46°34′ şm. e. 45°19′ ş. u.HGYO

Kalmıkiya

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Kalmıkiya
Хальмг Таңһч
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]

46°34′ şm. e. 45°19′ ş. u.HGYO

Ölkə
İnzibati mərkəz Elista
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 16 may 1992
Sahəsi
  • 75.000 km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 266.770 nəf. (2024)
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu RU-KL
Avtomobil nömrəsi 08
Kalmıkiya xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Milli yaşayış məskənləri

Kalmıkiya Respublikası (rus. Республика Калмыкия, kalm. Хальмг Таңһч) — Rusiya Federasiyası subyektlərindən biri. Paytaxtı Elista şəhəridir. Kalmıkiya Avropada buddizmin ən çox ibadət edildiyi yerdir.[1]

Coğrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Respublikanın ərazisi 75.9 min kvadrat kilometrdir. Əhalisi 327 min nəfərdir. Qərbdən Rostov vilayəti, cənubdan Dağıstan Respublikası və Stavropol diyarı ilə həmsərhəddir. Kalmıkya neft (Vısokov, Göllərarası, Kanışan), təbii qaz (Yermolinsk, Mejev, İni-Burul), xörək duzu (Mojar) və tikinti materialları (Başantin, Arşan, Ulanxol) ilə zəngindir. İqlimi kəskin kontinental olub, isti və quru yaya, az qarlı və soyuq qışa malikdir. İyulun orta temperaturu 23, 26°S, yanvarın isə -8, -5°S-dir. 10°S-lik temperaturlu vegetasiya dövrü 180 gündən 213 günə qədər davam edir. Xəzər dənizinin sahillərində bataqlıqlar yayılmışdır.[2]

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kalmıkya-RSFSR-ın tərkibində 4 noyabr 1920-ci ildə muxtar vilayət kimi formalaşmış, 20 oktyabr 1935-ci ildə isə muxtar respublikaya çevrilmişdir. 1943-cü ildə muxtar respublika ləğv edilmiş, 1957-ci ildə isə bərpa edilmişdir. 1990-cı ilin oktyabr ayından Kalmıkya Respublika formasında fəaliyyət göstərir.

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ölkə üzrə ümumi əhalisi 283 214 nəfər. Respublikanın yerli əhalisi kalmıklar, qazaxlar, ukraynalılar, beloruslar, tatarlar və s.-dir. Orta sıxlıq hər km2-də 3,8 nəfərdir. Sıxlığa görə Yergeni və Stavropol yüksəkliyi fərqlənir (hər km2-də 10 nəfər). Ən az əhali isə Qara torpaqlarda cəmlənmişdir (hər km2-də 1 nəfər). Dağlılar ümumi əhalinin 37%-ni təşkil edir. İri şəhərlərinə Elista, Kaspiyskiy və Qorodovikovsk misaldır.[3].

Milli tərkibi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xalq 1926 il
min nəfər [4]		 1939-cu il
min nəfər [5]		 1959-cu il
min nəfər[6]		 1970-ci il
min nəfər[7]		 1979 il
min nəfər [8]		 1989-cu il
min nəfər [9]		 2002-ci il
min nəfər[10]		 2010 il
min nəfər[11]
Kalmıklar 107,0 (75,8 %) 107,3 (48,6 %) ▼64,9 (35,1 %) ▲110,3 (41,1 %) ▲122,2 (41,5 %) ▲146,3 (45,4 %) ▲155,9 (53,3 %) ▲162,7 (57,4 %)
Ruslar 15,2 (10,7 %) ▲100,8 (45,7 %) ▲103,3 (55,9 %) ▲122,8 (45,8 %) ▲125,5 (42,6 %) ▼121,5 (37,7 %) ▼98,1 (33,6 %) ▼85,7 (30,2 %)
Darginlər … … … ▲5,0 (1,9 %) ▲8,6 (5,0 %) ▲12,9 (4,0 %) ▼7,3 (2,5 %) ▲7,6 (2,7 %)
Qazaxlar … ▲2,7 (1,2 %) ▲8,6 (4,6 %) ▼7,1 (2,6 %) ▼6,1 (2,1 %) ▲6,3 (1,9 %) ▼5,0 (1,7 %) ▼4,9 (1,7 %)
Məshəti türkləri … … … … … … ▲3,1 (1,1 %) ▲3,7 (1,3 %)
Çeçenlər … … … ▲4,8 (1,8 %) ▲8,1 (2,8 %) ▲8,3 (2,6 %) ▼6,0 (2,0 %) ▼3,3 (1,2 %)
Avarlar … … … … ▲1,9 ▲3,9 (1,2 %) ▼2,3 (0,8 %) ▲2,4 (1,0 %)
Ukraynalılar 14,6 (10,3 %) ▼1,1 ▲1,6 ▲3,3 (1,2 %) ▲3,7 (1,3 %) ▲4,1 (1,3 %) ▼2,5 (0,9 %) ▼1,5 (0,5 %)
Koreyalılar … … … … ▲1,1 ▼0,6 ▲1,0 (0,3 %) ▲1,3 (0,5 %)
Almanlar 2.6 (1,8 %) ▲4,15 (1,9 %) ▼1,5 ▲5,2 (1,9 %) ▲5,5 (1,9 %) ▲5,6 (1,7 %) ▼1,6 (0,6 %) ▼1,1 (0,3 %)
Tatarlar 1.0 ▲2,5 (1,1 %) ▼1,0 ▲1,2 ▲1,3 1,3 ▼1,1 (0,4 %) ▼1,0 (0,3 %)
Kumıklar … … … … … 1,5 … …
Belaruslar … … … ▲1,7 ▼1,4 ▼1,3 … …
1000-dən çox adam sayı olan Xalqlar göstərilir

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhərlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Elista – 104.254 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)[12]
  • Lağan – 14.345 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)[13]
  • Qorodovikovsk – 10.940 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)[14]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Earth to Kalmykia, come in please". The Economist. 18 December 1997.
  2. ↑ "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2022-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.
  3. ↑ "Росстат. Предварительная оценка численности постоянного населения субъектов Российской Федерации". 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-18.
  4. ↑ "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2013-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
  5. ↑ "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2013-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
  6. ↑ "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2011-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
  7. ↑ "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2011-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
  8. ↑ "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2011-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
  9. ↑ "Demo həftəlik bir tətbiqdir. Statistik göstəricilər kataloqu". 2011-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
  10. ↑ "Rusiya siyahıyaalınması 2002 il". 2012-01-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
  11. ↑ "2010-cu ildə Rusiya siyahıyaalınmasının yekun nəticələri haqqında informasiya materialları". 2012-04-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-18.
  12. ↑ "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2021-08-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.
  13. ↑ "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2016-03-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.
  14. ↑ "RussiaOutdoors - Путешествия по России". 2016-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-13.
Vikianbarda Kalmıkiya ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalmıkiya&oldid=7006044"