Fiesse des Rwès

Li fiesse des Rwès, u li djoû des rwès ou tot bounmint, les Rwès^[1], c' est ene fiesse catolike ki rmimbere l' arivêye des Rwès mådjes al creche.

C' est l' 6 di djanvî.

E l' Beldjike, li fiestixhaedje rilidjeus ni s' fwait nén l' 6 di djanvî, si c' est èn ovråve djoû. Adon, li messe del fiesse des rwès si fwait li deujhinme dimegne après Noyé.

Mins gn a des payis la ki l' 6 di djanvî, c' est on fiesse-djoû come, boutans: l' Espagne, li Suwede eyet l' Pologne.

On fwait on wastea, avou ene feve (nén cûte) å mitan. On preye les parints al shijhe. Li ci k' atrape li feve dins s' boket d' wastea est lomé li Rwè. On fwait on ban por lu. Por leye si c' est ene kimere, ki dvént l' royinne. Li rwè si tchoezit ene rinne, u l' royinne on roy.

Rodolphe Dedoyart endè djåze insi:

Ciste anêye ci, po les Rwès, ça a stî kéctchôze ! On av fwait deus cougnous. Les cis d’ Råmont avént dschindou. Li tchambe esteut plinne. Et kimint çki ça s’ a fwait ? C’ est l’ minme k’ a toumé so les deus feves. (…) On-z a dmoré disca bén tård. Ene eure å matén. C’ esteut cåzu ene rinchinchete.^[2]

Tant k' a Henri Van Cutsem, i discrît ene ôte fiesse des rwès, a môde di djeu d' teyåte, divins s' roman «Mam'zèle Chôse»:

Djulete Dublo aveut vnou avou s' grafofone. Elle a djouwé deus troes airs.(…)
Puski nos estans å complet, nos dalans côper l' wastea. Ashidoz vos ki dj' conte tertos. I n' fåt rovyî nolu. Ça fwait di-set. Fåt di-set bokets.(…) Mins divant d' comincî d' tirer les Rwès, est çk' on s' sovint co del muzike ? Ele tchante:

Dj' a l' flûte a l' agnon
Et des courts cotrons
Mins des longuès fesses
J'ai du mirliton, ton, ton.

On rprind l' erfrin tertos eshonne. Zabele bate el muzeure e bouxhant avou ses dognons sol cofe del machene a keude.
- Asteure, boune tchance a tolmonde.
Zabele fwait l' toû del societé e prezintant des bokets d' wastea. Tchaeconk si sieve. Des cis ont rade mindjî : i vôrént bén awè l' feve. Des ôtes èn oiznut nén hagnî.
Portant, c' est Båre ki vént d' sinti croxhî ene sacwè dins ene viye tchabote.
Ayayay, sondje-t ele, dji so trop viye. Foirt adroetmint, come si ele åreut yeu tossî, ele mete si mwin dvant s' boutche. Ele passe el feve a Leyon.
Olala ! dit-st i, c' est mi k' est rwè.
On clatche des mwins et on creye : «Vive li Rwè ! Vive li Rwè !»
On s' astampe, mwin droete levêye et rprinde e keur: «K' i vike tant k' on l' towe morblu! K' i vike tant k' on l' towe !»^[3]

Paraprès, gn a des soçneus ki doeynut djouwer on role. I s' vont tertos abiyî dins l' plaece do drî avou li Rwè et l' Royinne. Pu, après ene tchoke, ermoussî e l' bele tchambe.
Padvant, c' est l' tchesse-tchén, avou on tchapea ås deus coines, shuvou do mariaedje rweyå. Adon, les curieus s' astampnut et rboerler: «Vive li Rwè ! Vive el rinne !». Pu, al cawêye : el sicretaire ki poite on gros live et ene grande plome di cok; el muzicyin, ki tént on grand papî d' muzike; el coujhnî avou ene loce ey on grand blanc bobo so s' tiesse; l' ouxhlî avou ene clé d' cwårton et ene grande sere; el curé avou on rodje mocoe ey ene boesse al penêye; el kenler, avou on pot et ene grande chope å mantche; el medcén avou s'-n espritchoûle. Po clôre li rîlêye, avou ene moumoute di rossea cabu di triviè so s' tiesse ey ene cazake avou ene bosse padvant ey ene padrî, c' est l' zozot do Rwè.^[4]

1. ↑ Po dpus d' racsegnes, loukîz l' ALW al notule 3 189.
2. ↑ Ké novèle ? 2/1989, p. 13
3. ↑ Henri Van Cutsem, Mamjhele Tchôze (roman), pp 80-82 (avou kékes pitits candjmints).
4. ↑ Henri Van Cutsem, come cial ådzeu, pp 85.