Ramessaedje

Li ramessaedje^[1] u el ralaedje a messe^[2] u les rlevaedjes^[3], c' est ene ceremoneye crustinne la ki l' payelinne (l' acoûtcheye), loukeye come impeure, si rapeure po poleur raler a messe avou les ôtès djins.

Åreut moussî e crustinnisse al fén do 5inme sieke, sol modele do rapuraedje di l' Aviedje, ki tome al Tchandleuse.^[4]

El Moyinådje, c' esteut ene ceremoneye oblidjeye.

Li rlevaedje esteut co pratiké el Walonreye diski dins les anêyes 1950, e l' Årdene, todi.^[5] Li temoen da Jean-Jacques Gaziaux, leye, e Roman Payis, si rapele di çoula dins l' prumî cwårt do 20inme sieke.

Après l' payelé, gn aveut po cmincî, li bateme (lu, todi å 3inme djoû, télmint on aveu sogne ki l' efant moraxhe sins bateme, et aler dins les limbes po l' eternité). Li mame n' î aléve nén.

Li ramessaedje si fjheut après. Faleut todi bén cwénze djoûs.^[6] Les cmeres k' avént on foirt acoûtchmint, ele ndisca 30 djoûs après l' payelé. Divant çoula, li payelinne n' åreut oizou sôrti di s' måjhon po bén gros.^[7] Ele diveut dmorer bén trankile å tchôd, nén aler dins les corants d' air. On lyi dmandéve d' aler piane-piane, et di n' nén trop ovrer.^[8]

Li curé riçût l' payelinne so l' tchapistrê. I lyi dene ene beneye tchandele^[9], et va dire des priyires. Sovint on boket di l' Evandjîle sint Djhan.^[10]

Pacô, li feme î aléve avou l' saedje-dame; padecô, avou ses ôtes efants.

On boutéve å ptit efant des blankès lokes et on vwele come s' il åreut stî a bateme L' acoûtcheuse poirtéve l' efant po moenner l' feme a messe. Li curé les vneut rescontrer a l' intrêye di l' eglijhe, et beni l' efant. Li payelinne rintréve dins l' eglijhe e tnant d' on costé l' etole ey elle aléve avou disk’ a l' åté del Sinte Viedje. Li feme tineut ene tchandele et l' curé dijheut ses p��ters. Adon, on meteut l' tchandele broûler a l' Aviedje.^[11]

Responda di deus cmeres di Viyance, li prumire a skepyî e 1910, li deujhinme e 1921. Li dmandeu ni cnoxhe rén do ralaedje a messe, et les femes ni s' è rsovegnnut ki pitchote a midjote.

	"Responda sol ralaedje a messe" (accint del Basse Årdene)

Après l' ramessaedje, li feme ripleut circuler avå les voyes.

Et foiravant, ele poleut rcoûtchî avou si ome. Çoula est dit foirt crowdimint pa Hinri Forir dins s' motî:

Ouy, ele si fwait ramessî, et dmwin ele si rmete a måye.^[12]

Come dit, li ramessaedje vént del rilidjon, la k' i s' fwait 40 djoûs après l' payelé. C' est l' termene inte li Noyé eyet l' Tchandleuse. C' est l' moumint ki l' payelinne n' a pupont d' pietes. Rimimbrans nos ki l' sonk est foirt impeur dé les djwifs (i ' polèt magnî nole nouriteure avou do sonk).

Li minme termene di 40 djoûs est respectêye pal payelinne muzulmande divant di rfé ses priyires. Ci n' est ossu k' adon k' ele ricoûtche avou si ome.

1. ↑ ramèssèdje E1, ramessihèdje E21.
2. ↑ ralâtche a mèsse, dins O98 p. 10.
3. ↑ r'luvadjes, Cassetes Lucyin Mahin, lº 5b, 1994; r'le̊vayes, C61 p. 778.
4. ↑ O98 p. 10
5. ↑ Temognaedje da Fraziye Defossé, skepieye diviè 1908, po Viyance, divins les Cassetes Lucyin Mahin, lº 5b, 1994.
6. ↑ C61, come cial ådzeu.
7. ↑ Cassetes Lucyin Mahin, come cial ådzeu.
8. ↑ C61, come cial ådzeu.
9. ↑ O98 p. 10
10. ↑ Cassetes Lucyin Mahin, come cial ådzeu.
11. ↑ C61, come cial ådzeu.
12. ↑ E203 a "ramècî".