Cristofe Colombe
Cristofe Colombe ((it) Cristoforo Colombo, (es) Cristóbal Colón, (la) Christophorus Columbus) a vnou å monde e 1451 a Djinne (Genova), e l' Itåleye d' asteure (mins k' esteut adon ene dislaxheye republike) (a-z aveuri).
C' est lu ki, sins l' voleur, discovra l' Amerike.[1]
Il est rindjî å limero 9 des djins les pus inflouwinnes di l' Istwere dins l' djivêye Michael Hart.
-
avou ses mapes -
ki voet ene tere -
vo nos î la, e l' Inde… -
u e l' Chine ? -
neni, e l' Inde, ca vola les indyins ! -
dj' alans batijhî tos ces payins la -
et prinde possession do payis
.jpg)
Vicåreye
Tot djonne il a divnou on captinne di batea et on naivieu foirt capåbe.
I creyeut moirdicusse k' i gn aveut moyén d' endaler direk e l' Inde på Coûtchant, shuvant l' idêye ki l' Tere esteut ronde. L' idêye n' esteut nén co acceptêye pa tertos a ç' moumint la.
Il a parvinou a-z atourner l' royinne Zabele di Castile, di lyi payî ene espedicion. I cwita l' Espagne li 3 d' awousse 1492 avou troes bateas ås vweles, lomés Nina, Pinta eyet Santa Maria (li batea amirå).
I s' aresta kékes djoûs dins les Iyes Canareyes, pus rprinde si voyaedje li 6 di setimbe, tot naiviant tot droet viè l' Coûtchant.
Come i n' veyît nole tere des djoûs å long, ses maclots volît ratourner. Mins i s' leyît adire po porshure li voyaedje. Et, al difén, trover ene tere li 12 d' octôbe 1492.
I fjha co troes ôtes voyaedjes, trevåtchant l' Atlantike et rivni, todi e pinsant vini e hant avou des Chinwès u des Djaponès.
Al fén, i fourit lomé govierneu des teres k' il aveut discovrou. Mins çoula lyi guerôda må, pår k' i s' mostra foirt waeraxhe avou les Indyins. Ça fwait : i fourit revoyî e l' Espagne.[2]
-
divant d' endaler -
tot rarivant
Dins l' lingaedje walon
Li lingaedje walon a ritnou d' lu ene rapoitroûle cwand il esteut ki forbateut avou ses maréns. Il lzî åreut dmandé s' i polént fé tni èn oû tot droet so ene tåve, dabôrd ki l' batea hossive et blonçner. Nouk ni sepa kimint fé. Lu purda l' oû, spotcha ene miete li ptit dbout, et l' oû tna dressî. Did la, li ratourneure e walon «c’ est come Cristofe avou l’ oû» (c' est simpe, mins il î faleut sondjî).
Sourdant
- ↑ avou des grandès consecwinces, ca Leif Ericson, on Vikigne, î aveut ddja stî sacwants siekes divant, mins sins enonder des mouvmints d' peuplåcion d' Urope viè l' Amerike.
- ↑ live Michael Hart, p. 77-81.