ol-moq

OL- ’qoʻlga kirit-’. Yoʻlchi ketmonni o l i b ishiga joʻnadi (Oybek). Qadimgi turkiy tilda ham shun-day maʼnoni anglatgan bu feʼl asli al- tarzida talaf-fuz qilingan (ПДП, 356; Devon, I, 180; DS, 32); hozirgi oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: al- > âl-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

1 Narsani ushlab yoki biror asbob bilan tutib qoʻlga kiritmoq. ◆ Ariqdan suv olmoq. m ◆ Saodatxon kapalak ushlagandek ehtiyotlik bilan qutichani qoʻliga oldi. S. Zunnunova, „Olov“ . ◆ Oʻzbek oyim burchakda bola koʻtarib oʻtirgan Zaynabdan chaqaloqni olib, uni jomni toʻkib kelishga buyurdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Yoʻlchi ketmonni olib, ishiga joʻnadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Bagʻriga olmoq 1) oʻz quchogʻiga olmoq, quchoqlamoq. ◆ Bolani bagʻriga olib, ancha vaqt yigʻladi. M. Mahmudov, Bulbuligoʻyo; 2) koʻchma oʻz qaramogʻiga, panohiga, himoyasiga olib ardoqlamoq. ◆ Kolxoz., bularni xursandlik bilan oʻz bagʻriga olar edi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Qoʻlini olmoq 1) qoʻlidan ushlamoq. ◆ Usta Olim Otabekning qoʻlini olib soʻrashdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar; 2) kelishmoq, roziligini olmoq“ . Qoʻltigʻiga olmoq 1) qoʻltigʻiga qistirmoq, qoʻltiqla-moq; 2) koʻchma oʻz yoniga tortmoq. ◆ Yormat esa Yoʻlchini oʻz qoʻltigʻiga olib, boshqalarga qar-shi qoʻyishni istar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Qoʻltigʻidan olmoq Qoʻltigʻidan tu-tib bormoq yoki koʻtarmoq. Hiqildogʻidan olmoq Hiqildogʻidan, tomogʻidan boʻgʻmoq.

2 Qabul qilmoq; yollamoq. ◆ Ishga olmoq. Bolaga enaga olmoq.

3 Boʻshatmoq, bekor qilmoq, tushirmoq. ◆ Sizni bugundan boshlab ishdan oldik. n ◆ U avvalgi direktorimizning boshiga tuhmat yogʻdirib, ishdan oldirdi. X. Toʻxtaboyev, „Shirin qovunlar mamlakati“ .

4 Qirqib, kesib, tortib, sugʻurib chiqar-moq. ◆ Tirnoq olmoq. Qoʻyning junini olmoq. Soch olmoq. Oyoqqa kirgan tikanni olmoq. yaya [Ali oxun] Doʻppisi ichiga toʻgʻnalgan ignani oldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

5 Yechmoq, solmoq. ◆ Xotin boshidan jun roʻmolini oldi-da, bir-ikki qoqib, yana oʻradi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

6 Tushirmoq, boʻshatmoq; xoli qilmoq. ◆ Yelkasidan yukini olmoq. Mashinadagi yashik-larni olmoq. sh ◆ Usta Olim otning jilo-vidan qoʻlini olib, soʻradi.. A. Qodiriy, „Oʻt-gan kunlar“ .

7 Qoʻlga kiritmoq; ega boʻlmoq. ◆ Daromad olmoq. Paxtadan moʻl hosil oldik. shi [Yoʻl-chi] Ikki yarim yil boyning boʻyinturugʻini sudradi. Nima oldi? Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Feruza Yigitaliyeva shu olimpiada-da bir yil birinchi oʻrinni oldi. S. Ahmad, „Yulduz“ .

8 Yemoq, yemoq-ichmoq, tanovul qilmoq. ◆ Hammasi sizning tegishingiz, hech kimga qa-ramang. Baliqni oling! A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

9 Oʻziga singdirmoq, qabul etmoq. ◆ Rangni yaxshi oladigan ipak.

10 Paydo qilmoq, hosil etmoq, yigʻmoq. ◆ Yara yiring olibdi. Gʻoʻzalar koʻsak oldi.

11 Aytmoq, kuylamoq. ◆ "Nasrulloyi", "Girya" ol! Ibodxoʻja, "Figʻon"ni ol! Shuk-rullo, „Saylanma“ . ◆ Zoʻr qoʻshiqlardan bitta-sini oʻrganib, katta toʻyda oʻrtaga chiqib, bir olayki. A. Koʻchimov, „Halqa“ .

12 Uylanmoq, xotin olmoq. ◆ [Zuhra:\ Yosh qizni olganing bir sari, endi buni oʻqishdan qoʻyib, kurortga olib ketayotganing nimasi? A. Qahhor, „Ogʻriqtishlar“ .

13 Xarid qilmoq. ◆ Bu paltoni necha pul-ga oldingiz? Hovli olma — qoʻshni ol. Maqol . m ◆ Ancha narsa oldik.. Senga bir joʻra bekasam. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

14 Qoʻlga kiritmoq, qozonmoq. ◆ Obroʻ ol-moq. Erkinlik olmoq. Darsdan "alo" baho oldim. Ilmiy daraja olmoq. Olqish olgan omondir, qargʻish olgan yomondir. Maqol . n ◆ Oʻn besh kunlik sinovdan keyin traktorchi nomi-ni oldik. A. Qahhor, „Xotinlar“ .

15 Ketkazmoq, yoʻqotmoq. ◆ Chayonning zah-rini chayon oladi. Maqol . n ◆ Fotihadan keyin Oftob oyim.. kuyovga qatiq olib chiqdi va Otabekning ichmaganiga ham qoʻymay, "ichingiz, yoʻl gʻuborini oladir", deb qistay boisyudi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

16 Qoplamoq, chulgʻamoq, oʻramoq, tut-moq. ◆ Toʻqayni oʻt olgan. Kabobning hidi butun hovlini oldi. Meni isitma oldi. shsh Sen bundan ketmaysan omon, Ungu soʻlni olsa tuman. "Yodgor" .

17 Egallamoq, ishgʻol qilmoq, band et-moq. ◆ Royal koʻp joyni oldi. "Goʻroʻgʻli kelib, falon shaharni olibdi, desa semirib, eshik-dan ichkariga bazoʻr kiraman. "Gulixiromon" . ◆ Mojaro ustiga Fosih afandi kirib qoldi. U toʻgʻri ayvonga chiqib, mingboshining pinji-dan joy oldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

18 Qamashtirmoq. ◆ Tong yorishib, qamish poyalari oftob tigʻida lov-lov yonayotganga oʻxshab koʻzni oladi. S. Ahmad, „Ufq“ .

19 Yetakchi feʼl sifatida ot turkumida-gi soʻzlar bilan birikib, qoʻshma feʼl yasaydi, maye., ◆ amal olmoq, avj olmoq, alanga olmoq, bahra olmoq, bosh olmoq, yonini olmoq, yosh olmoq.

Amal olmoq Oʻsmoq, rivojlanmoq, yuk-salmoq (oʻsimliklar haqida). ◆ Daraxtlar de-yarli hammasi amal olib, ancha yuksalib qol-gan edi. M. M . Doʻst, Lolazor. Boʻyniga olmoq

1) iqror boʻlmoq. ◆ Bu sheʼrni oʻqigan bazi tanish-bilishlarim, qarilikni boʻyniga olib qolibdi-da, deb oʻylashlari mumkin. Shuk-rullo, „Saylanma; 2) zimmasiga, oʻz javob-garligiga olmoq“ . Yigʻim-terimni olmoq Ekinlarni oʻrib, terib hosilni yigʻish-tirmoq. ◆ U.. yigʻim-terimni olgandan keyin Farhodga ketib, qishi bilan oʻsha yerda qo-lib ketdi. A. Qaqhor, „Xotinlar“ . Teskarisiga olmoq ayn. aksiga olmoq q. aks I 2. ◆ Men joʻrttaga baʼzi gaplarni teskarisiga olib koʻrsam ham, u churq etmaydi. A. Qodiriy, „Oʻt-gan kunlar“ . Yuz olmoq ayn. yuz tutmoq q. yuz I. ◆ Kun baralla koʻtarilib, qiyomga yuz oldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . Qalamga olmoq Yozmoq, xatga tushirmoq. ◆ Bu kun men shu "Oʻtgan kunlar"ni qalamga olganimda ham, oʻsha oʻzimni zeriktirgan faslni tashlab oʻtishga majbur boʻldim. A. Qodiriy, „Utgan kunlar“ . Qarshi olmoq Kutmoq, peshvoz chiq-moq. ◆ Mehmonlarni non-tuz bilan qarshi olishdi. Gazetadan . Qiyigʻiga olmoq Aksini tutmoq, aks ish qilmoq. Qoʻy ogʻzidan choʻp olmagan q. qoʻy. ◆ Bizning qishloqda Gʻofurjon degan qoʻy ogʻzidan choʻp olmagan, buning ustiga hech kimi yoʻq bir yigit bor edi. A. Qahhor, „Xotinlar“ .

20 Ravishdosh shaklida boshqa feʼllar bilan birikib, qoʻshma feʼl hosil qiladi, maye. ◆ olib bermoq, olib bormoq, olib kelmoq, ola bshshoq, ola boshlamoq, ola kelmoq. Uzum suv olib qoldi.

21 =i(b) affiksli ravishdoshlar bilan birikib, qoʻshma feʼl hosil qiladi va ish-harakatning oʻzi uchun bajarilganligini bildiradi, maye. ◆ bilib olmoq, tortib olmoq, yetib olmoq, yigʻib olmoq, sugʻurib olmoq, yoza olmoq, qila olmoq.

ОЛМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

olmoq olmoq

• Inglizcha: take
• Turkcha: almak, etmek