Şirin Tekeli

Şirin Tekeli
Tavalludi	28-fevral 1944-yil Anqara, Turkiya
Vafoti	4-dekabr 2017-yil(2017-12-04) (73 yoshda) Bodrum, Turkiya
Fuqaroligi	Turkiya
Turmush oʻrtogʻi	Ahmet Tekeli (turm. 1966; vaf. 2010)
Mukofotlari	Akademik qoʻllar ordeni

Şirin Tekeli (28-fevral 1944-yil, Anqara — 13-iyun 2017-yil, Bodrum) — turkiyalik feminist, akademik, tarjimon, yozuvchi va aktivist.

1967-yilda u Turkiyaga qaytib, Istanbul universiteti siyosatshunoslik kafedrasiga ishga kirgan birinchi ayol akademikka aylangan. 1973-yilda David Easton tizim nazariyasi boʻyicha tezasi bilan doktorlik darajasini oldi. 1978-yilda „Xotin-qizlar va siyosiy ijtimoiy hayot“ (turkcha: „Kadınlar ve Siyasiy Toplumsal Hayat“) nomli ilmiy ishi bilan professorlik unvonini olgan. Bu ilmiy ish Şirinning ideologiyasiga katta taʼsir koʻrsatganligi haqida uning oʻzi quyidagicha izoh beradi:

„Men tortinchoq feminist edim. Lekin ilmiy ishni yozish jarayonida ayollar haqorat qilinishini, ularga nisbatan tajovuz qilinishini va jamiyatdan ajratilayotganini guvohi boʻldim. Buning sababi kapitalizm emas, balki erkaklar hukmronligi edi“^[1].

Ilmiy ishini yakunlagachndan soʻng Şirin saylovlar ustida ishlashni boshladi. U Fransiyaga qaytib, 1979–1980-yillarni ilmiy tadqiqot milliy markazi (CNRS)da oʻtkazgan. Şirin Tekeli ushbu davrda Turkiyadagi saylovlar toʻgʻrisidagi barcha maʼlumotlarni oʻz ichiga olgan baza tuzgan va Jean Rangerning jamoasi bilan shahar hududlarda saylovlar sotsiologiyasini oʻrgangan. 1980–81-yillarda siyosiy sotsiologiya haqida seminar tashkil etgan^[2].

Ilmiy ishlarini yakunlagandan soʻng Turkiyadagi feminizm harakatida faol shaxslardan biriga aylandi. Şirin Tekeli 80-yillarni „harakat yillari“ deb hisoblagan^[3]. Turli targʻibotlar orqali Turkiyadagi xotin-qizlarning ahvolini yaxshilashga va ongini rivojlantirishga oʻzini bagʻishlagan. 90-yillarda „institutionallashtirish yillari“ deb atagan^[4]. Tekeli uyushmalar va assotsiatsiyalar tashkil etishga katta eʼtibor qaratgan.

Turkiya fuqarolik kodeksi Ayollarni kamsitishning barcha shakllariga barham berish toʻgʻrisidagi konvensiya(CEDAW)ga mos ravishda oʻzgartirilmaganidan soʻng, 1986-yilda Şirin Tekeli konstitutsiya va qonun hujjatlari konvensiyaga muvofiq tarzda oʻzgartirilishini talab qiluvchi petitsiyada ishtirok etgan^[5].

1987-yil 17-may kuni qurolli toʻqnashuvdan keyingi ilk protestda ishtirok etgan va ayollarga nisbatan zoʻravonliklarga barham berishni talab qilgan^[6].

1996-yilda Şirin Tekeli Fransiya madaniyat vazirligi tomonidan Akademik qoʻllar ordeni bilan mukofotlangan^[7].

Şirin Tekeli advokat Ahmet Tekeli bilan turmush qurgan. Ahmet Tekeli bilan Lozanna universitetida oʻqib yurgan paytlarida tanishgan. 2010-yilda Ahmet Tekeli vafot etgan. Şirin Tekeli turmush oʻrtogʻidan qolgan mablagʻlar hisobidan Şirin-Ahmet Tekeli nomli ayol huquqshunoslarni qoʻllab-quvvatlovchi assotsiatsiyasiya tashkil qilgan^[8].

2017-yilda Sabancı universiteti tomonidan Şirin Tekeli sharafiga „Şirin Tekeli tadqiqot mukofoti“ ({{{2}}}) nomli ilmiy mukofot taʼsis etilgan. Ushbu mukofot Turkiyada gender tengligi masalalariga qaratilgan tadqiqotlarni qoʻllab-quvvatlash va targʻib qilish uchun taʼsis etilgan^[9].