Волава

	Tl ← Волава → Bi
Выгляд
	Сінявата-шэры мэтал;
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	Волава, Pb, 82
Катэгорыя элемэнту	мэтал
Група, пэрыяд, блёк	4, 5, p
Адносная атамная маса	207,19 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[Xe] 6s2 6p2 5d10 4f14
Электронаў у абалонцы	2, 8, 18, 32, 18, 4;
Фізычныя ўласьцівасьці
Фаза	цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.)	11,342 г·см−3
Шчыльнасьць вадкасьці пры т. пл.	10,66 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня	327,502 °C
Тэмпэратура кіпеньня	1740 °C
Удзельная цеплыня плаўленьня	4,778 кДж·моль−1
Удзельная цеплыня выпарваньня	179,5 кДж·моль−1
Цеплаёмістасьць	(25 °C) 26,65 Дж·моль−1·K−1
Насычаная пара
Структура крышталічнай краты	face-centered cubic
Магнэтызм	дыямагнетык
Электрычны супор	206,5Ω·м
Цеплаправоднасьць	(300 K) 35,5 Вт·м−1·K−1
Каэф. цеплавога расшырэньня	(25 °C) 28,3 мкм·м−1·K−1
Хуткасьць гуку	1190 м/с
Модуль Юнга	16 ГПа
Модуль зруху	5,5-8 ГПа
Модуль пругкасьці	14-18 ГПа
Каэфіцыент Пуасона	0,45
Цьвёрдасьць Моаса	1,5
Цьвёрдасьць Брынэля	5,0 МПа
Уласьцівасьці атама
Ступені затляненьня	4, 3, 2, 1
Электраадмоўнасьць	1,87
Энэргіі іянізацыі	1-я: 715,6 кДж·моль−1
	2-я: 1450,5 кДж·моль−1
	3-я: 3081,5 кДж·моль−1
Атамны радыюс	175 пм
Кавалентны радыюс	146±5 пм
Радыюс Ван дэр Ваальса	202 пм
	п; а; р;

Ня варта блытаць з цынай — срэбрана-белым мэталам.

Во́лава^[1]^[2] (сьвіне́ц^[3]; лац. plumbum) — мяккі і падатлівы, сінявата-шэры мэтал.

Хімічны элемэнт IV групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 82. Хімічны знак — Pb. Элемэнт мае блакітнаваты-белы колер, але пры кантакце з паветрам у працэсе акісьленьня неўзабаве зьмяняе колер на шэраваты. Волава мае бліскучы срэбраны бляск, пры пераходу ў вадкі стан пры плаўленьні. Выкарыстоўваецца ў будаўніцтве, зьяўляецца матэрыялам пры стварэньні волава-кісьлявых акумулятараў, куляў і стрэлаў, прыпою, лёгкаплаўкіх сплаваў, а таксама радыяцыйных экранаў. Волава мае самы высокі атамны нумар з ўсіх стабільных элемэнтаў, хоць элемэнт бісмут мае адзіны ізатоп з пэрыядам паўраспаду, які ацэньваецца такім доўгім, што можа лічыцца стабільным.

Трапленьне волава ў арганізм чалавека і жывёлаў прыводзіць да пашкоджаньня нэрвовай сыстэмы і выклікае засмучэньне мозгу. Празьмернае утрыманьне волава выклікае таксама захворваньні крыві ў сысуноў. Волава, як і ртуць, зьяўляецца нэўратаксінам, які назапашваецца ў мяккіх тканінках і костках.

Прыродныя крыніцы

35-е месца сярод элемэнтаў па распаўсюджанасьці ў зямной кары. Самароднае волава трапляецца рэдка. Часьцей — у выглядзе сульфіду PbS (галеніт). Найбуйнейшыя радовішчы ў сьвеце знаходзяцца ў Кітаі (у 2004 годзе здабыта 950 000 тон), Аўстраліі (642 000 тон), ЗША (445 000 тон), Пэру (306 200 тон), Мэксыцы (118 500 тон), Канадзе (76 700 тон). У Эўропе вядучымі здабытчыкамі волава зьяўляюцца Ірляндыя (65 900 тон у 2004 годзе, сёмае месца ў сьвеце), Польшча (38 000 тон, дзевятае месца ў сьвеце) і Швэцыя (33 900 тон, адзінаццатае месца ў сьвеце па стане на 2004 год). Радовішчы волава маюцца і ў шэрагу іншых краінаў, напрыклад у Нямеччыне, Казахстане, Расеі.

Прымяненьне

Асноўная маса волава ідзе на выраб пласьцін для акумулятараў. Прымяняецца як матэрыял для рэакцыйных сасудаў і камэр. Абарончыя канструкцыі і пакрыцьці пры рабоце з радыяактыўнымі матэрыяламі і іянізуючым выпраменьваньнем.

Шматлікія сплавы волава — тыпаграфскія, прыпоі, бабіты, сплавы для вырабу куляў і дроту. Мэдычныя прэпараты.

Ізатопы

Ізатоп	NH	t_1/2	ZM	ZE МэВ	ZP
²⁰²Pb		5,2*10⁴ год	K-захоп	0,046
²⁰³Pb		2,16 дзён	K-захоп гама	0,974 0,279
²⁰⁴Pb	1,4 %	стабільны
²⁰⁵Pb		1,5*10⁷ год	K-захоп	0,060
²⁰⁶Pb	24,1 %	стабільны
²⁰⁷Pb	22,1 %	стабільны
²⁰⁸Pb	52,4 %	стабільны
²⁰⁹Pb			β^-	0,637
²¹⁰Pb		22,3 гады	β^-	0,0631^[4]	Bi-210
²¹¹Pb			β^-	1,39
²¹²Pb			β^-	0,586
²¹⁴Pb			β^-	0,980

Крыніцы

^ Мікола Байкоў, Сьцяпан Некрашэвіч. 39. волава н. — свинец // Беларуска-расейскі слоўнік. — Менск: Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі, 1925.
^ Васіль Вяршук, Часлаў Родзевіч, Аляксандар Круталевіч, Язэп Сушчынскі. 5. свинец — волава // Слоўнік хэмічнае тэрмінолёгіі. — Менск: Інбелкульт, 1927. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія).
^ 16. свинец — сьвінец // Ваенны руска-беларускі слоўнік / рэд. Язэп Мацюкевіч, старш.кам. Кобленц. — Менск: Інстытут мовазнаўства, 1933. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія).
^ K. Takahashi, R. N. Boyd, G. J. Mathews and K. Yokoi [1] = Bound-state beta decay of highly ionized atoms // Physical Review C. — 1987. — Vol. 36. — № 4. — ISSN 0556-2813.

Літаратура

Моисеев А. А., Иванов В. И. Даведнік па дазіметрыі і радыяцыйнай гігіене. = Справочник по дозиметрии и радиационной гигиене. — 4-е. — М.: Энергоатомиздат, 1990. — С. 21. — 15 000 ас. — ISBN 5-283-03031-8
Ізатопы: уласьцівасьці, атрыманьне, прымяненьне = Изотопы: свойства, получение, применение / Под ред. В. Ю. Баранова. — М.: ФИЗМАТЛИТ, 2005. — Т. 2. — С. 637. — ISBN 5-9221-0534-X
А. П. Бабичев, Н. А. Бабушкина, А. М. Братковский и др. Фізычныя велічыні: Даведнік = Физические величины: Справочник / Под ред. И. С. Григорьева, Е. З. Мейлихова. — М.: Энергоатомиздат, 1991. — 1232 с. — 50 000 ас. — ISBN 5-283-04013-5

Вонкавыя спасылкі

Волава — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Мікола Байкоў, Сьцяпан Некрашэвіч. 39. волава н. — свинец // Беларуска-расейскі слоўнік. — Менск: Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі, 1925.

[2] Васіль Вяршук, Часлаў Родзевіч, Аляксандар Круталевіч, Язэп Сушчынскі. 5. свинец — волава // Слоўнік хэмічнае тэрмінолёгіі. — Менск: Інбелкульт, 1927. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія).

[3] 16. свинец — сьвінец // Ваенны руска-беларускі слоўнік / рэд. Язэп Мацюкевіч, старш.кам. Кобленц. — Менск: Інстытут мовазнаўства, 1933. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія).

[4] K. Takahashi, R. N. Boyd, G. J. Mathews and K. Yokoi [1] = Bound-state beta decay of highly ionized atoms // Physical Review C. — 1987. — Vol. 36. — № 4. — ISSN 0556-2813.

[1]