Poôls
| Hesproken in: | Poôl'n, Wit-Rusland, Tsjehhië, Oekraïne, Litouwen en aore lan'n |
| Sprekers: | 50 miljoen |
| Rang: | 29 |
| Taelfemielje | Indo-Europees
|
| Alfabet: | Latiens |
| Offisjeel in: | |
| ISO 639-1: pl ISO 639-2(B): - ISO 639-3: - SIL: pol | |
Poôls (język polski) is 'n Slaovische taele mie fuuftig miljoen sprekers die an heconcentreerd zitten in Poôl'n (38,6 miljoen). De miste aore sprekers weun'n in aore Slavische lan'n, ok is 't Poôls sins 1 meie 2004 een Europese werktaele.
'n Zeêr sterk mie 't Poôls verwante taele is 't Kasjoebisch. In iets mindere maete bin ok 't Tsjehhisch, Slowaoks en Sorbisch mie de Poôlse taele verwant.
Alfabet
[bewerk | brontekst bewerken]'t 32 letters tell'nde Poôlse alfabet wor eschreven in 't Latiense schrift, bie toevoehienge van ienkele letters mie diakritische teêkens. De q, v en de x komm'n nie voe, oewel an ze soms wè hebruukt worn in bepaolde leenwoôr'n, zoas TV. In 't Poôls komm'n de diakritische teêkens ć (kreska), ą (ogonek) en ż (kropka) voe. De letters ierbie zien slechs een voôrbeeld. 't Poôlse alfabet lu as volgt:
Aa, Ąą, Bb, Cc, Ćć, Dd, Ee, Ęę, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Łł, Mm, Nn, Ńń, Oo, Óó, Pp, Rr, Ss, Śś, Tt, Uu, Ww, Yy, Zz, Źź, Żż
Klienkers
[bewerk | brontekst bewerken]- a As de a in bad
- ą In de zuvere vurm as een nasaole o, as in 't Franse bon.
- e As de e in pette
- ę In zuvere vurm as een nasaole e, as in 't Franse fin.
- i As de ie in die. In sommihe posities nie uutesprook'n.
- o As de o in pot
- ó As de oe in toe
- u Zelfde as de ó
- y As de Nederlanse ie in die, mè mie trugetrokk'n tonge, as in pit
Nae de b, f, g, k, m, n, p en w heef de i hin klank an, mè heef 'n an de voehaende klank 'n palataol karakter eit. 't Woôrd nie, "nie", wor dus uutesprook'n as njè.
De ą en ę worn vurral voe fricatieven as zuvere nasaol'n uutesprook'n, (buvobbeld mąż (man)). An 't ènde van 'n woôrd wor de ą aoltied, zoas in chcą (zie willn) nasaol uutesprook'n, mè de ę wor vaok hewoon as een è uutesprook'n (buvobbeld proszę, "asjeblief" en dziękuję "dank je"). De ą en ę worn ok vaok as om/on of en/em uutesprookn: (mądry/on, wies) en (będzie/en, toekomstige tied van zien, 3e persoôn enkelvoud).
Medeklienkers
[bewerk | brontekst bewerken]| c | As de ts in tsaor | |
| ch | As 'n stemloôze zachte g, soms bieni as h (stemloôs palataol fricatief) | |
| cz | As de tsj in Tsjehhisch, mè palataoler | |
| ć | Onheveêr als tsj in Tsjehhië | |
| dz | Stemhebbende tehenanger van c | |
| dź | Stemhebbende tehenanger van ć | |
| dż | Stemhebbende tehenanger van cz | |
| g | As de g in goal | |
| h | As ch | |
| ł | As den Iengelse w (bilabiaol), as de 'w' in 't Franse oui | |
| ń | As gn in champagne | |
| r | As 'n roll'nde tongpunt-r | |
| rz | As de j in journalist, mè palataoler | |
| sz | As de sj in sjabloon, mè palataoler | |
| ś | As sj in poesje | |
| w | Als de v in vis (stemhebbend) | |
| ź | Stemhebbende tehenanger van ś | |
| ż | As rz |
Voe klienkers worn in plekke van de letters ć, ń, ś en ź de combinaoties ci, ni, si en zi hebruukt. Zò wor buvobbeld de genetief van jesień (herfst) jesieni.
Stemhebbende medeklienkers (b, d, dz, dź, dż, g, rz, w, z, ź, ż) worn an 't ènde van 'n woôrd stemloôs uutesprook'n: róg /roek/ (oek'), raz /ras/ ('keêr').
Woôrnschat
[bewerk | brontekst bewerken]De kern van de Poôlse woôrnschat is Slaovisch, mè d'r zien ok vee leenwoôrn en leenvertaeliengen uut vurral 't Duuts, mè ok 't Latien en 't Iengels. Voôrbeeln uut 't Duuts zien regał (toônbanke), kino (bioscoop) en ratusz (raed'uus). Latiense leenwoôrn zien buvobbeld museum en uniwersytet. Mie recent zien de leenwoôrn uut 't Iengels: e-mail, mecz en komputer.
Lienks nae buten
[bewerk | brontekst bewerken]
 |
Deze taele ei d'r eigen Wikipedia. Bezoek de Poôlse variante. |