Брацкія вайсковыя могілкі (Мінск)

Брацкія вайсковыя могілкі?
53°55′24″ пн. ш. 27°32′57″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск
Гісторыя
Першая згадка	1914
Архітэктар	Мікалай Міхайлавіч Дзятко[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Брацкія могілкі воінаў — мемарыяльны комплекс у Мінску паміж вуліцай Чарвякова, Старавіленскім трактам і зав. Азёрным. Некропаль з’яўляецца гісторыка-культурнай каштоўнасцю рэгіянальнага значэння^[1].

Брацкія вайсковыя могілкі воінаў Першай сусветнай вайны былі заснаваны ў Мінску 29 лістапада 1914 года^[2] на Пярэспе, паміж Старавіленскім і Далгінаўскім трактам на ўчастку зямлі, выкупленым у Кафедральнага сабора^[3]. Ініцыятарам стварэння могілак быў кіраўнік Аляксандраўскага камітэта пра параненых генерал-лейтэнант П. А. Смародскі. У 1915 годзе там была збудавана невялікая драўляная капліца^[2], якая была спраектавана знакамітым Бенуа па замове імператрыцы Аляксандры Фёдараўны^[3].

Могілкі падзяляліся на 12 участкаў. Усяго на іх пахавана кал�� 5 тысяч чалавек. У наш час у Расійскім Дзяржаўным Ваенна-гістарычным архіве захоўваюцца спісы толькі 2180 вайсковых чыноў, пахаваных на могілках, з іх пайменна вядома 1955. Асноўныя пахаванні ў гэтых спісах датаваны пачаткам 1915 – сярэдзінай 1916 гг^[2].

За савецкім часам спачатку была зруйнавана капліца, а у канцы 1940-х знесены і самі могілкі. На іх месцы размясціўся Старажоўскі рынак, дзе прадавалі жывёл і птушак. Рынак праіснаваў да першай паловы 1990-х. Пасля скасавання рынку тэрыторыя могілак атрымала статус аб’екта гісторыка-культурнай спадчыны^[4]. У 2000-х гадах тэрыторыя пачала добраўпарадкоўвацца^[2].

Падчас стварэння мемарыяла была ўзведзена невялікая капліца ў класічным стылі з купалам і крыжам у духу архітэктуры Санкт-Пецярбурга (арх. М. Дзятко). Капліца адкрыта з трох бакоў, але каб пазбегнуць вандалізму доступ у яе абмежаваны каванымі рашоткамі^[3]. Унутры мазаікі «Маці Божая «Знаменне», «Этымасія з Серафімамі, якія маюць быць», «Архангел Міхаіл», «Спас Нерукачынны» на ўбрусе», «Архангел Гаўрыіл» і ў купале — арнаментальная кампазіцыя. Інтэр'ер аздоблены мастакамі-манументалістамі С. Бышнёвым, Ф. Драгунам, А. Сушай, В. Чайкай^[4]. Знадворку на порціках размяшчаюцца бронзавыя барэльефы святых войнаў Аляксандра Неўскага, Дзмітрыя Данскога, Іаана-война, а таксама арханёла Міхаіла. Вакол капліцы на гранітных пастаментах захаваны імёны загінулых і пахаваных тут ваяроў, звесткі пра якія атрымалася знайсці ў архівах^[3].

Галоўным чынам на Брацкіх могілках у Мінску пахаваны пехацінцы – салдаты пяхотных, грэнадзёрскіх і стралковых палкоў Рускай імператарскай арміі, адносна мала прадстаўнікоў іншых вайсковых спецыяльнасцяў – артылерыстаў, кавалерыстаў, сапёраў, сустракаюцца таксама пахаванні казакоў, пагранічнікаў, матацыклетчыкаў, лётчыкаў, паветраплавальнікаў, шафёраў, сувязістаў. Для пахавання афіцэраў і ваенных чыноўнікаў Рускай імператарскай арміі прызначаўся 1-й участак могілак. Насуперак распаўсюджанаму меркаванню, могілкі не былі выключна праваслаўнымі. Два ўчасткі — 4-ы і 8-ы — прызначаліся для пахавання войнаў-хрысціян іншых канфесій. На 8-м участку пахаваны 107 вядомых пайменна ніжніх чыноў рымска-каталіцкага веравызнання, на 4-м — 44 ніжніх чыноў евангелічна-лютэранскага веравызнання. Пахаваны на могілках і невядомыя салдаты^[2].

Аб’ект Дзяржаўнага спіса гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, шыфр 713Д000004

• Братское военное кладбище Архівавана 6 чэрвеня 2014. // Минск старый и новый
• Минское Братское воинское кладбище 1914-18 г.г.: списки погребенных // Западная Русь
• Братэрскія могілкі часоў І сусьветнай вайны на фотаграфіях групы "Вандроўкі ў мінулае (Facebook)
• Мемарыяльныя могілкі Мінска. Частка 1//Блог Андрэя Берастоўскага (фотаздымкі і відэа)
• Брацкія вайсковыя могілкі (Мінск) на сайце «Архіварта»