Gipuzkera

El gipuzkera (guipuzcoano en castilian) l'è un diałeto del basco, anca conosuo come diałeto central, che se parla inte ła parte central de Gipuzkoa e inte ła vałe de Sakana (Navara), in tel Paexe Basco spagnoło.

El gipuzkera no l'è mia parlà en tuta ła Gipuzkoa. In tel bacin del fiume Deva, da Leintz Gatzaga fin a Elgoibar, se parla el bizkaiera (diałeto de ła Bizkaia), e a Oiartzun e in tel bacin del fiume Bidasoa se parla alto-navaro. Tutavia ła frontiera tra el gipuxcoan e el alto-navaro l'è drio canbiar a favor del gipuxcoan, sicuramente a cauxa del prestigio che el ga avù par tanto tenpo e par l'influensa de i mexi de comunicasion in Gipuzkoa.

El gipuxcoan atual el ga quatro varianti principałi:

• Variante de Beterri (da ła xona de Tolosa a Donostia-San Sebastián).
• Variante del Goierri.
• Variante de ła xona de Urola (da Zarautz a Mutriku).
• Gipuxcoan de Navara (Burunda, Echarri-Aranaz).

Caratristiche fonetiche e morfołogiche:

• Alternansa: a/e (burua > burue).
• Iato marcà, intercałando na consonante: buruba, txoriya.
• Union de łe vocałi: zaharra > zarra.
• Pałatałixasion: oilo > oillo.
• No se distingue mia el nominativo plural -ak e el ergativo plural -ek, che i vien rexi con -ak.
• Se mete in evidensa tute łe fraxi subordinè: etorri den gizona nire aita da.

El gipuzkera l'è stà uno de i principałi diałeti storici del basco, e l'è stà łéngua łeteraria dal secoło XVIII in avanti. Su de eło se baxa ła imensa majoransa del basco artificial (batua), el basco atualmente più parlà, specialmente in Araba-Álava.

Al dì d'ancó el gipuzkera, cosita come i st'altri diałeti del basco, e in general el basco che parla i gipuxcoani, l'è drio mutarse in batua, dovuo a ła forsa che ga i mexi de comunicasion e ła łeteratura.

• Łéngua basca
• Gipuzkoa

• Sito sul basco diałetal

Portałi:
• Portałe de Paexi Baschi
|

• Scholia el detien schemi gràfeghi so Gipuzkera