19 июль
| 19 июль | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 19 июль Викимилектә | |
19 июль — григориан стиле буйынса йылдың 200-се (кәбисә йылында 201-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 165 көн ҡала.
| ← июль → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шб | Йш |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | ||||
| 2024 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Ер: Яңы дуҫтар көнө.
- Тауар көнө.
Милли
Лаос: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Мьянма: Азаниней көнө.
Никарагуа: Революция көнө.
Рәсәй Федерацияһы: Мәскәү йылғаһы көнө.
Һөнәри
АҠШ: Авиация хәүефһеҙлеге белгестәре көнө.
Непал: Инженерҙар көнө.
Япония: Ҡатын-ҡыҙ министрҙар көнө.
- 1900: Парижда метро эшләй башлай.
- 1920: Совет Рәсәйендә Наҙанлыҡты бөтөрөү буйынса ғәҙәттән тыш комиссия төҙөлә.
тулы исемлек
- 1965: Өфөлә Спорт һарайы нигеҙенә тантаналы шарттарҙа тәүге таш һалына.
- 1980: Мәскәүҙә XXII Йәйге Олимпия уйындары асыла.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Вәлидов Әхмәтшаһ Әхмәтйән улы (1860—20.07.1937), имам-хатиб, мөҙәрис. Сәйәси золом ҡорбаны. Башҡорт милли хәрәкәте етәксеһе Әхмәтзәки Вәлиди Туғандың атаһы.
- Янғуразова Земфира Әхмәт ҡыҙы (1945), ғалим-эколог. 1970 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1985 йылдан экология һәм йәшәйеш хәүефһеҙлеге кафедраһы мөдире. Биология фәндәре докторы (1997), профессор (1998). Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2001), СССР-ҙың Граждандар оборонаһы отличнигы (1985). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
тулы исемлек
- Илһам Вәлиев (1975), опера йырсыһы (тенор). 2002 йылдан Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры, бер үк ваҡытта 2010—2016 йылдарҙа Екатеринбург дәүләт опера һәм балет театры солисы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (2008) һәм Шәйехзада Бабич исемендәге йәштәр дәүләт премияһы лауреаты (2009), Татарстан Республикаһының атҡаҙанған артисы (2016), «Алтын битлек» милли театр фестивале лауреаты (2012).
- Парфёнов Евгений Владимирович (1975), ғалим-инженер-электроник. 2000 йылдан Өфө дәүләт авиация техник университеты хеҙмәткәре, шул иҫәптән 2002—2009 йылдарҙа халыҡ-ара бәйләнештәр бүлеге начальнигы урынбаҫары, 2011 йылдан Күмертау авиация производство предприятиеһы хеҙмәткәре, 2014 йылдан — Бөйөк Британияның Шеффилд университеты менән берлектәге ғилми-тикшеренеү лабораторияһы етәксеһе. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы профессоры (2016), техник фәндәр докторы (2012). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Лилиә Ишемйәрова (1976), йырсы, Хөсәйен Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы солисы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (2000), халыҡ-ара һәм республика конкурстары лауреаты.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Коновалова Валентина Ильинична (1922—?), хеҙмәт ветераны. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, административ хеҙмәт өлкән лейтенанты (2000). 1954 йылдан КПСС-тың Баҡалы район комитеты хеҙмәткәре, дөйөм бүлек мөдире, 1965—1977 йылдарҙа «Знамя коммунизма» район гәзитенең яуаплы секретары. 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985). Сығышы менән хәҙерге Красноярск крайының Канск районы Слобцы ауылынан.
- Будов Виктор Михайлович (1927—9.06.2006), сәнәғәт хеҙмәткәре, ғалим-инженер. 1962—1976 йылдарҙа Салауат техник быяла заводының баш инженеры. Техник фәндәр кандидаты (1967). Ленин (1971) һәм Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Ҡаҙағстандан.
тулы исемлек
- Ипатов Гаврил Гаврилович (1927—14.09.1989), малсы. 1945 йылғы совет-япон һуғышында ҡатнашыусы. 1962—1987 йылдарҙа Хәйбулла районы «Хәйбулла» совхозының мал ҡараусыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған малсыһы (1974). 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йылайыр районы Ҡананикольский ауылынан.
- Абдуллин Әнәс Нәзип улы (1947), сәнәғәт өлкәһе һәм муниципаль хеҙмәт ветераны, ғалим-инженер-технолог. 1972 йылдан Стәрлетамаҡтағы «Авангард» берекмәһенең яуаплы хеҙмәткәре; 1995 йылдан — Стәрлетамаҡ ҡала хакимиәте башлығының беренсе урынбаҫары; 2000 йылдан «Каустик» берекмәһенең генераль директоры. Башҡортостан Республикаһының 3-сө саҡырылыш (2003—2008) Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Техник фәндәр кандидаты. Рәсәй Федерацияһының (2003) һәм Башҡортостан Республикаһының (1993) атҡаҙанған химигы. Сығышы менән хәҙерге Татарстан Республикаһының Ютазы районы Дым-Тамаҡ ауылынан.
- Сәйетов Валерий Ғәзиз улы (1947), ауыл хужалығы һәм муниципаль органдар хеҙмәткәре. 1992—2005 йылдарҙа Шаран районы хакимиәте башлығы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре, райондың почётлы гражданы (2005). Сығышы менән ошо райондың Иҫке Теләүле ауылынан.
- Солтанова Рәшиҙә Искәндәр ҡыҙы (1947), комсомол, профсоюз, партия органдары һәм дәүләт хеҙмәте ветераны. 1994 йылдан Башҡортостан Республикаһы Министрҙар Кабинетының социаль-гуманитар бүлеге мөдире; 1999—2003 йылдарҙа — ЗАГС-тар идаралығы начальнигы. Башҡортостан Республикаһының өсөнсө саҡырылыш (2003—2008) Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. 1998 йылдан Башҡортостандың Ҡатын-ҡыҙҙар союзы рәйесе. Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2000). «Башҡортостан Республикаһында күрһәткән хеҙмәттәре өсөн» (2021) һәм Салауат Юлаев ордендары кавалеры (2017). Учалы районының Муса Мортазин исемендәге премияһы лауреаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре һәм мәғариф отличнигы.
- Әхмәҙиева Айгөл Уйылдан ҡыҙы (1972), педагог, журналист. 2009 йылдан Башҡортостан дәүләт телерадиокомпанияһының баш мөхәррире, «Ҡурай-ТВ» музыкаль телеканалы етәксеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2014). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Хәйбулла районы Аҡъяр ауылынан.
- Үтәбаева Фәйрүзә Йонос ҡыҙы (1977), педагог. 1999 йылдан Өфө ҡалаһының 122-се башҡорт гимназияһы, 2006 йылдан — Мостай Кәрим исемендәге 158-се башҡорт гимназияһы уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (2006). Рәсәйҙең «Мәғариф» өҫтөнлөклө милли проекты буйынса үткәрелгән иң яҡшы ил уҡытыусылары конкурсы (2006) һәм «Башҡорт теле һәм әҙәбиәте йыл уҡытыусыһы» төбәк-ара конкурсы (2006) еңеүсеһе. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Хәйбулла районы Йәнтеш ауылынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Даниев Мәғәфүр Дани улы (1918—21.01.2005), комсомол, партия һәм урындағы башҡарма органдар хеҙмәткәре, йәмәғәтсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1941 йылға тиклем комсомолдың Илеш район комитетының 1-се секретары; 1954 йылдан КПСС-тың Дүртөйлө район комитеты секретары, 2-се секретары; 1962—1979 йылдарҙа район советы башҡарма комитеты секретары, рәйес урынбаҫары. 1981—1987 йылдарҙа һуғыш һәм хеҙмәт ветерандарының район советы рәйесе. 1-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985), Ҡыҙыл Йондоҙ (1966) һәм «Почёт Билдәһе» ордендары кавалеры. Дүртөйлө ҡасабаһының почётлы гражданы (1989). Сығышы менән ошо райондың Етембәк ауылынан.
- Марьин Николай Иванович (1928—?), нефтсе, геофизик. 1947 йылдан хәҙерге «Башнефтегеофизика» йәмғиәтенең техник-геофизигы, инженер-оператор вазифаһын башҡарыусы, сейсмик партия начальнигы, геофизик ремонт-комплектлау контораһы директоры, йәмғиәт генераль директорының төҙөлөш буйынса урынбаҫары. Башҡортостандың атҡаҙанған нефтсеһе. Сығышы менән хәҙерге Ульян��вск өлкәһенән.
тулы исемлек
- Солтанаев Йәүҙәт Тәлғәт улы (1948), математик-ғалим. 1971 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1990 йылдан дифференциаль тигеҙләмәләр кафедраһы мөдире, 1992—1993 һәм 1998—2004 йылдарҙа математика факультеты деканы, бер үк ваҡытта 2001 йылдан — уҡыу-уҡытыу эштәре буйынса проректор; 2005 йылдан М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты уҡытыусыһы. Физика-математика фәндәре докторы (1989), профессор (1990). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1997). Рәсәй Федерацияһы юғары мәктәбенең почётлы хеҙмәткәре (2001), атҡаҙанған фән эшмәкәре (2010) һәм Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2011).
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Гладков Александр Тимофеевич (1899—20.09.1968), ғалим-агроном, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1950—1968 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институтының мал аҙығы һәм техник культуралар кафедраһы мөдире. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1962), профессор (1963). Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1963). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1952). Сығышы менән хәҙерге Воронеж өлкәһенең Борисоглебск ҡалаһынан.
- Низаев Әбүзәр Ғаяз улы (1914—7.01.1997), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры. Уҡсылар полкының разведка ротаһы командиры ярҙамсыһы, өлкән сержант. Дан орденының тулы кавалеры.
тулы исемлек
- Эйгенсон Александр Генрихович (1914—12.05.1979), нефтсе, хужалыҡ эшмәкәре. 1947—1956 йылдарҙа «Башнефть» берекмәһе «Башнефтегазразведка» тресының бүлек етәксеһе, быраулау контораһының, артабан трестың баш инженеры. РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре, РСФСР-ҙың нефть һәм газ сәнәғәтенең атҡаҙанған хеҙмәткәре. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1966), «Почёт Билдәһе» (1959) ордендары кавалеры.
- Ишемғужин Евгений Измайлович (1939—4.10.2014), ғалим-тау инженеры, юғары мәктәп эшмәкәре. 1993—2004 йылдарҙа Өфө дәүләт нефть техник университетының уҡыу эштәре буйынса проректоры. Техник фәндәр докторы (1989), профессор (1991), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1998), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1985). Сығышы менән хәҙерге Һарытау өлкәһенең Пугачёв ҡалаһынан.
- Әлибәкова Флүрә Мөҙәрис ҡыҙы (1959), Бөрйән районы үҙәк дауаханаһы педиатры, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы.
Дөйөм исемлек
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 810: Әл-Бохари, мосолман ғалимы, хәҙистәрҙе йыйыусы һәм өйрәнеүсе.
- 1710: Прокофий Демидов, Рәсәй империяһы сәнәғәтсеһе, Уралдағы заводтар хужаһы.
тулы исемлек
- 1855: Александр Эртель, Рәсәй империяһының үҙөйрәнсек яҙыусыһы.
- 1895: Сюй Бэйхун, Ҡытай рәссамы, график.
- 1910: Франсиско Колоане Карденас, Чили яҙыусыһы.
- 1935: Василий Ливанов, СССР-ҙың киноактёры, кино һәм мультипликация режиссёры һәм сценарист, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1988).
- 1960: Вера Сотникова, СССР һәм Рәсәйҙең театр һәм кино актёры, телетапшырыуҙар алып барыусы.
- 1960: Атом Эгоян, Канада кинорежиссёры, сценарист, продюсер һәм актёр.
- 1944: Әхмәтғәлин Хәкимйән Рәхимйән улы, Советтар Союзы Геройы (1945).
- 1970: Банат Батырова, башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары араһынан беренсе Социалистик Хеҙмәт Геройы.
