Čehanma

Čehijan Tazovaldkund
Česká republika
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Prag
Eläjiden lugu (2018)	10,686,269 ristitud
Pind	78,866 km²
Kel'	čehan
Valdkundan pämez'	Miloš Zeman
Päministr	Andrei Babiš
Religii	ateizm, hristanuskond
Valüt	čehijan kron (CZK)
Internet-domen	.cz
Telefonkod	+420
Aigvö	tal'vel UTC+1; kezal UTC+2

Čehanma vai Čehii (čeh.: Česko), täuz' oficialine nimi — Čehan (Čehijan) Tazovaldkund (čeh.: Česká republika), om mererandatoi valdkund Keskuzevropas. Sen pälidn da kaikiš järedamb lidn om Prag. Vspäi 1999 Čehanma om PAKO:n ühtnii, vspäi 2004 — EÜ:n ühtnii.

Etimologii

Valdkundan nimituz libui čehalaižed-etnonimaspäi.

Istorii

Nügüdläine Čehijan Tazovaldkund om sündnu voden 1993 1. päiväl vilukud, kudambal jagoiba Čehoslovakijad Čehanmaks da Slovakijaks. Sil-žo päiväl valdkundan Konstitucii^[4] (čeh.: Ústava) tuli väghe. Se Konstitucii om väges nügüd'-ki, vn 2012 jäl'gmäižidenke vajehtusidenke.

Geografijan andmused

Čehanmal om mavaldkundröunoid Pol'šanmanke (röunan piduz — 658 km) pohjoižes, Slovakijanke (214 km) päivnouzmas, Avstrijanke (362 km) suves, Saksanmanke (646 km) päivlaskmas da lodehes. Valdkundröunoiden ühthine piduz om 1880 km.

Joged jokstas koumen meren basseinoihe: Pohjoižen, Baltijan i Mustmeren. Kaikiš korktemb čokkoim om Sudetiden Snežk-mägi (čeh.: Sněžka, 1603 m ü.m.t.) valdkundan pohjoižröunal Pol'šanmanke. Znamasižed joged oma Lab da sen hura Vltav-ližajogi päivlaskmas, Morav päivnouzmas.

Klimat om ven meren i kontinentaline. Tal'v om viluhk neps, om vilu mägiden pautkil. Keza om läm' (+16..+20 C°). Sän vajehtused oma harvad, ümbärdajad mäged ei antkoi tulleile puhuda südäimehe paksus.

Londuseližed varad oma raudkivend, kivihil', bur hil', grafit, ämetalližed kivendod, uran, saved.

Politine sistem

Čehanman ohjandusen form om unitarine parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (čeh.: Prezident České republiky). Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, enamba kaht strokud ei sa.

Parlament (čeh.: Parlament České republiky) om kaks'kodine. Üläkodi om Senat (čeh.: Senát) 81 ühtnijanke, kaik rahvaz valičeb heid kudeks vodeks, koumandez (27 mest) vajehtase kaikuččel kahtel vodel. Alakodi om Ezitajiden Kodi (čeh. Poslanecká sněmovna) 200 ühtnijanke, kaik rahvaz valičeb heid nelläks vodeks, lidirujan partijan ezimez' kändase päministraks.

Prezidentan järgenduseližed valičendad oliba vn 2018 vilukus (12-13. i 26-27. päivil), Miloš Zeman sai vägestust kahtendes turas (51,37% änid) da radab kahtenden strokun jäl'geten vs 2013 keväz'kun 8. päiväspäi. Parlamentan ühtnijoiden alakodin järgenduseližed valičendad oliba vn 2017 20-21. päivil redukud, üläkodin — vn 2018 redukus (5-6. i 12.-13. päivil, koumandez). Andrei Babiš radab päministran vs 2017 tal'vkun 6. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Čehanman administrativiž-territorialine jagand.

Čehanma jagase pälidnaks (hlavní město) da 13 randaks (üks'lugu čeh.: kraj).

Eläjad

Vn 2011 EÜ:n rahvahanlugemižen mödhe valdkundan eläjiden lugu oli 10,436,560 ristitud. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Rahvahad (2011): čehalaižed — 64,3%, moravalaižed — 5,0%, slovakalaižed — 1,4%, toižed rahvahad — 1,8%, rahvahuden ozutandata — 27,5%.

Uskondan mödhe (2011): riman katolikad — 10,4%, protestantad — 1,1%, toižed uskojad i märhapanendata — 54,0%, religijatomad — 34,5%.

Čehanman toižed järedad lidnad (enamba 100 tuh. ristituid, vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe^[5]): Brno, Ostrav, Pl'zen', Liberec, Olomouc. Lidnalaižiden pala om 74,1% (2020).

Ižanduz

Čehanma om valdkund vägevanke tegimištonke. Šingotadud sarakod: poltusiženergetine (Temelin- da Dukovani-atomelektrostancijad), raudmetallurgii, avtotegimišt (Škoda), metalloiden ümbriradmine, himine tegimišt, kanghiden tehmine, stökoltegesed, sömtegimišt (olud, sahar, vinmarjad, nižu).

Homaičendad

↑ Čehanman ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
↑ Obyvatelstvo (2017). — Český statistický úřad (czso.cz). (čeh.)
↑ Mugažo .eu kuti EÜ:n ühtnii.
↑ Čehanman Konstitucii. — Čehanman Alakodin sait (psp.cz). (čeh.) (angl.)
↑ Andmused lidnoiden polhe vn 2012 vilukun 1. päiväl. — Čehanman statistikan radnikoičend (czso.cz). (angl.)

Irdkosketused

Tobmuz

Čehanman parlamentan Üläkodin oficialine sait (senat.cz). (čeh.) (angl.)
Čehanman prezidentan sait (hrad.cz). (čeh.) (angl.)
Čehanman ohjastusen oficialine sait (vlada.cz). (čeh.) (angl.)
Čehanman publižen ohjanduzkundan oficialine portal (portal.gov.cz). (čeh.)

Statistik

Čehanman statistikan radnikoičendan sait (czso.cz). (čeh.) (angl.)

Čehanma Vikiaitas

	Evropan valdkundad
	Evropan valdkundad Alamad \| Albanii \| Andorr \| Armenii¹ \| Azerbaidžan¹ \| Avstrii \| Bel'gii \| Bolgarii \| Bosnii da Gercegovin \| Čehanma \| Danii \| Estinma \| Francii \| Grekanma \| Gruzii¹ \| Horvatii \| Irlandii \| Islandii \| Ispanii \| Italii \| Kazahstan¹ \| Kipr¹ \| Latvii \| Lihtenštein \| Litvanma \| Lüksemburg \| Mad'jaranma \| Mal't \| Moldov \| Monako \| Mustmägi \| Norvegii \| Pohjoižmakedonii \| Pol'šanma \| Portugalii \| Ročinma \| Romanii \| San Marino \| Saksanma \| Serbii \| Slovakii \| Slovenii \| Suomenma \| Sur' Britanii \| Šveicarii \| Turkanma¹ \| Ukrain \| Vatikan \| Vaugedvenäma \| Venäma¹
	¹ Om Azijas mugažo.

[1] Čehanman ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Obyvatelstvo (2017). — Český statistický úřad (czso.cz). (čeh.)

[3] Mugažo .eu kuti EÜ:n ühtnii.

[4] Čehanman Konstitucii. — Čehanman Alakodin sait (psp.cz). (čeh.) (angl.)

[5] Andmused lidnoiden polhe vn 2012 vilukun 1. päiväl. — Čehanman statistikan radnikoičend (czso.cz). (angl.)

[1]