Machu Picchu

Machu Picchu

Sorte	Sità antiga, sito archeołòzego e atrasion turìstega
Parte de	Santuàrio istòrego de Machu Picchu
Liogo
Rejon aministrativa	provincia di Urubamba (Perù) (it)
Dati e sifre
Altitùdene	2 430 m
Àrea	32 500 ha
Patrimònio culturałe del Perù
Historic Civil Engineering Landmark (en)
Identifigadore	machu-picchu
Atività
Creasion	1450
Desołusion	1572 (Gregorian)
Rivar cuà	En la ribera izquierda del llamado Cañón del Urubamba., Inte ła riva sanca del denomenà Cànion de l'Urubamba e A la riba esquerra del Congost del riu Urubamba
Sito web	machupicchu.gob.pe

El Machu Picchu (pron. [ˈmatʃu ˈpitʃu]), o anca Machu Pikchu ([ˈmɑtʃu ˈpixtʃu]^[1]; "vècia montagna" in quechua: machu, "vècio"; pikchu, "sima" o "montagna") ła ze una de łe zoje architetòneghe i archeołòzeghe pì inportanti de l'Inpero Inca in Perú e na sità santa. Ła ze iscrivesta a ła lista dei Patrimoni de l'umanità da ła UNESCO partindo da l'an 1983.

La sità sacra de Machu Pichu ła ze ponesta a 130 chiłòmetri verso nord-est de Cusco, so ła cresta de łe montagne de Machu Pichu, a 2.200 metri sora del liveło del mare.

La pozision de ła sità ła zera un segreto miłitare, ponesto-che łe profonde scojere e łe montagne łe zera ła mejo defeza naturałe.

El ze uno dei sentri archeołòzeghi pì inportanti, el pì inportanti del Sud Amèrica e, in pì, l'atrasion turìstega pì vizitada del Perù.

Inte el 1981 el Santuàrio de Machu Pichu el ze sta declarà santuàrio stòrego, co na superfise de 32.592 ètari, el detien miga solché ła parte s-cetamente archeołòzega, ma anca ła flora, che ła se evidénsia co ła bondansa de orchidee, fauna e paezajo.

Le teorie pì verosìmiłi łe sostengne che i se parla de na "llaqta" (sità) Inca: un'insediamento costruio par controłare l'economia de łe rejon concuistae. Ła zera ła pì beła llaqta de l'Inpero Inca, e ła zera sta costruia par reparar ła pì alta aristocrasia in cazo de ataco. Pararia che el sìpie sta doparà par un perìodo de longo repozo dai Sapa Inka e cofà oservatòrio. Dopo ła concuista de l'inpero da parte dei spagnołi ła ze sta ła fortesa de ła revolta de Mancu Inka.

Machu Pichu ła ze stada declarada un Patrimònio de l'umanità de l'UNESCO inte el 1983.

Drio cuanto dizesto dai archeòłoghi, ła sità de Machu Pichu ła zera dividesta in trè grandi setori: el Distreto Sacro, el Distreto del Popoło, verso sud, e el Distreto dei Sacerdoti e de ła Nobiltà (zona rezidensiałe).

Inte ła prima àrea, in memòria de Inti, el dio del sołe, ła so pì granda divinità, i ze detegnesti i prinsipałi tezori archeołòzeghi: l'Intiwatana , el Ténpio del Sołe e ła Sała de łe Trè Fenestre.

Inte ła zona de łe stanse ghe zera un setore par ła nobiltà, un grupo de caze poneste a s-cera in pendensa verso baso, ła rezidensa dei Amautas (saji), caraterizada da łe so mura rosastre, e ła zona de łe Nyustas (prinsipese). ), co stanse a forma de trapèsio.

Inte l'interior de ła sitadeła ghe zera anca un setore destinà a łe prezon, andove łe vegnea aplegae łe punision ai prezogneri drento a nìce incavae inte ła ròcia.

El Mauzołeo Monumentałe el ze un bloco de piera co un interior a forma de volta che el vegnea doparà par riti o sacrifisi.

Tuti i edifegai de Machu Pichu i respeta el clàsego stiłe architetònego Inca: costrusion co parete regołarmente spianae co incastri de parfeta fatura intrà i blochi de piera. Sti incastri i ze oncora inte el dì de uncó un mistero del come che i sìpia stai boni de laorar co tanta precizion, de łe strumentasion che i gàpia doparà, ponesto-che no ze sta renvegnesto nisun ojeto che el podese vegner doparà par sto laoro.

El ze inportante da segnałar che i Incas, siben i conosese ła forma rotonda (el dio Inti i ło raprezentava cusita), no i aplicava mai sta forma, varia a dir che i conosea ła forma del ser-cio, ma no i ła doparava mai. Partanto, ła mobiłità dei grandi blochi de piere ła ze oncora uncó un mistero. Tutavia, siben che no i conosese ła roda, i ghea doparà el pian inclinà e, co sto ełemento, se połe ris-ciar na teoria sul come che ste piere łe sìpia stae moveste, rivando a pezar anca 20 tonełae. Par rivar a èzito, ze oromai ciaro che ghe corese ła forsa de miliaja de òmani. Desfortunatamente, i Incas no i ga dasà nisuna tràcia scrivesta so l'argomento, ponesto-ché gnanca i conoseva ła scritura.

Ghe ze sirca 140 edifegai in tuto el spàsio, includesti tenpli, santuari, piase e àree rezidensiałi.

Łe ze prezenti pì de sento scałe in piera (de frecuente incavae intieramente inte un soło bloco de granito) e un grando nùmaro de fontane d'àcua, ligae intrà de lore da canałi e scołi scavai inte ła rocia, destinae a l'orìzenàrio sistema de irigasion.

Intrà łe miliaja de strade costruie da łe culture precołonbiane in Sud Amèrica, i Camini Inca i ze uno dei pì intieresanti. Sta rete de strade łe converzeva Cusco, ła capitałe de l'Inpero Inca, e se rivava a ła sità de Machu Picchu. I Incas i difarensiava i sentieri de ła costa da cuełi de ła montagna; i primi i zera ciamai "sentieri de łe pianure" e i secondi "Qhapac Ñano".

Oncó, ogni ano, mijaia de turisti percorono i Camino Inca par almeno do dì traverso łe Ande.

Durante ła so vizita a Machu Pichu, el 13 de novenbre del 2003, el Segretàrio zenerałe de łe Nasion Unie, Kofi Anan , el ga dizesto che i peruani i garia da sentirse inorgojii de sta fortesa, che el ga descrivesto cofà "maravejoza eredità de ła Peruanità".

Inte el majo del 2005, ła sità zordana de Petra ła se ga zemełà co Machu Picchu. Anbedó i monumenti i ze sentri che i se destìngue inte el mondo del turismo par el so èsar e par łe siviltà de apartegnensa.

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Machu Picchu
• Scholia el detien schemi gràfeghi so Machu Picchu

• Sito ufisałemachupicchu.gob.pe.
• Machu Picchu, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
• (EN) Machu PicchuEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.