Әй (Салауат районы)

Айская
	Ауыл
	Айская; башҡ. Әй
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Салауат районы
Ауыл биләмәһе	Торналы ауыл Советы
Координаталар	55°23′10″ с. ш. 58°22′48″ в. д.HGЯO
Халҡы	↘207 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452486
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 247 865 002
ОКТМО коды	80 647 465 106
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Айская

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Әй.

Әй (рус. Айская) — Башҡортостандың Салауат районындағы ауыл. Торналы ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 207 кеше^[2]. Почта индексы — 452486, ОКАТО коды — 80247865002^[3].

Географик урыны

Район үҙәгенә тиклем (Малаяҙ): 32 км
Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Торналы): 12 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Мөрсәлим): 64 км

Әй ауылы Әй йылғаһы ҡушылдығы Ишмән йылғаһы буйында, район үҙәге Малаяҙ ауылынан төньяҡ-көнсығышҡа табан 32 километрҙа һәм Мөрсәлим тимер юл станцияһынан төньяҡ-көнбайышҡа табан 64 километр алыҫлыҡта урынлашҡан^[4].

Тарихы

Әй ауылы XX быуат башында Златоуст өйәҙе территорияһындағы Тырнаҡлы ырыуы ерҙәрендә Андреевский ҡасабаһы булараҡ барлыҡҡа килгән. Уға урыҫтар нигеҙ һалған.

Әй ауылы 1925 йылда 1 урыҫ йортонан торған ауыл хужалығы колонияһы булараҡ беренсе тапҡыр иҫәпкә алына^[5].

Һуңғараҡ барлыҡҡа килгән бөтә яңы ауылдарҙа башҡорттар һәм татарҙар йәшәгән.

Биләмә берәмектәренә инеүе

Ауылдың XX быуаттағы үҫеше

Шул уҡ 1925 йылда Әй ауылында 11 йорт иҫәпкә алынған. 1930-сы йылдарҙа Салауат районы Лағыр совхозының Әй фермаһы ҡасабаһы булараҡ теркәлгән.

1960‑сы йылдарҙан бирле Әй ауылы хәҙерге статусына инә. Әй ауылы Әй йылғаһы аръяғында, Дыуан районы Ҡәҙер ауылына яҡын урынлашҡан^[6].

Әй ауылында фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб бар^[7].

Халыҡ һаны

Әй ауылында башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	244
1959 йыл 15 ғинуар	443
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	359
2002 йыл 9 октябрь	278
2010 йыл 14 октябрь	207	95	112	45,9	54,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

Йылға аръяғы урамы (рус. Заречная (улица)
Кувамов урамы (рус. Кувамова (улица)
Мәктәп урамы (рус. Школьная (улица)

^[8]

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар:

Әй, Ишмән

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Башҡа урын-ер атамалары:

Билдәле кешеләр

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Тырнаҡлы ырыуы
Әйле ырыуы

Ҡушаматтар

Әҙәбиәт

Хисамитдинова Ф. Г. Башкирская ойконимия XVI—XIX вв. Уфа, Башкирское книжное издательство, 1991.
Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001, 141 с. (История деревни Сюрюкаево).
Ахмадиев Б. Х., Гафаров Х. А., Гибадуллин В. Г. На земле легендарного Салавата. Уфа, 1988.

Һылтанмалар

Әй (Салауат районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 525. — ISBN 978-5-295-04683-4.
Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с. (рус.) ISBN 978-5-87691-038-7.
Әй ауылы «Геналогия и архивы» сайтында (рус.)

Иҫкәрмәләр

↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
↑ Әй ауылы «Госсправка» сайтында
↑ Әй (Салауат районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 525. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 525. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Әй (Салауат районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Карта д. Айская. Улицы

	Портал «Башҡортостан ауылдары»
	Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала
	Проект «Башҡортостан ауылдары»

[2010F-1] Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.

[2] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[3] Әй ауылы «Госсправка» сайтында

[4] Әй (Салауат районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[5] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 525. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[6] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 525. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[7] Әй (Салауат районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[8] Карта д. Айская. Улицы

[1]