bari

hech boʻlmasa

ba-ri

BARI ’barcha\ ’hamma’. B a r i gaplaringiz toʻgʻ-ri. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’mavjud’ maʼnosini anglatgan ba:r soʻziga (ЭСТЯ, II, 63) -ï egalik qoʻshim-chasini qoʻshib hosil qilingan. Qadimgi turkiy tildayoq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (ДС, 84), oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: ba:r + ï = > ba:rï > barï > bäri. Keyinchalik egalik qoʻshimchasi bu soʻzning ajralmas qismiga aylangan, shunga koʻra zarur oʻrinda bu soʻzga egalik qoʻshimchasi qoʻshib ishlatila boshlagan: Gap-laringizning b a r i s i toʻgʻri kabi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

(jaml. olm.) Bir turdagi narsa, hodisa yoki kimsalarning hammasi, barchasi. ◆ Besh barmoqning birini tishlasang, bari ogʻrir. Maqol. ◆ Men uni sevaman. Bu rost. Qolgan gaplarning bari yolgʻon, bari tuhmat. Oybek, „Tanlangan asarlar.“ ◆ Otlar, odamlar — bari aralash-quralash boʻlib ketdi. K. Yashin, „Hamza.“ ◆ Dilda neki jurʼatim bor, Dilda neki hayajon — Bari-bari senga boʻlsin, Senga boʻlsin, onajon. A. Oripov.

Bari bir 1) hammasi birdek, hech qanday farqi yoʻq, farqsiz. ◆  Tuxumi birning bari bir. Maqol. ◆  Farzand oʻgʻilmi, qizmi — bari bir, ota-onaning yuragi boʻlar ekan. Oybek, „Tanlangan asarlar.“ ◆ Menda ixtiyor yoʻq, oyijon! — dedi Kumush. Sizlar nimani maʼqul koʻrsalaringiz, menga bari bir. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar.“ 2) kirsh s. hech nimaga (narsaga) qaramay, nima boʻlsa ham, har qanday boʻlganda ham. ◆  ..men bandi, sotilgan choʻri qatori odam boʻlsam ham, xohlagan-xohlamaganni, bari bir, yonimga keltirmaslikka kuchim yetadi. Hamza, „Paranji sirlari.“ ◆ Ish qancha ogʻir boʻlmasin, bari bir ketmon, belkurak asosiy ish quroli boʻlib qoldi. S. Ahmad, „Ufq.“

БАРИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

• Yoqutcha: бары