Van den vos Reynaerde
Van den Vos Reynaerde (tehenwoordig ok we Reinaart de vos of Reinaert de vos) is een episch dierdicht dat geldt as een 'oogtepunt in de Nederlandse middeleeuwse literatuur. Het telt in totaal 3469 versregels en is 'eschreven in het Diets. 'verheal speelt z'n eigen of in de het tehenwoordige grensgebied tussen Zeêuws-Vlaonderen en Oôst-Vlaonderen. In 'Ulst stit een standbeeld voor de beroemde vosse.
De personoages
[bewerk | brontekst bewerken]- Reynaert (vosse)
- Nobel (lêeuwe), keunienk
- Tybeert (katte)
- Bruun (bruune beer)
- Isengryn (wolleve)
- Grimbeert (das)
't Verhaol
[bewerk | brontekst bewerken]Beisn e dag an 't hof va keunienk Nobel zyn olle bêesn te plekke, buutn Reynaert de vos. Reynaert en is gin froain en ol d'aar bêesn kloagn dervan. 'n Keunienk wult nem ankloagn en ne zendt Bruun en Tybeert achter Reynaert. Mo 'n dien is vaneigens veel te lêep (peis mor an d'uutdrukkienge 't Is e lêepn vos) en ne lokt z'in de volle deur diengn te zeggn woa dan ze gin nêen en kunn teegn zeggn. Bruun grakt vaste at 'n zêem wult eetn en Tybeert in 't hennekot van e paster at 'n muuzn wult pakkn.
't Is uutendelik de koozn van Reynaert (Grimbeert) die nem kut overtuugn voe mei te goan. At 'n vôorn 'n keunienk stoat, wulln ze nem van olles te laste leggn, mo Reynaert zei da Nobel moeste uppassn van Isengryn (Reynaert ze voader), Bruun en Tybeert en dan ze voun 'n trôon over te neemn e masse goud han. 't Wos de keunienginne die nem overtuugde voen de drie te stekkn en up te sluutn. Reynaert zevve wos dus vry en gienk zogezeid up bedevoart no Rome.
Betêkenisse
[bewerk | brontekst bewerken]Wuk da Willem hiere doet, is lachn met olles en iederêen (zounder dan ze 't zevve deure han, verzeker). Pasters en wuuvn, de menschn van oadel zyn dom en 't geweun vook is wrêed en primitief. De vromenschn en noamn die ollemoale wulln zeggn dan ze geirn va bille goan (Ogerne (o geirn), Julooke ('k lokkn joun, 't wuuf van 'n paster), Hersint (neur zint het) en Vuilemaerte (vule moarte)). Hieroender viend je d'êeste verzn van Van den vos Reynaerde.
- Willem, die Madocke maecte,
- Daer hi dicken omme waecte,
- Hem vernoyde so haerde
- Dat die avonture van Reynaerde
- In dietsche onghemaket bleven
- (Die Arnout niet hevet vulscreven),
- Dat hi die vijte van Reynaerde dede soucken
- Ende hise na den walschen boucken
- In dietsche dus hevet begonnen.
- God moete ons ziere hulpen jonnen!
- Nu keert hem daer toe mijn zin,
- Dat ic bidde in dit begin
- Beede den dorpren enten doren,
- - Ofte si commen daer si horen
- Dese rijme ende dese woort,
- Die hem onnutte sijn ghehoort -
- Dat sise laten onbescaven:
- Te vele slachten si den raven,
- Die emmer es al even malsch.
- ...
De schriever
[bewerk | brontekst bewerken]In te plekke va Madocke ('n êestn versregel), stoat er in bepoalde handschriftn vele bouke. Dat is e veraanderienge die nie juste is, 't is gebeurd omdan ze loater nemêe wistn wuk da Madocke wos. 't Bovenste stik van bepoalde perkamentn is ofeschript en doarup is ter toune vele bouke eschreevn. A je up 'n êestn lienk duuwt (hieroender by de lienks), goj e vôorbeeld zien van e verkêerde versche.
In de latste versregels (3340 toet 3448) stoat er oek en acrostichon (noamdicht, d'êeste letters van die verzn moakn e wôord of e zinne): BI WILLEME (deur Willem), wuk dat in êestn lienk ieroender oek nie stoat. In 't Comburgsche 'andschrift stoat dat wel, mo stoat er oek vele bouke.
Stikje int Zeeuws
[bewerk | brontekst bewerken]Bruun merkten aolles, à was n dan nie vrie
En éél die troep kwam almae korter bie
Ie docht: Wacht noe nog even
Da kost me dat m n bere-leven...
Daevoe gaf n n paer arde snokken
Om z n kop d ruut te trokken.
Mae oejemiene ... om glad vrie te raeken
Scheurden ie de vellen van z n kaeken.
t Bloed stròòmden as uut n gote
Over èèl z n gevilde bere-tote.
Z n lienkerore bleef an n splinter ange
Z n twì pooten zatte nog gevange.
Gosternokke! - wat brulden toen dien beer.
Mae ja, t dee ok zò ieslik zeer.
En werentig: t lukten mie vee snokken
Aollebei z n klauwen d ruut te trokken.
Lieve meinsen ... Neeë, dat was gin fèèst,
Nooit maekten God zò n lillijk bèèst
Mie z n pooten zou n nooit mì kunne krauwe.
t Vel en z n naegels waere van z n klauwen.
Feitelik kon n amper gaeë.
Op z n voorpooten kost n ommers glad nie staeë.
Over èèl z n bakkes stròòmden t bloed
En daevoe zag n ok nie goed
Want mie moeite kost n onderscheie
Wie dae aollegaere kwaeme deur de weie
An ulder schreeuwen kost je oore
Da ze n graag woue vermore
Lamfroid èèst - de pestoor, -Julok,
Gròòt en klein, mie knuppel of mie stok.
Eèl de perochie, ouwe zoo goed as jonge
Aolles kwam d r an gespronge
Mereeja Bielo, n wuufje zonder tanden,
Kwam mie n poker in d r anden.
Zoo gaet dat; -zoo is t overal!
Krieg je n kwaeje naem of ongeval,
Je mot de roddel en de slaegen
Van Jan Boezeroen ok nog verdraege.