Dörbətlər
Dörbətlər (monq. дөрвөд, kalm. дөрвд) — Oyratların etnoqrafik qrupu. Onlar Monqolustanda əsasən Ubsunur aymağında yaşayırlar. Bir hissəsi isə Kalmıkiya ərazisində məskunlaşıb.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bu tayfanın adına Lubsan Dandzanın "Altın Tobçi" və "Monqolların gizli dastanı"nda rastlanır.
Monqollar qəbilələrə, tayfalara və uluslara ayrılırdılar. Monqol cəmiyyəti siniflərə – çöl aristokratiyasına, rəiyyətə və qullara bölünmüşdü. Bu qulların dünyanın digər məmləkətlərindəki qullardan bir fərqi vardı: onları satmırdılar.
XII əsrin ikinci yarısında Dalay-nur və Buar-nur monqol qəbiləsindən olan tatarlar da köçərilik edirdilər. Tatarlardan qərbdə kerait adlı xalq yaşayırdı. Naymanlar isə kereitlərdən qərbdə məskən salmışdı. Tatarlardan, keraitlərdən və naymanlardan şimalda monqol adlı qəbilə yaşayırdı.
Monqollardan qərbdə Xanqay dağlarının ətəklərində və Baykal gölünün ətraflarında merkitlər, Sayan dağları ilə Baykal gölü arasında oyratlar, Cunqariyada uyğurlar məskunlaşmışdılar.
Oyratlar cunqar, dörbet, xoşut, ələt qollarından ibarət idi.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- История Калмыкии с древнейших времен до наших дней в 3 томах., том 2, том 3. Коллективная монография. — Элиста: Герел, 2009. — 752 с.
- Э.У. Эрдниев «Калмыки. Историко-этнографические очерки» - 3-е изд., перераб. и доп. - Элиста: Калм. кн. изд-во. 1985. - 282 с.
- Авляев Г.О. ПРОИСХОЖДЕНИЕ КАЛМЫЦКОГО НАРОДА. - 2-е изд., перераб. и исправл, Элиста: Калм. кн. изд-во, 2002. 325 с.
- Рашид ад — Дин «Сборник летописей». М.; Л., 1952. Т. 1. Кн. 1., 2.
- «Сокровенное сказание монголов»
- «Илэтхэл шастир». Москва, «НАУКА», Главная редакция восточной литературы, 1990 г.
- «Сказание о Дербен — ойратах» (Ойратская летопись XVIII века в редакции торгудского эмчи Габан Шараба, а также в более поздней редакции хошудо-хойтского нойона Батур Убаши Тюменя сделанной в XIX веке).
- "Алтан Тобчи" - Монгольская историческая летопись XVII века.
- Источник: http://bumbinorn.ru/history_articles/1138963005-duva_sokhor.html Arxivləşdirilib 2016-12-03 at the Wayback Machine
- Митиров А. Г. «Ойраты — Калмыки: Века и поколения», Элиста, Калмыцкое книжное издательство, 1988 г.
- Пальмов Н. Н. «Материалы по истории калмыцкого народа за период пребывания в пределах России», Элиста, Калмыцкое книжное издательство, 2007 г.
- Владимирцов Б. Я. Отчёт о командировке к дэрбэтам Кобдинского округа летом 1908 г. // Работы по истории и этнографии монгольских народов. — М., 2002. — С. 51—61.
- Владимирцов Б. Я. Поездка к кобдоским дэрбэтам летом 1908 г. // Работы по истории и этнографии монгольских народов. — М., 2002. — С. 68—91.
- Дарбакова В. П. Некоторые традиции в сфере семейной обрядности дербетов МНР // Этнографический сборник. Вып. 1. — Элиста, 1976.
- Хойт С. К. Белые пятна в этногенезе дэрбэт // Молодёжь и наука: третье тысячелетие. Материалы II республиканской научно-практической конференции (Элиста, 30 ноября 2005 г.). — Элиста: Джангар, 2006. — С. 104—122.
- Ovtchinnikova O., Druzina E., Galushkin S., Spitsyn V., Ovtchinnikov I. An Azian-specific 9-bp deletion in region V of mitochondrial DNA is found in Europe // Medizinische Genetic. 9 Tahrestagung der Gesellschaft für Humangenetik, 1997, p. 85.
- Galushkin S.K., Spitsyn V.A., Crawford M.H. Genetic Structure of Mongolic-speaking Kalmyks // Human Biology, December 2001, v.73, no. 6, pp. 823—834.
- Хойт С. К. Генетическая структура европейских ойратских групп по локусам ABO, RH, HP, TF, GC, ACP1, PGM1, ESD, GLO1, SOD-A // Проблемы этнической истории и культуры тюрко-монгольских народов. Сборник научных трудов. Вып. I. Элиста: КИГИ РАН, 2009. с. 146—183. — in Russian
- [hamagmongol.narod.ru/library/khoyt_2008_r.htm Хойт С. К. Антропологические характеристики калмыков по данным исследователей XVIII—XIX вв. // Вестник Прикаспия: археология, история, этнография. № 1. Элиста: Изд-во КГУ, 2008. с. 220—243.]
- [hamagmongol.narod.ru/library/khoyt_2012_r.htm Хойт С. К. Калмыки в работах антропологов первой половины XX вв. // Вестник Прикаспия: археология, история, этнография. № 3, 2012. с. 215—245.]
- Boris Malyarchuk, Miroslava Derenko, Galina Denisova, Sanj Khoyt, Marcin Wozniak, Tomasz Grzybowski and Ilya Zakharov Y-chromosome diversity in the Kalmyks at theethnical and tribal levels // Journal of Human Genetics (2013), 1-8.
- Рашид ад-дин. Сборник летописей. М.; Л., 1952. Т. 1. Кн. 1. С. 257.
Etnik qrup ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |