5 yıl önce, cem anaokulunda

x: cem'i hangi okula göndereceksiniz?
yasemin: 1. sınıfa kadar yuvaya devam. cem'in sınavlara girmesini istemiyorum. kendisi çok istiyorsa girer ama ben onu dershaneye, kursa, özel derse göndermeyeceğim. okulunu seçerken de sbs başarısına bakmayacağım bu durumda. hatta sbs'den bahsetmeyen bir okul arayacağım.
x: nasıl yani?
y: oks mi sbs mi ismi her ne olacaksa işte, o sınavlara hazırlanmayacak cem. girmek isterse mani olmam ama biz bu iş için para ve zaman harcamayız.
x: ama türkiye gerçeği diye bir şey var.
y: evet var ve ben o gerçeğe inanmıyorum zaten nasıl bir gerçekse, durmadan değişen bir sınav sistemi var. güvenmediğim, faydasına inanmadığım hatta zararlı olduğunu gördüğüm sistemin parçası olmak için de uğraşmıyorum. basit aslında.
x: cem sonra seni suçlamasın...
y: suçlayacak bir şey yok. dershaneye, özel derse para dökmedim, ezberden başka bir şey olmayan
testlerden uzak kalsın istedim diye mi suçlayacak? ben ona her şeyi, sistemi, beğendiğim iki okul olmasına rağmen neden dışında durmayı seçtiğimi açıkça anlatıyorum, çok istiyorsa sınava girebileceğini, önünde düşünmek için yeterince vakti olduğunu da söylüyorum. evde çalışmasına da karışmam ama ben bu iş için uğraşmam. 12 yaşımdan beri böyle düşünüyorum. o zamandan bu yana da fikrimi değiştirecek bir gelişmeye şahit olmadım.
x: çağ rekabet çağı, onu rekabetten uzak büyütmekle iyi mi yaptığını düşünüyorsun?
y: rekabetse aradığın, o her yerde bulunur. bu uyduruk sistemin işleyişine hizmet etmekle kendime, çocuğuma, hayatıma kötülük yapmış olurum. ben kurslara gittim, ezberledim, sınava girdim. 3 yılım kurs, dershane, okul, özel derslerle geçti. ne öğrendim? aynı komediyi çocuklarımla birlikte yaşamak istemeyecek kadar uzağım artık bu işten.
x: güzel okullar var, köklü okullar var...
y: yok demiyorum. biz dışındayız bu yarışın, o kadar.
x: sonuçta üniversite sınavı var. ona da mı girmeyecek?
y: sbs'ye girmeyince üniversiteye de mi girilemiyor?

Kararlarımı çeşitli korkuların etkisiyle veya çoğunluğun seçimlerine bakarak vermiyorum. Bu noktaya varmamı neler etkilemiştir diye düşündüğümde aklıma gelenler: kendi okul hayatım, yaşadığım ülkenin eğitim sistemine dair takip ettiklerim, eğitim ve öğrenme üzerine okuduklarım, insan kaynaklarında çalıştığım yıllar, katıldığım mülakatlar, girip çıktığım sınavlar, üniversite hayatım...

Bugün SBS'de gayrimüslim öğrencilerin eksik hesaplanan puanları ile ilgili haberi okudum. Gün geçmiyor ki elle tutulacak yanı kalmamış olan bu sınavın işlevsizliği ile ilgili yeni bir haber çıkmasın. Daha yeni okumadık mı SBS sonuçları iptal ediliyor haberini?

Bu konuda benimkine yakın düşüncelere sahip olanlar da var elbet ancak bugüne kadar konu açıldığında genellikle benzer diyaloglar geçti. Sistemin saçma ve güvenilmez olduğunu, sınava hazırlanan çocukların harcadığı vakte ve emeğe değmediğini düşünen çok ama "bu ülkenin gerçeği bu, yapacak bir şey yok." diye düşünen de çok. Aslında SBS konuşmaktan kaçındığım bir konu haline gelmişti çünkü hangimiz haklıyız, hangimiz haksız diye tartışarak ya da dediklerimizi karşılıklı çürütmeye çalışarak varabileceğimiz bir yer yok. Birbirimizi ikna etmek zorunda değiliz. Ben neyi neden seçmediğimi biliyorum, bu da bana yetiyor.


* SBS'de gayrimüslim öğrencilerin puanları eksik hesaplandı

* SBS'de sistem değişti ama öğrencilerin haberi yok

* İşte yeni SBS, SBS'nin yerine 12 sınavlı yeni sistem detayları 

* Yeni SBS'de başlamadan 3 değişiklik

SBS kaldırıldı. Yerine TEOG diye bir sistem getirildi. Yeni sistemde de başlamadan 3 önemli değişikliğe gidiliyor.

* SBS kalkıyor, dershaneler kapanıyor.

* SBS sonuçları iptal edildi

Ama sözcükler kimsenin tahmin edemeyeceği kadar güçlüdür ve bir kez çocuğun beynine derince kazıldı mı, kolayca sökülüp atılamazlar.

O YILLARDA YAZDIĞIM EN İYİ METİN

bu yazıyı ilk okuduğumda içime işlemişti, bir daha da unutamadım. buraya da eklemiştim, daha rüya bile yokken. şimdi kızcağızım henüz yuvaya başlamışken yeniden okudum.

arkadaşımın oğlu cem ile yaşıt. adını bildiğiniz bir özel okulda 3. sınıfta. arkadaşım oğlunun oyuna düşkünlüğünden, kitap okumayı pek sevmemesinden ve dersleri ihmalinden ara ara yakınır. geçen gün telefonda okulda yaşanan bir olayı anlatırken yine oğlundan yana dertliydi, ben de iyice antipatik, bilgiç teyze modunda kalmışım karşısında isyandan ama olur mu böyle bir okul:

e: geçen gün bizimki okulda yine ne yapmış biliyor musun? ceza aldı...
şimdi bunların sınavları var, sınav dönemi, sizin okulda da vardır değil mi?

yasemin: yok yahu ne sınav dönemi, sınav mınav yok burda, tanımamışsın sen arkadaşını

e: hahaha... neyse işte sınav dönemi, her gün bir sınav. sınavlardan birini de beden eğitimi dersinde yapmışlar. beden eğitimi iptal olmuş öyle olunca. bir tek bizimki çıkıp karşı koymuş. ne demiş biliyor musun?

y: e heralde karşı çıkacak, senin çocuğun başka işte. koyunlaştıramadıklarımızdan.

e: beden eğitimi dersimizi sınav için alamazsınız, bu ders bizim hakkımız, spor yapmak istiyoruz demiş akıllı

y: helal be, başka ders mi bulamamışlar neden çocukların spor dersinde oluyor sınav? zaten ne sınavı, o da ayrı konu.

e: öyle diyorsun da ceza almış. şimdi cezasını da çekmek istemiyor, onunla uğraşmak zorunda kalıyorum

y: ne cezası? cezalık bir şey söylememiş ki

e: kalın bir kitap vermişler, bir hafta içinde okuyup özetini çıkaracakmış ama yapmıyor işte. çok kalın falan diye şikayet ediyor, okumayı sevemedi bir türlü

y: nasıl? şaka mı bu? okumayı ceza olarak mı veriyor okul? allah'ım daha neler göreceğim?

e: hahaha

y: sen çocuğu bu okula yollamayı düşünüyor musun hala? p. yaşıtlarından hep daha farklı bir tip oldu ki burada söylediğinde hiçbir şey yok, %100 haklı. itaat etmedi diye... hoşlarına gitmeyen her hareketine ceza mı verecekler? çocuğu yontup yontup kendilerine benzetecekler sonunda. okumayı ceza olarak veren kafaya bir şey de anlatamazsın. bir de para veriyorsun üstüne. zaten bayılmıyor okumaya, iyice soğuyup gidecek ya. kim bilir ne verdiler okusun diye? hakkaten ceza gibi bir kitaptır kesin.

e: ya ne yapayım, eve yakın, çalışıyorum, yarım günlük okula yollayamam, bütçe de ancak bu okula yetiyor.

y: vardır belki yakınlarda daha düzgün bir yer. bilmiyorum, iyi düşün.

okula alışmaya çalışan rüya'nın yanında annesi var, peki onu okula alıştırmaya çalışan annesinin yanında? benim de yanımda onur olsaydı, bir arkadaşım olsaydı bari ama kimse yok tabii. ben bebek miyim, çocuk muyum, ergen miyim, değilim ben yetişkinim, anneyim, 2 çocuklu anneyim hem de. büyüdüm. kimseye ihtiyacım yok. 1000 kaplan gücündeki enerjimle her şeyin üstesinden gelebilirim. gelebilirim değil mi? pek sanmıyorum çünkü gelemiyorum.

hayatımın her döneminde olduğu gibi kitaplara dayanıyorum bugünlerde de. insana iyi gelecek bir kitap her zaman var, arayıp bulmak lazım. bu kitabı normal şartlar altında yeni çıkanlar arasında görmüş olsam, ebeveyn kitaplarına duyduğum ilgi epeydir sönmüş olduğundan hiç ilgimi çekmeyebilirdi, raftan alıp içine bakmayabilirdim ama tam da elimdeki bahçe annesi kitabım bitmek üzereyken bir yenisini görünce gözlerim parladı. mutlaka alın okuyun demiyorum, sadece benim karşıma doğru zamanda çıktı, onu söylüyorum.

belki bir postu sırf rüya'yı okula alıştırırken okuduklarıma ayırabilirim, o zaman bu ilk kopuş sürecinde nasıl bir tünelden geçmekte olduğumu daha iyi anlatabilirim. aslında alışma işi ikimiz için de fena gitmiyor; heyhat dakka 1 gol 1, rüya'nın okula başladığı bu yemyeşil bahar ayında, hiç beklemediğimiz anda bizi vuran bir hastalık hikayemiz oldu bile. onu da sonra anlatırım.

*

kitabın "çocukların hatırladıkları" başlıklı bölümünden:

okula alışmada 4. günü devirdik. önce bugünkü izlenimlerim. hemen arkasından okuyacağınız yazıyı pek parlak geçmeyen 2. ve 3. günlerin ardından yazmıştım. bugünse güzeldi, dolayısıyla daha iyimser ve rahatım; iyi ki başladık modundayım. ancak mehter modeli bir şey okula alışmak; bir gün süper geçti derken ertesi gün ipler kopabilir, tam oldu derken kendinizi birden filmin en korkunç sahnelerinden birini yeniden izlerken bulabilirsiniz. okulun ilk günlerinde ayarlar çocuk için çok ince, pamuk ipliğine bağlı. yanlış bir sözcük, minicik bir hareket bir çuval inciri bir saniyede berbat eder. bundan 35 sene önce anaokuluna başladığımda benim için öyleydi, 6 sene önce cem için öyleydi ve bugün rüya için de böyle bu.

bir çocuk ilk defa evinden ayrılarak düzenli olarak tek başına gitmesi beklenen yeni yere, orada ilk defa gördüğü büyük ve küçük insanlara güvenmeden alışamaz. nasıl alışsın, ben de alışamam. tek fark, kendimi orada rahat hissedene kadar içerde patlayıp duran yanardağın lavları benim içimde kalır, çocuğunki dışarı taşar. alışmak için gerekli olan güvenin tesis edilmesi için her çocuğun karakterine (+ anasının bu dönemdeki hal, tavır ve ruh hallerine) ve okulun bu dönemdeki tutumuna bağlı olan bir zaman dilimine ihtiyaç vardır. okul da bugün olduğu gibi size destek olmaya başlamışsa er ya da geç bu iş olacaktır. acele işe şeytan karışır cümlesinin bundan daha cuk oturacağı az durum biliyorum.

aslında alışma günlerini günbegün not etmek çok faydalı olurdu çünkü hem çocukta hem de annede çok ilginç ruh halleri ve dalgalanmalar oluyor bu dönemde. sık sık kendi çocukluğuna, okula başladığın o meşum güne, çocuğun bebekliğine, doğum anına ve işte hayatının değişik dönemlerine ışınlanıp ışınlanıp geri dönmeler, sabahları okul kapısında vedalaşan annelerle çocukları izlerken dolan gözler, neler neler, ne fırtınalar kopuyor içimde bilseniz. rüya'nın diğer çocuklarla kaynaştığı, oynadığı, konuştuğu anlar ise benim için en sürreel sahneler şu anda.

bugün çok tatlı bir kız çocuğu, ben bankta mal gibi oturmuş koşturan çocukları izlerken, birkaç gündür sürmekte olan okul nöbetimin verdiği aşinalığın sayesinde yanıma yaklaşıp

- senin oğlun nerde, oğlun?

diye sordu. rüya'yı yolda belde gören herkes erkek zannediyor doğduğundan beri. kızın sorusu içimi eritti. o anda ona sarılmamak için kendimi zor tuttum. biraz ötede kendi başına takılan rüya'yı gösterdim, koşarak yanına gitti. konuşmaya başladılar. kız rüya'nın tişörtündeki pullara dokundu ve sonra tekrar yanıma geldi, tam önümde durdu, yüzüme bakmaya başladı.

yasemin: sen oğlun demiştin ya, o aslında benim kızım
kocaman mavi gözleri büyüdü:
- o senin kızın mıydı?
- evet, tişörtüne baktın değil mi sen onun? ben de senin elbisene hayran kaldım. (ahh elbise giyen çıtıpıtı kız çocukları da var bu hayatta)

*

2 gün önce: alışmak sevmekten daha zor geliyor

rüya anaokuluna başladı demiştim. 3 yarım gün işte ama alışsın diye bu hafta her gün gidiyoruz. aslında içim çok rahat değil. sıcak yaz günlerinde çok bunalacağımızı düşünerek girdim bu topa ama doğrusu kızımı okula yollamayı pek de istemiyordum, doğruya doğru. ağustos'ta okulu tatil. mayıs, haziran'ın yarısı ve temmuz boyunca gidecek. bu arada cem'le ikimize biraz başbaşa vakit + cem'e evde rüya'nın müdahaleleri olmadan geçirebileceği 3 yarım gün, rüya'ya da güzel bir bahçede yaşıtlarıyla doyasıya oyun imkanı diye düşünmüştüm ama bakalım nasıl olacak? zira şu an alışma evresindeyiz.

bu alışma dönemi benim için rüya için olduğundan daha zorlu bir dönem. kuşun kanadındaki yelden, havadaki nemden ve bilumum hareketlerden hemmen etkilenen hassas ve alercik ruhum yıpranıyor a dostlar. çünkü bu işler sosyallik işleri, her gün kamfırt zonumun dışında, okulda epey bir zaman geçiriyorum. zor işler bunlar benim için. hayır, bulup bulabileceğim en bizim kafaya uygun ve tanıdık yerdeyim. karışılacak görüşülecek bir şey yok, karışmıyorum da zaten. bir okulu bulup tamam diyene kadar bin dereden su getirdiğim doğru ama ondan sonra her şeyi yakın takip etsem de, ona buna karışmak, şurası şöyle, burası böyle diye yakınmak, şurası yetersiz, armudun sapı, üzümün çöpü demek adetim değil. artısı ve eksisiyle her şeyini bilerek kabul etmiş, çocuğumu kaydettirmişimdir, artısı eksisinden bence fazladır, daha iyisi de yine bence yoktur. konu kapandı, bu kadar. okulun veli müdahalesine açık olmayanını tercih ederim zaten. baştan bana ne vaad ettiyse onu sunsun, veli öyle istedi diye bir gün onu, sonraki gün bunu değiştirmesin. ama şu anda içim pır pır. tam alışıyorken ya yanlış bir hal vuku bulur da rüya aniden ortamdan soğursa diye kafamda yazıp duruyorum bir şeyler. düşününce ne kadar gereksiz. cem de buranın karşıdaki şubesine gitmişti. bildiğim, tanıdığım, güvendiğim, sevdiğim yer işte. bahçe de kocaman, daha ne?

amaaaan aslında ortalıkta 4+4 münasebetiyle olduğunu tahmin ettiğim "2 çok geç" rüzgarları çoktan esmeye başlamış olsa bile bana sorarsanız bu yaşta (rüya eylül'de 3'ü dolduracak) hala en güzel yer ev valla, bir de bahçe ve çocuklarla yaşıt çocuklar olsaydı apartmanda. şu büyük şeherde, aralarında yaş farkı olan iki apartman çocuğuyla yaz tatili geçirme işi yok mu? cem yaz okulu sevmez, hiç gitmedi, bir kere bile. hak vermiyor değilim ona, kış okulu yetmedi mi? cem de bencileyin evcil insan, hiç sıkılmaz evde. burcu yengeç olanlar evcimen olur derler, doğru olabilir, cem yengeç, ben değilim gerçi. rüya ise pek çekmemiş bize. kış okulunda ne yapar bilinmez ama şimdiden yaz okullarının gediklisi olacak gibi bir hali var.

bütün bunları az önce okuduğum bir cümle için yazdım aslında, bugünlerde aklımda yanıp sönen bir cümleymiş, okuyunca anladım: Bir anne, kendisinden başka kimseye güvenemez. bugün bu okul işi yüzünden derin bir güven bunalımına hapsolmuş durumdayım, yarına geçmesini umuyorum. muhtemelen gereksiz ve kendi kendime yarattığım bir bunalım ama gerekli de olabilir. yazının konumuzla ilgisi yok ama belki vardır, neden olmasın? neyse. cümle şu yazıdandı.


guşu yuvadan hafif hafif uçuruyoruz. bu da büyüdü, iyi mi?

okul yıllarında okuyup sevdiğim bir şiire, yıllar sonra 19 nisan 2013 tarihli saatli maarif takvimi sayfasında yeniden rastladım. o zamanlar ortaokulda öğrenciydim, şimdi mutfakta küçük kızını yazın anaokuluna gönderip göndermeyeceğine karar vermeye çalışan iki çocuklu anne. şiirse hala ilk okuduğum günkü kadar güzel.

Okul Dışı
Bakın şimdi şu sayacağım şeylerin
Okulu yok
Gökyüzünde rasgele bir bulut parçası için
Körükörüne tutkunluğun
Ağacın birine durup dururken abayı yakmanın
Sigara içmekten
Kibrit çakmaktan alacağınız keyfin
Okulu yok
Yaz geceleri cırcır böceklerini
Dinlemeyi bilmenin de okulu yok
Okulu yok ekmeği peyniri domatesi
Küçümsememenin
Sözün sazın oyanın yazmanın
Halisini seçmenin
Daha buna benzer nice
Nice şeyin okulu yok
Aşkın inancın insanlığın okulu yok
Ama dilerseniz hepsini öğrenebilirsiniz.

cem'in okulunda her sene sınıflar karıştırılıyor ve sınıf öğretmeni değişiyor. bunu duyanlar alışkın olmadıkları için hemen "aaa kötüymüş" diyorlar, belki ben de ilk duyduğumda böyle düşünmüşümdür ama şimdi 3. senede, bunun zannedildiği gibi kötü bir şey olmadığını biliyorum. bir kere cem'in bu sayede kendi dönemindeki hemen her çocukla aynı sınıfta olma, arkadaş olma şansı var. gerçi o 1. sınıfta tanıyıp yakınlaştığı 3 arkadaşıyla takılmaya devam ediyor. dördü şanslarına, geçen yıl da aynı sınıftaydılar ama bu yıl her biri başka şubelere dağıldılar. buna rağmen teneffüslerde sürekli birbirleriyle oynamaya devam, okul dışı buluşmaları da yine birbirileriyle yapıyorlar yani şubeler ayrıldı diye arkadaşlar ayrı düşmediler.

cem ve üç yakın arkadaşı geçen yılki sınıf öğretmenlerini pek sevmemişlerdi. çocukların anlatttıklarına bakılırsa bu öğretmen sinirliydi, kızınca avazı çıktığı kadar bağırıyor, sert konuşuyordu, bazen de sevecen öğretmen rolü yapıyordu (gerçekten sevecendiyse bile bizimkileri pek ikna edememiş anlaşılan) oysa 1. sınıf öğretmenlerini dördü de iyi anıyorlardı. bu yıl hepsi de farklı şubelerde olan arkadaşları öğretmenlerini nasıl buldular bilmiyorum ama cem bu yılki öğretmenini çok sevdi.

sınıf öğretmenleri dışında bir de branş öğretmenleri var: müzik, beden eğitimi, sanat, satranç, basketbol koçları, aikido hocası, rehber öğretmen... bu öğretmenlerin arasında da öne çıkanlar var, cem çok kayda değer bir şey olmadıkça bahsetmez ama satranç öğretmeninin cem için biraz daha özel bir yeri olduğunu biliyorum.



"ben kendimde bir şey farkettim; eğer bir öğretmen iyiyse ben de daha iyi oluyorum." dedi.

bu sözünü çok tuttum, kendisinde bunu şimdiden farketmiş olmasına da çok sevindim. ne kadar doğru, karşımızdaki insan kim olursa olsun, bize karşı iyiyse, biz de daha iyi bir insan olmaz mıyız? hele çocuklar için öğretmenlerin, anne-babanın kendilerine karşı tavırları ne kadar önemli.

cem'in bunu farketmiş olmasında, anaokulundan beri her yıl değişen sınıf öğretmenlerine ek olarak satrancın onun özel ilgi alanı haline gelmesinde ve bu sayede okul takımına girmesinde önemli rolü olan satranç öğretmeninin payı var. çocuğumuzun (ve ilişkide bulunduğumuz diğer insanların) davranışlarından yakınmadan önce dönüp kendi tutumlarımıza göz atmak için iyi bir hatırlatma oldu cem'in sözleri bize bu sabah.

truffaut'un ışıl'ın tavsiyesiyle izlediğim 1976 tarihli filmi l'argent de poche'nin son sahnelerinden birinde okul tatile girmeden önce, öğretmen sınıfta bir konuşma yapıyor. konuşmayı filmin altyazısından aktarıyorum.

bir önceki postta bahsettiğim leventname'den 6 eylül 1956 gecesine (6-7 eylül olayları) dair:

bugünlerde tuba çandar'ın hrant kitabını okuyorum. en yakınlarının anlattıklarından ve kendi yazdıklarından hrant'ı tanıyorum. bu etkileyici yaşam öyküsünü, kitabın müthiş kurgusunun da sayesinde elden bırakmadan okumak istiyor insan ama ne mümkün, günlük işler sürekli bölüyor okumamı. buraya pek uğramadıysam, biraz da sadece kendim için yakaladığım kısıtlı vaktimi kitaba ayırdığımdan. şimdi bir alıntı yapıp okumaya döneyim:

"... şöyle bir düşünün Allah aşkına. Kaçta kaçımız hayatta istediğimiz, sevdiğimiz bir dalda eğitim görebildik, yüzde kaçımız mecburen bir yer kazanmış olduğumuz için okumak zorunda kalmadık?


Haydi kendimi ve benim kuşağımı bıraktım ama bu açıdan sanıyorum üç çocuğuma da muhtemelen büyük özürler borçluyum. Hem kendi adıma hem de onları teslim ettiğim eğitim sistemimiz adına. Bu özrün ezikliğini şimdi küçük kızımı yüksek okulda görsel tasarım bölümüne kaydettirdiğimizde çok daha fazlasıyla yaşadım. Meğer fotoğrafçılık hayatta en sevdiği ve arzuladığı alanmış. Yuh olsun bana ve onu teslim ettiğim eğitim sistemine ki onun bu eğilimini erken yaşlarda yakalayamadık ve önünü açmadık. Fark etseydim eğer ona fotoğraf kitapları almaz mıydım her fırsatta. Ona yeni yeni makineler taşımaz mıydım her doğum gününde. Onun elinden tutup da Ara Güler ustanın yanında yeri süpürmesi için çırak vermez miydim?


Yuh olsun bana, yuh olsun bizlere!" (sf.276)