Saturnu (planeta)

Saturnu
xigante gaseosu y planeta exterior (es)
Símbolu astronómicu
Parte de	Sistema solar esterior
Epónimu	Saturno (es) y Wu Xing (es)
Datos d'observación
Ascensión reuta (α)	40,589 °[1]
Declinación (δ)	83,537 °[1]
Distancia a la Tierra	1 195 000 000 km (perixéu) 1 660 000 000 km (apoxéu)
Llocalización	[[Ficheru:Sistema solar esterior|280px]]
Magnitú aparente (V)	1,2 (banda V) −0,24 (banda V)
Magnitú absoluta	28
Oxetu astronómicu padre	Sol
Apoastru	1 503 509 229 km[2] y 10,11595804 AU
Periastru	1 349 823 615 km[2] y 9,04807635 AU
Argumento del periastru	92,59887831 °[3]
Carauterístiques físiques
Radiu	58 232 km (media)[4] 60 268 km (llinia ecuatorial)[4] 54 364 km (polar)[4]
Diámetru	120 536 km (llinia ecuatorial)[5]
Superficie	42 700 000 000 km²[1]
Masa	568 360 Yg[6]
Densidá	0,19 kg/m³ y 0,867 g/cm³[1]
Gravedá superficial	8,96 m/s²[1]
Temperatura	134 K (media)
Albedu	0,47 y 0,342
Achatamientu	0,09796
Carauterístiques orbitales
Periodu orbital	10 757,7365 d[7]
Semiexe mayor (a)	1 429 394 069 km[8] y 9,53667594 AU[9]
Periheliu (q)	1 349 823 615 km[2], 9,04807635 AU y 1352,55 Gm[10]
Afeliu (Q)	1 503 509 229 km[2], 10,11595804 AU y 1514,5 Gm
Enclín (i)	2,48599187 °[11], 5,51 ° y 0,93 °[3]
Escentricidá orbital (e)	0,05386179[3]

Coordenaes: 2^h 42^m 21.36^s, 83^° 32^′ 13.2^″

Saturnu^[12] (símbolu: ) ye'l sestu planeta del Sistema Solar, el segundu en tamañu y masa dempués de Xúpiter y l'únicu con un sistema d'aniellos visible dende'l nuesu planeta. El so nome remanez del dios romanu Saturnu. Forma parte de los denominaos planetes esteriores o gaseosos. L'aspeutu más carauterísticu de Saturnu son los sos brillosos aniellos. Enantes de la invención del telescopiu, Saturnu yera'l más alloñáu de los planetes conocíos y, a güeyu, nun paecía lluminosu nin interesante. El primeru en reparar los aniellos foi Galileo en 1610,^[13] pero'l baxu enclín de los aniellos y la baxa resolución del so telescopiu fixéron-y pensar nun principiu que se trataba de grandes llunes. Christiaan Huygens con meyores medios d'observación pudo en 1659 reparar con claridá los aniellos. James Clerk Maxwell en 1859 demostró matemáticamente que los aniellos nun podíen ser un únicu oxetu sólidu sinón que teníen de ser l'agrupación de millones de partícules de menor tamañu. Les partícules que componen los aniellos de Saturnu xiren a una velocidá de 48.000 km/h, 15 vegaes más rápido qu'una bala.

Por cuenta de la so posición orbital más alloñada que Xúpiter, los antiguos romanos dáben-y el nome del padre de Xúpiter al planeta Saturnu. Na mitoloxía romana, Saturnu yera l'equivalente del antiguu titán griegu Crono, fíu d'Uranu y Xea, que gobernaba'l mundu de los dioses y los homes taramiando a los sos fíos en cuanto nacíen por que nun lo destronaren. Zeus, unu d'ellos, consiguió tornar esti destín y finalmente derrocó al so padre pa convertise nel dios supremu.

Los griegos y romanos, herederos de los sumerios nes sos conocencies del cielu, establecieren en siete'l númberu d'astros que se movíen nel firmamentu: el Sol, la Lluna, y los planetes Mercuriu, Venus, Marte, Xúpiter y Saturnu, les estrelles errantes» que, a distintes velocidaes, orbitaben en redol a la Tierra, centru del Universu. De los cinco planetes, Saturnu ye'l de movimientu más lentu, emplega unos trenta años (29,457 años) en completar la so órbita, casi'l triple que Xúpiter (11,862 años) y al respeutive de Mercuriu, Venus y Marte la diferencia ye enforma mayor. Saturnu destacaba pola so lentitú y si Xúpiter yera Zeus, Saturnu tenía que ser Crono, el padre vieyu, que pasu a pasu analaya ente les estrelles.

Saturnu ye un planeta visiblemente esnacháu nos polos con un ecuador que sobresal formando un esferoide ovaláu. Los diámetros ecuatorial y polar son de 120.536 y 108.728 km, respeutivamente. Esti efeutu ta producíu pola rápida rotación del planeta, la so naturaleza fluyida y la so relativamente baxa gravedá. Los otros planetes xigantes son tamién ovalaos pero non en tan gran midida. Saturnu tien una densidá específica de 690 kg/m³, siendo l'únicu planeta del Sistema Solar con una densidá inferior a la de l'agua (1000 kg/m³). El planeta ta formáu por un 95 % d'hidróxenu y un 5 % d'heliu. El volume del planeta ye abondu como pa contener 740 vegaes la Tierra, pero la so masa ye solo 95 vegaes la terrestre, por causa de la yá mentada densidá media.

El periodu de rotación de Saturnu ye inciertu yá que nun tener superficie y la so atmósfera xira con un periodu distintu en cada llatitú. Dende la dómina de los Voyager considerábase que'l periodu de rotación de Saturnu, basándose na periodicidá de señales de radio emitíes por él, yera de 10 h 39 min 22,4 s (810,8°/día). Les misiones espaciales Ulysses y Cassini amosaron qu'esti periodu d'emisión en radio varia nel tiempu, siendo anguaño de 10 h 45 m 45 s (± 36 s). La causa d'esti cambéu nel periodu de rotación de radiu podría tar rellacionáu cola actividá criovolcánica en forma de guéisers del satélite Encéladu, que llibera material n'órbita de Saturnu capaz de interaicionar col campu magnéticu esternu del planeta, usáu pa midir la rotación del nucleu internu au se xenera. Polo xeneral considérase que'l periodu de rotación internu del planeta puede ser conocíu tan solo de forma averada.

Comparáu col planeta Tierra, el tamañu de Saturnu ye nueve vegaes mayor, y la so órbita ta nueve veces más llonxe del Sol. Esto significa que si reparamos dende'l Sol a la Tierra y a saturnu cuando tán nel mesmu puntu, nun nodo d'intersección de les sos órbites, la Tierra tien el mesmu tamañu aparente que saturnu.^{[ensin referencies]}

L'interior del planeta ye asemeyáu al de Xúpiter, con un nucleu sólidu nel interior. Sobre él estiende una estensa capa d'hidróxenu líquidu, por cuenta de los efectos de les elevaes presiones y temperatures. Los 30.000 km esteriores del planeta tán formaos por una estensa atmósfera d'hidróxenu y heliu. L'interior del planeta probablemente contenga un nucleu formáu por materiales xelaos acumulaos na formación temprana del planeta y que s'atopen n'estáu líquidu nes condiciones de presión y temperatura cercanu al nucleu. Esti alcuéntrase a temperatures en redol a 12.000 K —aproximao'l doble de la temperatura de la superficie del Sol—.

Per otru llau, y al igual que Xúpiter y Neptunu, Saturnu irradia más calor al esterior del que recibe del Sol. Una parte d'esta enerxía ta producida por una lenta contraición del planeta que llibera la enerxía potencial gravitacional producida na compresión. Esti mecanismu denómase mecanismu de Kelvin-Helmholtz. El calor estra xeneráu produzse nuna separación de fases ente l'hidróxenu y l'heliu relativamente homoxéneos que se tán estremando dende la formación del planeta, lliberando enerxía gravitatoria en forma de calor.

L'atmósfera de Saturnu tien un patrón de bandes escures y zones clares asemeyáu al de Xúpiter anque la distinción ente dambes ye muncho menos clara nel casu de Saturnu. L'atmósfera del planeta tien fuertes vientos na direición de los paralelos alternantes en llatitú y altamente simétricos en dambos hemisferios a pesar del efeutu estacional del enclín axal del planeta. El vientu ta apoderáu por una intensa y ancha corriente ecuatorial al nivel del altor de les nubes y algamó velocidaes d'hasta 450 m/s que detectaron les sondes Voyager. A diferencia de Xúpiter, nun son aparentes grandes vórtices estables, anque sí los hai más pequeños.

Ye probable que les nubes cimeres tean formaes por cristales d'amoniacu. Sobre elles paez estendese una borrina uniforme sobre tol planeta, producida por fenómenos fotoquímicos na atmósfera cimera —alredor de 10 mbar—. A niveles más fondos —cerca de 10 bares de presión—, l'agua de l'atmósfera podría entestase nuna capa de nubes d'agua qu'entá nun pudo ser reparada.

Al igual qu'en Xúpiter, dacuando fórmense nubes na atmósfera de Saturnu, y dalgunes d'elles pudieron reparase dende la Tierra. En 1933 reparóse una mancha blanca asitiáu na zona ecuatorial pol astrónomu aficionáu W.T. Hai. Yera lo abondo grande como pa poder acolumbrase con un refractor de 7 cm, pero nun tardó n'estenase y esmorecese. En 1962 empezó a desenvolvese una nueva mancha, pero nun llegó nunca a destacar. En 1990 pudo reparase una xigantesca nube blanca nel ecuador de Saturnu que foi asimilada a un procesu de formación de grandes nubes. Reparáronse manches asemeyaes en plaques fotográfiques tomaes mientres l'últimu sieglu y mediu a intervalos d'aproximao 30 años. En 1994 pudo reparase una segunda gran nube d'aproximao la metá de tamañu que la producida en 1990.

La sonda Cassini pudo captar delles nubes grandes en Saturnu. Una de les mayores nubes, con rayos 10.000 vegaes más potentes que los de cualquier nube de la Tierra, apaeció'l día 27 de payares de 2007, durando 7 meses y mediu —lo que foi por un tiempu'l récor de duración d'una nube nel Sistema Solar—.^[14] Esta nube apaeció nel hemisferiu Sur de Saturnu, nuna zona conocida como «caleyón de les tormentes» pola elevada frecuencia cola qu'apaecen ellí estos fenómenos.^[15] Esti récor, sicasí, foi batíu por otra nube apaecida na mesma zona, que foi detectada en xineru de 2009 y que a mediaos de setiembre entá siguía activa,^[16] durando hasta ochobre d'esi añu.^[17]

Una enorme nube, tan grande qu'arrodió'l planeta, apaeció n'avientu de 2010 nel hemisferiu Norte de Saturnu desenvolviendo un vórtice central de color escuru de 5000 quilómetros d'anchu asemeyáu a la Gran Mancha Colorada de Xúpiter, siendo tan potente —muncho más que cualquier nube terrestre— que dragó nubes de cristales d'amoniacu de les fondures de l'atmósfera del planeta. Mientres los aproximao 200 díes que duró,^[18] siendo estudiada con ayuda de la sonda Cassini y de telescopios terrestres,^[19] creció y espandióse hasta algamar una área 8 vegaes mayor que'l de la Tierra, y pudieron captase les ondes de radio producíes pol aparatu eléctricu asociáu a ella.^[20]

Les rexones polares presenten corrientes en chorru a 78ºN y 78ºS. Les sondes Voyager detectaron nos años 1980 un patrón hexagonal na rexón polar norte que foi reparáu tamién pol telescopiu espacial Hubble mientres los años 1990. Les imáxenes más recientes llograes pola sonda Cassini amosaron el vórtice polar con gran detalle. Saturnu ye l'únicu planeta conocíu que tien un vórtice polar d'estes carauterístiques magar los vórtices polares son comunes nes atmósferes de la Tierra o Venus.

Nel casu del hexágonu de Saturnu, los llaos tienen unos 13.800 quilómetros de llargor —daqué más del diámetru de la Tierra— y la estructura rota con un periodu idénticu al de la rotación planetaria, siendo una onda estacionaria que nun camuda'l so llargor nin estructura, como faen el restu de nubes de l'atmósfera. Estes formes poligonales ente trés y seis llaos pudieron replicase per aciu modelos de fluyíos en rotación a escala de llaboratoriu.^[21][22]

Al contrariu que'l polu norte, les imáxenes del polu sur amuesen la presencia d'una corriente de remexu, pero non vórtices nin ondes hexagonales persistentes.[1] Sicasí, NASA informó en payares de 2006 que la sonda Cassini reparara un furacán nel polu sur, con un güeyu bien definíu.^[23] Güeyos de tormenta bien definíos namái s'acolumbraran na Tierra —inclusive nun se llogró reparalo na Gran Mancha Colorada de Xúpiter pola sonda Galileo—.^[24] Esi vórtice, d'aproximao 8000 quilómetros de diámetru, pudo fotografiase y estudiase con gran detalle pola sonda Cassini, midiéndose nél vientos de más de 500 quilómetros per hora.^[25]

N'abril de 2010, la NASA fixo públicos unos vídeos ya imáxenes nos que pue apreciase l'aparatu eléctricu acomuñáu a les nubes que se producen na atmósfera de Saturnu, la primer vegada que se consigue esto.^[26]

Saturnu xira alredor del Sol a una distancia media de 1.418 millones de quilómetros nuna órbita d'escentricidá de 0,056, qu'asitia l'afeliu a 1.500 millones de km, y el periheliu a 1.240 millones de km. Saturnu atopábase nel periheliu en 1974. El periodu de tresllación alredor del Sol ye de 29 años y 167 díes, ente que'l so periodu sinódicu ye de 378 díes, de cuenta que, cada añu, la oposición produzse con casi dos selmanes de retrasu respeutu al añu anterior. El periodu de rotación sobre la so exa ye curtiu, de 10 hores y 14 minutos, con delles variaciones ente l'ecuador y los polos.

Los elementos orbitales de Saturnu son modificaos nuna escala de 900 años por una resonancia orbital de tipu 5:2 col planeta Xúpiter, bautizáu polos astrónomos franceses del sieglu XVIII como la grande inégalité (Xúpiter completa 5 vueltes por cada 2 de Saturnu). Los planetes nun s'atopen nuna resonancia perfecta, pero tán lo suficientemente averaos a ella como por que les perturbaciones a les sos respeutives órbites seyan apreciables.

Saturnu tien un gran númberu de satélites, el mayor de los cualos, Titán ye l'únicu satélite del Sistema Solar con una atmósfera importante. Los satélites más grandes, conocíos enantes del entamu de la investigación espacial son: Mimas, Encéladu, Tetis, Dione, Rea, Titán, Hiperión, Xápeto y Febe. Tanto Encéladu como Titán son mundos especialmente interesantes pa los científicos planetarios yá que nel primeru deduzse la posible esistencia d'agua llíquido a poca fondura de la so superficie a partir de la emisión de vapor d'agua en guéisers y el segundu presenta una atmósfera rica en metanu y asemeyada a la de la primitiva Tierra.

Otros 30 satélites de Saturnu tienen nome pero'l númberu exautu ye inciertu por esistir una gran cantidá d'oxetos qu'orbiten esti planeta. Nel añu 2000, detectáronse 12 satélites nueves, que les sos órbites suxeren que son fragmentos d'oxetos mayores prindaos por Saturnu. La misión Cassini-Huygens tamién atopó nuevos satélites, la postrera d'elles anunciada'l 3 de marzu de 2009 y que fai'l númberu 61 del planeta.^[27]

El discu aparente de Titán —un círculu borrosu anaranxáu de cantos daqué más escuros— puede vese con telescopios d'aficionaos a partir de los 200 mm d'abertura, utilizando pa ello más de 300 aumentos y cielos estables: nos sos mayores aproximamientos llega a midir 0,88 segundos d'arcu. El restu de los satélites son enforma menores y siempres paecen estrelles, inclusive a gran aumentu.

Los satélites más internos pueden acolumbrase, sicasí, con cualesquier cámara CCD emplegando focales superiores a los 2 m.

La carauterística más notable de Saturnu son los sos aniellos, que dexaron bien perplexos a los primeros observadores, incluyíu Galileo. El so telescopiu nun yera tan potente como pa revelar la verdadera naturaleza de lo que reparaba y, por error de perspeutiva, creyó que se trataba de dos cuerpos independientes que flanqueaban el planeta. Pocos años dempués, Saturnu presentaba los aniellos de perfil, y Galileo quedó bien sorprendíu pola desapaición de sópitu de los dos hipotéticos compañeros del planeta. A lo último la esistencia del sistema d'aniellos foi determinada por Christiaan Huygens en 1659, cola ayuda d'un telescopiu más potente.

Los aniellos de Saturnu estiéndense nel planu ecuatorial del planeta dende los 6.630 km a los 120.700 km percima del ecuador de Saturnu y tán compuestos de partícules con abondoso agua xelao. El tamañu de caúna de les partícules varia dende partícules microscópiques de polvu hasta roques d'unos pocos metros de tamañu. L'eleváu albedu de los aniellos amuesa qu'estos son relativamente modernos na historia del Sistema Solar. Nun principiu creíase que los aniellos de Saturnu yeren inestables a lo llargo de periodos de decenes de millones d'años, otru niciu del so orixe recién, pero los datos unviaos pola sonda Cassini suxeren que son muncho más antiguos de lo que se pensaba nun principiu (n:Los aniellos de Saturnu son muncho más antiguos de lo que se camentaba y^[28]). Los aniellos de Saturnu tienen una dinámica orbital bien complexa presentando ondes de densidá, ya interaiciones colos satélites de Saturnu (especialmente colos denominaos satélites pregueros). Al tar nel interior de la llende de Roche, los aniellos nun pueden evolucionar escontra la formación d'un cuerpu mayor.

Los aniellos distribúinse en zones de mayor y menor densidá de material esistiendo clares divisiones ente estes rexones. Los aniellos principales son los denomaos aniellos A y B, dixebraos ente sigo pola división de Cassini. Na rexón interior al aniellu B estrémase otru aniellu más tenue anque estensu: C y otru aniellu tenue y finu: D. Nel esterior puede estremase un aniellu delgáu y feble denomáu aniellu F. El tenue aniellu E estiéndese dende Mimas hasta Rea y algama la so mayor densidá a la distancia d'Encéladu, que piénsase que-y aporta partícules, por cuenta de les emisiones d'unos xéiseres que s'atopen nel so polu sur.

Hasta los años 1980 la estructura de los aniellos desplicábase per aciu de les fuerces gravitacionales exercíes polos satélites cercanos. Les sondes Voyager atoparon sicasí estructures radiales escures nel aniellu B llamaes cuñes radiales (n'inglés: spokes) que nun podíen desplicase d'esta manera yá que la so rotación alredor de los aniellos nun yera consistente cola mecánica orbital. Considérase qu'estes estructures escures interactúen col campu magnéticu del planeta, yá que la so rotación sobre los aniellos siguía la mesma velocidá que la magnetosfera de Saturnu. Sicasí'l mecanismu precisu de la so formación inda se desconoz. Ye posible que les cuñes apaezan y suman estacionalmente.

El 17 d'agostu de 2005 los preseos a bordu de la nave Cassini develaron qu'esiste daqué asemeyao a una atmósfera alredor del sistema d'aniellos, compuesta principalmente d'oxíxenu molecular. Los datos llograos demostraron que l'atmósfera nel sistema d'aniellos de Saturnu ye bien paecida a la de les llunes de Xúpiter, Europa y Ganímedes.

El 19 de setiembre de 2006 la NASA anunció'l descubrimientu d'un aniellu nuevu en Saturnu^[29], pola nave espacial Cassini mentanto un tapecimientu solar, cuando'l Sol pasa direutamente darrera de Saturnu y Cassini viaxa na solombra dexada por Saturnu colo que los aniellos tienen un llume brillosu. Davezu, un tapecimientu solar puede durar una hora pero'l 17 de setiembre de 2006 duró 12 hores, siendo'l más llargu de la misión Cassini. El tapecimientu solar dio la oportunidá a Cassini de facer un mapa de la presencia de partícules microscópiques que nun son visibles de normal, nel sistema d'aniellos.

El nuevu aniellu, malapenes perceutible, ta ente l'Aniellu F y l'Aniellu G. Esti allugamientu concasa coles órbites de les llunes de Saturnu Jano y Epimetéu, dos satélites coorbitales de Saturnu que les sos distancies al centru de Saturnu estrémense menos que'l tamañu de dichos satélites, polo que describen una estraña danza que los lleva a intercambiar les sos órbites. Los investigadores de la NASA aseguraron que l'impautu de meteoros neses llunes fixo qu'otres partícules se xuneran al aniellu.

Les cámares a bordu de la nave Cassini captaron imáxenes d'un material xelao que s'estiende decenes de miles de quilómetros dende Encéladu, otra confirmación de que la lluna ta llanzando material que podría formar l'E. El satélite Encéladu pudo vese al traviés del aniellu Y colos sos remexos saliendo de la so superficie asemeyando "deos", empobinaos al aniellu en cuestión. Estos remexos tán compuestos de partícules xelaes bien delgaes, que son espulsaes polos xéiseres del Polu Sur d'Encéladu y entren nel aniellu E.

«Tanto'l nuevu aniellu como les estructures inesperaes del E dannos una importante pista de cómo les llunes pueden llanzar pequeñes partícules y esculpir los sos propios ambientes llocales», dixo Matt Hedman, un investigador acomuñáu a la Universidá Cornell en Ithaca, Nueva York.

La nave tamién tomó una semeya en color de la Tierra, a cerca de 1.500 millones de quilómetros de distancia, na que paez una esfera azul claru. N'otra imaxe, tomada na mesma data, pue apreciase tamién la Lluna [2].

Carolyn Porco, responsable del equipu qu'opera les cámares de la sonda Cassini nel Institutu de Ciencia Espacial de Boulder, en Coloráu, dixo al respeutive:

«Nada tien tanto poder p'alteriar la nuesa perspeutiva de nós mesmos y del nuesu sitiu nel cosmos como eses imáxenes de la Tierra que llogramos de llugares tan alloñaos como Saturnu.»

Les imáxenes puen vese n'Internet en http://www.nasa.gov/cassini Archiváu 2008-05-16 en Wayback Machine; en http://saturn.jpl.nasa.gov o en http://ciclops.org.

La NASA tamién anunció'l 24 d'ochobre de 2007 el descubrimientu d'un cinturón de microllunes nel cantu esterior del aniellu A y que'l so tamañu varia dende'l d'un camión pequeñu al d'un estadiu, dablemente causáu pola destrucción d'una lluna pequeña [3] y [4] Archiváu 2008-05-05 en Wayback Machine

N'ochobre de 2009 el telescopiu espacial Spitzer afayaba un nuevu y enorme aniellu alredor de Saturnu, muncho más grande de los que lu arrodien. Dempués de munchos sieglos, esti pasara desapercibíu hasta agora, porque ta tan enrarecíu que resulta casi invisible. Esti nuevu cinturón esplégase na llende del sistema saturnianu. La so masa empieza a unos seis millones de quilómetros del planeta y estiéndese hasta algamar 13 millones de quilómetros de diámetru. Unu de los más alloñaos satélites de Saturnu, Febe, orbita dientro del nuevu aniellu, y probablemente seya la fonte de la so composición. [5]

El campu magnéticu de Saturnu ye muncho más débil que'l de Xúpiter, y la so magnetosfera ye una tercera parte de la de Xúpiter. La magnetosfera de Saturnu consta d'un conxuntu de petrines de radiación toroidales nes que tán atrapaos electrones y nucleos atómicos. Los petrines estiéndense unos 2 millones de quilómetros dende'l centru de Saturnu, ya inclusive más, en direición contraria al Sol, anque'l tamañu de la magnetosfera varia dependiendo de la intensidá del vientu solar (el fluxu dende'l Sol de les partícules cargaes). El vientu solar y los satélites y aniellos de Saturnu suministren les partícules que tán atrapaes nes petrines de radiación. El periodu de rotación de 10 hores, 39 minutos y 25 segundos del interior de Saturnu ta midíu pol Voyager 1 mientres travesaba la magnetosfera, que xira de forma sincrónica col interior de Saturnu. La magnetosfera interactúa cola ionosfera, la capa cimera de l'atmósfera de Saturnu, causando emisiones aurorales de radiación ultraviola; estudios de recién amuesen que nel polu norte del planeta esiste en cuenta d'un aniellu de delles aurores menores cómo en Xúpiter ó la Tierra una única gran aurora de forma aniellada.^[30]

Arrodiando la órbita de Titán, y estendiéndose hasta la órbita de Rea, alcuéntrase una enorme nube toroidal d'átomos d'hidróxenu neutru. Un discu de plasma, compuestu d'hidróxenu y posiblemente d'iones oxíxenu, estiéndese dende fora de la órbita de Tetis hasta casi la de Titán. El plasma xira en sincronía casi perfeuta col campu magnético de Saturnu.

Vistu dende la Tierra, Saturnu apaez como un oxetu amarellentáu, unu de los más brillosos nel cielu nocherniegu. Reparáu al traviés d'un telescopiu, los aniellos A y B vense fácilmente, ente que los D y E namái s'acolumbren en condiciones atmosfériques óptimes. Con telescopios de gran sensibilidá asitiaos na Tierra estrémense, na borrina de la envoltura gaseosa de Saturnu, pálides petrines y estructures de bandes paraleles al ecuador.

Tres naves espaciales estauxunidenses amontaron descomanadamente la conocencia del sistema de Saturnu: la sonda Pioneer 11 y les Voyager 1 y 2, que sobrevolaron el planeta en setiembre de 1979, payares de 1980 y agostu de 1981, respeutivamente. Estes naves espaciales llevaben cámares y preseos p'analizar les intensidaes y polarizaciones de la radiación nes rexones visible, ultraviola, infrarroxa y de radio del espectru electromagnéticu. Tamién taben forníes con preseos pal estudiu de los campos magnéticos y pa la deteición de partícules cargaes y granos de polvu interplanetariu.

N'ochobre de 1997 llanzóse la nave Cassini, con destín a Saturnu, qu'incluyía tamién la sonda Huygens pa esplorar Titán, la mayor y más interesante de les llunes del planeta. Tratábase del últimu proyeutu de gran presupuestu de la NASA, en collaboración cola Axencia Espacial Europea y l'Axencia Espacial Italiana. Tres un viaxe de casi siete años, ta previsto que la Cassini recueya datos sobre Saturnu y los sos satélites mientres otros cuatro años. N'ochobre de 2002 la nave llogró la so primer semeya del planeta, tomada a una distancia de 285 millones de quilómetros, y na qu'apaez tamién Titán. En xunu de 2004 la Cassini sobrevoló Febe, otru satélite de Saturnu (el más alloñáu), llogrando imáxenes espectaculares de la so superficie, enllena de cráteres. En xunetu del mesmu añu, la nave entró n'órbita de Saturnu. En xineru de 2005 la sonda Huygens travesó l'atmósfera de Titán y algamó la so superficie, unviando a la Tierra datos ya imáxenes de gran interés del satélite.

Feches importantes na observación y esploración de Saturnu

• 1610: Galileo repara al traviés del so telescopiu los aniellos de Saturnu.
• 1655: Titán foi afayáu pol astrónomu holandés Christiaan Huygens.
• 1659: Christiaan Huygens repara con mayor claridá los aniellos de Saturnu y describe la so verdadera apariencia.
• 1789: les llunes Mimas y Encéladu son afayaes por William Herschel.
• 1979: sobrevuelu pola Pioneer 11. El 1 de setiembre de 1979 la sonda norteamericana Pioneer 11 avérase a una distancia de 20.000 km de les nubes cimeres.
• 1980: acelerada pel campu gravitatoriu de Xúpiter, la sonda Voyager 1 algamó Saturnu el 12 de payares a una distancia de 124.200 km. Nesta ocasión afayó estructures complexes nel sistema d'aniellos del planeta y consiguió datos de l'atmósfera de Saturnu y del so mayor satélite, Titán de la que pasó a menos de 6.500 km.
• 1982: Voyager 2 avérase a Saturnu.
• 2004: Cassini/Huygens algama Saturnu. Conviértese nel primer vehículu n'orbitar l'alloñáu mundu y averase a los sos aniellos. La misión espacial tien programáu'l so términu mientres l'añu 2017.
• 2009: gracies al telescopiu espacial Spitzer afayóse otru aniellu, alredor de Saturnu, que yera invisible dende'l nuesu planeta, que de la mesma ye'l más grande del nuesu Sistema Solar.

Saturnu ye un planeta fácil de reparar, pos ye visible nel cielu la mayor parte del tiempu y los sos aniellos pueden reparase con cualquier telescopiu d'aficionáu. Acolúmbrase meyor cuando'l planeta ta cerca o n'oposición, esto ye, la posición d'un planeta cuando ta a una elongación de 180°, polo qu'apaez opuestu al Sol nel cielu. Na oposición del 13 de xineru de 2005, Saturnu pudo trate con un máximu que nun va poder igualase hasta 2031, por cuenta d'una orientación de los sos aniellos con al respeutive de la Tierra abondo favorable.

Saturnu repárase a güeyu nel cielu nocherniegu como un puntu lluminosu (que nun ceguña) brillosu y amarellentáu que'l so rellumu varia de normal ente la magnitú +1 y la 0, toma aproximao 29 años y mediu en realizar una tresllación completa na so órbita al respeutive de les estrelles de fondu pertenecientes al zodiacu. Con sofitu ópticu, como con grandes prismáticos o un telescopiu, precísase una magnificación de siquier 20x por que la mayoría de les persones puedan estremar claramente los aniellos de Saturnu.

Na astroloxía hindú, hai nueve planetes, conocíos como Navagrahas. Conocen a Saturnu como Sani o Shani, el Xuez ente tolos planetes, y determina a cada unu según los sos propios fechos realizaos malos o bonos.

La Cultura china y xaponesa designen a Saturnu como la estrella de la tierra dientro del esquema tradicional oriental d'utilizar cinco elementos pa clasificar los elementos naturales.

Nel hebréu, llamen Shabbathai a Saturnu. El so Ánxel ye Cassiel. La so Intelixencia, o l'espíritu beneficiosu, son Agiel (layga), y el so espíritu (l'aspeutu más escuru) ye Zazel (lzaz). Ver: Cábala.

En turcu y malayu, el so nome ye Zuhal, sacáu del árabe زحل.

Saturnu foi tamién conocíu como Φαίνων polos griegos.

• Aniellos de saturnu
• Satélites de saturnu
• Titán (satélite)
• Encéladu (satélite)
• Cassini/Huygens
• Voyager 1
• Voyager 2
• Tormenta Dragón
• Datos de los planetes del Sistema Solar

• La esploración del espaciu. Lain Nicolson. Editorial Bruguera, (1980). ISBN 8402044578
• Historia curtia del Universu. Ricardo Moreno Luquero. Ediciones Rialp (1998). ISBN 84-321-3202-0
• Historia de los espeyos. Mark Pendergrast. Ediciones B - Méxicu (2003). ISBN 84-666-1351-X
• The New Solar System, J.K. Beatty, C. Collins Petersen y A. Chaikin, Cambridge University Press y Sky Publishing Corporation (1999). ISBN 0-933346-86-7.
• Mission to Saturn. David M Harland. Springer (2002). ISBN 1-85233-656-0.
• Nasa's Voyager Missions. Ben Evans, David M Harland. Springer (2003). ISBN 1-85233-745-1.
• Solar System Dynamics. Carl D. Murray, Stanley F. Dermott. Cambridge University Press (2000). ISBN 0521575974.
• Planets Beyond. Mark Littmann. Courier Dover Publications (2004). ISBN 0486436020.

• CommonsMultimedia en Commons.
  
• Atopen agua en diminuta lluna de Saturnu
• La misión Cassini/Huygens (n'inglés)
• Postreres noticies sobre la misión Cassini/Huygens (n'español)
• Solar Views n'español
• Saturnu: datos de la WEB de l'Asociación Larense d'Astronomía (ALDA) (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Saturnu — Actividá educativa: El Sistema Solar Archiváu 2007-07-08 en Wayback Machine
• Imaxe de la cara escura de Saturnu, NASA Archiváu 2016-03-08 en Wayback Machine