρου Έρμαν Σπήρερ, διατηρητέο κτίριο του 1924, αρχιτεκτονικό 4όροφο δημιούργημα του αυστριακού αρχιτέκτονα Konrad von Vilas, το οποίο σήμερα στεγάζει το ξενοδοχείο 5 αστέρων Hydrama Grand Hotel.
• Η καπναποθήκη Πορτοκάλογλου (1904).
• Η καπναποθήκη Πρωτόπαππα (1912).
• Το Αρχοντικό Φάις (1927).
• Η Ταξιαρχία ή οικία Τζήμου (1925).
• Το ιστορικό θέατρο Ολύμπια (1920).
• Το νεοκλασσικό κτίριο της Εθνικής Τράπεζας (1928).
• Τo άγαλμα της Ελληνίδας Μάνας στο Δημαρχείο Δράμας, έργο του κορυφαίου Έλληνα γλύπτη Χρήστου Καπράλου. Αποτελεί δωρεά στον Δήμο Δράμας από τη Βουλή των Ελλήνων.
• Ο μύλος των Ζώνκε είναι παλαιός μύλος με τα αρχικά θεμέλια που χρονολογούνται στο έτος 1780, με διατηρημένους τον χώρο άλεσης πάνω από τον υπόγειο μηχανισμό κίνησης, τον χώρο αποθήκευσης στο ισόγειο και δίπλα τη διώροφη κατοικία του μυλωνά.
• Το τέμενος Σαδριβάν τζαμί, το οποίο είναι επισκέψιμο στο κοινό μετά από εργασίες αναπαλαίωσης και βρίσκεται στη συμβολή των οδών Άρμεν και Αγαμέμνονος, πίσω από το Ι.Κ.Α. Οι αξιόλογες τοιχογραφίες του απεικονίζουν πιθανώς την πόλη της Δράμας την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθώς και φυτικά διακοσμητικά θέματα.
• Το σπήλαιο Αγγίτη (σπήλαιο του Μααρά), λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη.
• Τα παλιά κτίρια που βρίσκονται διάσπαρτα στην πόλη και ιδιαίτερα στον χώρο της Αγίας Βαρβάρας.
• Οι πηγές Βοϊράνης.
• Η παλιά πόλη (εκατέρωθεν της οδού Βενιζέλου) με εστιατόρια, καφέ και μπαρ.
• Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Δράμας.
• Τα Οινοποιεία της περιοχής.

• Το κτίριο του Σιδηροδρομικού Σταθμού (1895). Ο σταθμός της Δράμας θεωρείτο η ναυαρχίδα των σιδηροδρομικών σταθμών της Jonction. Κατασκευάστηκε το 1895 από την εταιρεία Ενωτικός Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης (Jonction Salonique - Constantinople) στην οποία συμμετείχαν η Οθωμανική Αυτοκρατορική Τράπεζα (Banque Imperiale Ottomane) και διάφοροι βελγικοί και γαλλικοί οίκοι^[68]. Η κατασκευή και εκμετάλλευση του δικτύου, ανετέθη με σύμβαση που υπεγράφη εκ μέρους της εταιρείας από το Γάλλο τραπεζίτη Rene Baudouy (Κωνσταντινούπολη 10.9.1892). Το 1896 η εταιρεία εγκαινίασε τη γραμμή, συνδέοντας έτσι τη Θεσσαλονίκη με το Δεδεάγατς (Αλεξανδρούπολη) και κατ' επέκταση με την Κωνσταντινούπολη. Η επίσημη εξαγορά από το ελληνικό δημόσιο των δικτύων που περιήλθαν στην κατοχή του, μετά την απελευθέρωση του βορειοελλαδικού χώρου, πραγματοποιήθηκε ως το 1925. Οι εγκαταστάσεις του Σταθμού περιλάμβαναν αποθήκες, μηχανοστάσιο, περιστροφική πλάκα, υδατόπυργο και διάφορα άλλα κτίσματα, τα οποία διασώζονται μέχρι σήμερα στην αρχική τους μορφή.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας καλύπτει χρονικά την ανθρώπινη παρουσία στον νομό Δράμας από τη Μέση Παλαιολιθική εποχή (50.000 χρόνια πριν) μέχρι και τους Νεότερους Χρόνους (το 1913). Το Μουσείο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Πατριάρχου Διονυσίου 2 και Κώστα Βάρναλη. Κτίστηκε από το Δήμο Δράμας και παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μητροπόλεως Δράμας (οδός Ελευθερίου Βενιζέλου 168): Σε αυτό εκτίθενται αντικείμενα λατρευτικής ζωής της ορθοδόξου εκκλησίας που προέρχονται από ναούς και μονές της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Ανάμεσα στα εκθέματα βρίσκονται κειμήλια προσφύγων από τις Αλησμόνητες Πατρίδες της Μικράς Ασίας και τη Θράκης καθώς επίσης και αντικείμενα του Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Δράμας (και μετέπειτα εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης).

Το κτίσμα (οδός Άρμεν και Αγαμέμνονος) ανεγέρθηκε στο β’ μισό του 15ου αιώνα και ήταν οθωμανικό τέμενος. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή της εισόδου, ανακαινίστηκε το 1806 και παρέμεινε ως τέμενος μέχρι το 1922, αναφερόμενο ως Σαντιρβάν Τζαμί. Από το 1922 έως το 1927 αποτέλεσε προσωρινή στέγη για οικογένειες προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Από το 1927 έως το 1981 αποτέλεσε τον χώρο έκδοσης της ιστορικής τοπικής εφημερίδας «Θάρρος» ιδιοκτησίας του Μιχαήλ Ρ. Βεζιρτζόγλου. Το 1983 κηρύχτηκε διατηρητέο μνημείο. Το 2012 αγοράστηκε από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία ΚΥΚΛΩΨ, αποκαταστάθηκε και λειτουργεί από το 2022 ως χώρος πολιτισμού. Σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση εκθέσεις. Η πρώτη έκθεση (Δεκέμβριος 2022-Μάρτιος 2023) έχει τίτλο «Δια τα κειμήλια της Μικράς Ασίας» όπου παρουσιάζονται εκκλησιαστικά κειμήλια Μικρασιατών από το Μουσείο Μπενάκη ως αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.^[69][70]

Το Μουσείο Τρένων Δράμας, που δημιούργησε ο Μορφωτικός Εκπολιτιστικός και Αθλητικός Σύλλογος Σιδηροδρομικών Υπαλλήλων «ΗΦΑΙΣΤΟΣ», λειτουργεί ως μοχλός αναβίωσης μνήμης από μία άλλη εποχή. Μια εποχή που η Δράμα γνώριζε την ανάπτυξη στην οποία συνέβαλε κατά πολύ και ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Δράμας. Στο Μουσείο σώζονται ατμομηχανές και βαγόνια του Orient Express^[68].

Το Λαογραφικό Μουσείο κατασκευάστηκε για να στεγάσει το Λύκειο Ελληνίδων Δράμας σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε από τον Δήμο Δράμας και θεμελιώθηκε το 1979. Είναι κτισμένο σε μακεδονίτικο αρχιτεκτονικό ρυθμό. Το Λύκειο Ελληνίδων διέσωσε και διαφύλασσε θραύσματα του ελληνισμού πολιτισμού και έτσι κατάφερε να συγκεντρώσει μια πλούσια λαογραφική συλλογή.^[71]

Ακολουθούν οι 40 συνοικίες της πόλης:^[72]

Τα Χρυσοστόμεια είναι ετήσιοι αθλητικοί αγώνες Στίβου υπό την αιγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Δράμας με συνδιοργανωτές τη ΔΕΚΠΟΤΑ Δράμας, την ΕΑΣ ΣΕΓΑΣ Αν. Μακεδονίας – Θράκης και τα Σωματεία Στίβου και Άρσης Βαρών Ν. Δράμας. Διοργανώνονται τον Σεπτέμβριο κατά τη μνήμη του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης.

Με τους αγώνες τιμάται η μνήμη του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης προστάτη των αθλητών, καθώς ο άγιος επέδειξε σημαντική δράση και ενδιαφέρον για την ενασχόληση της νεολαίας με αθλητικές δραστηριότητες και τη δημιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων, κατά την αρχιερατεία του ως Μητροπολίτης Δράμας αλλά και μετέπειτα ως Σμύρνης.^[73]

Η πόλη είναι έδρα για τρεις βασικούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους, τη Δόξα Δράμας, τον Πανδραμαϊκό και τον Γυναικείο ποδοσφαιρικό σύλλογο Δόξα 2016 με έδρα το δημοτικό γήπεδο Αδριανής. Στη Δράμα υπάρχουν δύο καλαθοσφαιρικά σωματεία, ο ΚΑΟΔ και οι Τιτάνες. Επίσης η ομάδα χάντμπολ Δράμα 86, η οποία αγωνίζεται στην Α1 κατηγορία στην Ελλάδα.

Στην πόλη υπάρχουν δύο μεγάλα γήπεδα και άλλα μικρότερα. Το ένα μεγάλο γήπεδο είναι της Δόξας Δράμας και έχει χωρητικότητα 10.000. Το άλλο μεγάλο γήπεδο είναι το Δημοτικό Στάδιο Δράμας «Αλέκος Φρούσιος» (πρώην Εθνικό). Το Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο Δράμας «Δημήτρης Κραχτίδης», φέρει το όνομα του Θρακιώτη Δημήτρη Κραχτίδη, από την Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης, ο οποίος επί σειρά ετών διετέλεσε νομαρχιακός Επιθεωρητής Φυσικής Αγωγής και συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη του αθλητισμού στην περιοχή. Είναι χωρητικότητας 1.600 θέσεων, έχει φιλοξενήσει προκριματικούς της εθνικής ομάδας στο Ευρωμπάσκετ και αποτελεί την έδρα της ομάδας Χάντμπολ της πόλης, Δράμα 86.

Η εξέλιξη του πληθυσμού της Δράμας έχει ως εξής:^[74]

Στην πόλη της Δράμας λειτουργούν τα παρακάτω μέσα ενημέρωσης:

Από την πόλη της Δράμας λειτουργεί ο μοναδικός ντόπιος περιφερειακής εμβέλειας τηλεοπτικός σταθμός, ονόματι Star Βορείου Ελλάδος. Παλιότερα λειτουργούσαν άλλοι τέσσερις ντόπιοι σταθμοί: ο Άλφα που μεταφέρθηκε στην Αλεξανδρούπολη του Έβρου, το TV Δέλτα που μετετράπη στο παράρτημα του New Epsilon TV λειτουργώντας με την ονομασία Έψιλον-Δέλτα, το Δραμινό Κανάλι και το DCI (Επικοινωνία-Πληροφορίες-Ενημέρωση) που έκλεισαν λόγω οικονομικών προβλημάτων.

Η Δράμα είναι συνδεδεμένη με το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας. Εποχιακά, διέρχονται κάθε μέρα από τον σταθμό της πόλης, μία αμαξοστοιχία από και προς τη Θεσσαλονίκη και λεωφορείο της ΤΡΑΙΝΟΣΕ από και προς την Αλεξανδρούπολη. Παλαιότερα υπήρχε σιδηροδρομική ζεύξη με την Αλεξανδρούπολη όμως αυτή διακόπηκε λόγω προβλημάτων στη σιδηροδρομική υποδομή. Η Δράμα διαθέτει έναν σταθμό ΚΤΕΛ, ο οποίος τη συνδέει με τις γειτονικές πόλεις, αλλά και τα μεγάλα αστικά κέντρα. Για τις μετακινήσεις εντός της πόλης ή σε κοντινά χωριά χρησιμοποιούνται αστικά λεωφορεία. Η Δράμα συνδέεται με την Εγνατία Οδό με 2 δρόμους (προς Αμφίπολη/Θεσσαλονίκη και προς Καβάλα/Θράκη). Το κοντινότερο λιμάνι είναι αυτό της Καβάλας. Στη Δράμα δεν υπάρχει αεροδρόμιο και έτσι εξυπηρετείται κυρίως από το αεροδρόμιο Μέγας Αλέξανδρος στην Καβάλα, αλλά και από το αεροδρόμιο "Μακεδονία" της Θεσσαλονίκης.

Η Δράμα διαθέτει 11 καταλύματα στα διάφορα σημεία της πόλης, με τα περισσότερα από αυτά να βρίσκονται στο κέντρο και περιμετρικά του πάρκου της Αγίας Βαρβάρας. Η δυναμικότητα των ξενοδοχείων είναι 372 δωμάτια που περιλαμβάνουν 742 κλίνες και 8 σουίτες.^[75][76] Χρονολογικά ορισμένα από τα κτίρια όπου στεγάζονται τα ξενοδοχεία τοποθετούνται από το 1875, οπότε η λειτουργία τους εξυπηρετούσε διαφορετικούς σκοπούς.^[77][78]

Στη Δράμα λειτουργούν 16 Δημοτικά Σχολεία, 6 Γυμνάσια και 4 Γενικά Λύκεια. Επιπλέον λειτουργούν 2 Επαγγελματικά Λύκεια και 1 Μουσικό Σχολείο. Επίσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση λειτουργούν το Ενιαίο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο Λύκειο (ΕΝ.Ε.Ε.ΓΥ-Λ) καθώς και το Εργαστήριο Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ε.Ε.Ε.Ε.Κ.).

Στη Δράμα εδρεύει το Τμήμα Αγροτικής Βιοτεχνολογίας και Οινολογίας και το Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος της Σχολής Γεωτεχνικών Επιστημών του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος.^[79]

Η Δράμα έχει Ηπειρωτικό κλίμα στα πλαίσια του μεσογειακού.

• Αλέξης Γ.Κ. Σαββίδης, Η ιστορία της Δράμας στα πρακτικά ενός συνεδρίου του 1989. Βιβλιογραφικό δοκίμιο, Βυζαντινός Δόμος, τόμος 7 (1994), σελίδες 149-156.

• Επίσημη ιστοσελίδα Δήμου Δράμας
• Επίσημη ιστοσελίδα Περιφερειακής Ενότητας Δράμας
• Επίσημη ιστοσελίδα φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Δράμας
•   Δράμα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
•   Εν Δράμα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
•   Καβάλα-Δράμα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
•   Περιοχή Δράμας (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
•   Οι νερόμυλοι της Δράμας (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
•   Τα νερά της Αγίας Βαρβάρας (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
•   Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Δράμα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)