Wolfgang Amadeus Mozart sahifasining manbasini koʻrish

Sizda quyidagi sababga koʻra ushbu sahifani tahrirlashga ruxsat mavjud emas:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2024-yil 2-iyul
Expiry of block: 08:48, 2025-yil 2-iyul

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Arizaga bularni ilova qilishingiz mumkin. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Siz bu sahifaning ichki kodini koʻrishingiz va undan nusxa olishingiz mumkin:

{{Shaxsiyat bilgiqutisi
 | ismi                 = Volfgang Amadey Motsart
 | portret              = Retrato de Mozart, por Johann Nepomuk della Croce (detalle).jpg
 | eni                  = 200px
 | tavsif               = [[Bastakor]]
 | tavallud sanasi      = {{birth date|1756|1|27}}
 | tavallud joyi        = [[Zalsburg]]
 | vafot sanasi         = {{vafot sanasi va yoshi|1791|12|5|1756|1|27}}
 | vafot joyi           = [[Vena shahri|Vena]]
 | otasi                = Leopold Motsart
 | onasi                = Anna Mariya Motsart
}}
'''Volfgang Amadey Motsart''' ([[Nemis tili|nemischa]]: Wolfgang Amadeus Mozart; 1756-yil 27-yanvar{{Snd}}1791-yil 5-dekabr) [[Klassitsizm davr musiqasi|Klassik davrning]] nufuzli [[Kompozitor|bastakori]]. Qisqa umr koʻrishiga qaramay, oʻz davrining deyarli barcha Gʻarb klassik janrlarini ifodalovchi 800 dan ortiq asarlarni yaratdi. Ushbu kompozitsiyalarning aksariyati [[Simfoniya|simfonik]], [[konsert]], [[kamera]], [[opera]] va [[xor]] repertuarining choʻqqilari sifatida tan olingan. Motsart Gʻarb musiqasi tarixidagi eng buyuk bastakorlardan biri sifatida eʼtirof etilgan{{Sfn|Buch|2017}}, uning musiqasi oʻzining „melodik goʻzalligi, nafisligi, uygʻunlik va teksturaga boyligi“ bilan hayratga soladi{{Sfn|Eisen|Sadie|2001}}.

Zalsburgda tavallud topgan, keyin [[Muqaddas Rim imperiyasi|Muqaddas Rim imperiyasida]] va hozirgi [[Avstriya|Avstriyada]] bolalik vaqtlari oʻtgan. Motsart bolaligidanoq [[Vunderkind|ajoyib]] qobiliyatini namoyon etdi. Besh yoshida u pianino va skripka chalishni yaxshi bilgan, musiqa bastalashni boshlagan va Yevropa qirolligi oldida chiqish qilgan. Otasi uni Yevropa boʻylab katta gastrol safarlariga, soʻngra Italiyaga uch marotaba sayohatga olib bordi. 17 yoshida u Zalsburg sudida musiqachi boʻlgan, ammo bunga qoniqmasdan, yaxshiroq lavozim izlab sayohat qilgan.

1781-yilda Venaga tashrif buyurganida, Motsart Zalsburgdagi lavozimidan chetlashtirildi. U Vena shahrida qoldi, u yerda katta shon-shuhratga erishdi, ammo moliyaviy jihatdan qiyin ahvolda edi. U yerda oʻqishning soʻnggi yillarida u oʻzining koʻplab mashhur simfoniyalari, konsertlari va operalarini yaratdi.

== Hayoti va faoliyati ==
[[Fayl:Casa_natale_di_Mozart.jpg|thumb| Mozartning tugʻilgan joyi Getreidegasse 9, Zalsburg]]

==== Oilasi va bolaligi ====
Volfgang Amadey Motsart 1756-yil 27-yanvarda Zalsburgdagi Getreidegasse 9- da Leopold Motsart (1719-1787) va Anna Maria (1720-1778) oilasida dunyoga kelgan. Zalsburg [[Muqaddas Rim imperiyasi|Muqaddas Rim imperiyasidagi]] (hozirgi [[Avstriya|Avstriyada]]) cherkov knyazligi boʻlgan Zalsburg arxiyepiskopligining poytaxti edi. Motsart oiladagi yetti farzandning eng kichigi edi, ulardan besh nafari goʻdakligida vafot etgan. Uning opasi Mariya Anna Motsart (1751-1829) edi. Motsart tugʻilgan kunining ertasiga, Zalsburgdagi Avliyo Rupert cherkovida choʻqintirilgan. Choʻqintirish yozuvi uning ismini lotinlashtirilgan shaklda, ''Joannes Chrysostom Wolfgangus Theophilus Mozart'' sifatida berilgan. U odatda oʻzini „Wolfgang Amadè Mozart“{{Sfn|Deutsch|1965}} deb atagan, lekin uning ismi koʻp variantlarga ega edi.
[[Fayl:Louis_Carrogis_dit_Carmontelle_-_Portrait_de_Wolfgang_Amadeus_Mozart_(Salzbourg,_1756-Vienne,_1791)_jouant_à_Paris_avec_son_père_Jean..._-_Google_Art_Project.jpg|right|thumb|Motsartlar oilasi gastrollarda: Leopold, Volfgang, Nannerl; Carmontelle tomonidan 1763-yil{{Sfn|Solomon|1995}}]]
Dastlabki yillarida Volfgangning otasi uning yagona ustozi edi. Musiqa bilan bir qatorda, u oʻz farzandlariga til va ilmiy fanlarni ham oʻrgatgan. Biograf Sulaymonning taʼkidlashicha, Leopold oʻz farzandlariga sadoqatli oʻqituvchi boʻlgan boʻlsa-da, Motsart oʻzi oʻrgatgan narsadan ham koʻproq taraqqiyotga intilgani haqida dalillar mavjud. Uning birinchi siyoh sachragan kompozitsiyasi va skripkadagi saʼy-harakatlari otasining tashabbusi edi{{Sfn|Deutsch|1965}}, u oʻgʻlining musiqiy isteʼdodi yaqqol namoyon boʻlgach, bastakorlikdan voz kechdi{{Sfn|Solomon|1995}}.
[[Fayl:Portrait_of_Wolfgang_Amadeus_Mozart_at_the_age_of_13_in_Verona,_1770.jpg|left|thumb| Motsart 1770-yil yanvarida 14 yoshda (Verona maktabi, Giambettino Cignaroli nomi bilan atalgan)]]
Oilaviy sayohatlarning sharoitlari ogʻir edi{{Sfn|Halliwell|1998}}. Ular zodagonlardan taklifnomalar va tovon pulini kutishlari kerak edi. Avval Leopold ([[London]], 1764yil-yozi){{Sfn|Halliwell|1998}}, keyin ikkala farzandi (Gaaga, 1765-yil kuzi) uydan uzoqda, halokatli kasalliklarga chidashdi{{Sfn|Halliwell|1998}}. 1767-yil oxirida oila yana Vena shahriga joʻnadi va u yerda 1768-yil dekabrigacha istiqomat qildi.

=== 1773-77: Zalsburg sudida ishga joylashish ===
Nihoyat, 1773-yil 13-martda otasi bilan Italiyadan qaytib kelganidan soʻng, Motsart Zalsburg hukmdori, Prince-Archbishop Hieronymus Colloredo tomonidan saroy musiqachisi sifatida ishga qabul qilindi. Bastakorning Zalsburgda koʻplab doʻstlari va muxlislari bor edi{{Sfn|Solomon|1995}} va simfoniyalar, sonatalar, torli kvartetlar, [[Messa|masslar]], serenadalar va bir nechta kichik operalar kabi koʻplab janrlarda ishlash imkoniyatiga ega edi. 1775-yilning aprel-dekabr oylari orasida Motsart skripka konsertlariga ishtiyoqni kuchaytirdi va beshta seriyani (oʻzi yozgan yagona konsertlar) yaratdi, ularning musiqiy nafisligi tobora ortib bordi. Oxirgi uchtasi — K.<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mwzA">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>216, K.<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mwzg">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>218, K.<nowiki><span typeof="mw:Entity" id="mw0A">&</nowiki>nbsp;<nowiki></span></nowiki>219 — hozirda repertuarning asosiy qismidir. 1776-yilda u oʻz saʼy-harakatlarini pianino konsertlarida namoyon qildi va E ♭ K kontserti bilan yakunlandi. 1777-yil boshidagi 271-sonli asar tanqidchilar tomonidan buyuk ish deb hisoblanadi{{Sfn|Solomon|1995}}.

Ushbu badiiy muvaffaqiyatlarga qaramay, Motsart Zalsburgdan tobora koʻproq norozi boʻlib, boshqa joyda oʻz oʻrnini topish uchun harakatlarini ikki baravar oshirdi. Buning sabablaridan biri uning kam maoshi, yiliga 150 florin edi{{Sfn|Solomon|1995}}; Motsart operalar yozishni orzu qilar edi va Zalsburg bu imkoniyatni kamdan-kam hollardagina taqdim etdi. Vaziyat 1775-yilda sud teatri yopilganda yomonlashdi, ayniqsa Zalsburgdagi boshqa teatr birinchi navbatda truppalarga tashrif buyurish uchun ajratilgan edi{{Sfn|Solomon|1995}}.

=== 1777-78: Parijga sayohat ===
1777-yil avgustda Motsart Zalsburgdagi lavozimidan isteʼfoga chiqdi{{Sfn|Halliwell|1998}} va 23-sentyabrda yana ish qidirish uchun [[Augsburg]], Mannheim, Parij va Myunxenga tashrif buyurdi{{Sfn|Sadie|1998}}.

Motsart oʻsha paytdagi Yevropaning eng yaxshi deb hisoblanadigan Mannheimdagi [[Mangeym maktabi|mashhur orkestr]] aʼzolari bilan tanishdi. U musiqachi oilaning toʻrt qizidan biri Aloysia Weberni sevib qoldi. Mannheimda ishga joylashish istiqbollari bor edi, lekin ular hech narsaga erishmadi<ref>{{Veb manbasi |muallif=Drebes |ism=Gerald |sarlavha=Die 'Mannheimer Schule'—ein Zentrum der vorklassischen Musik und Mozart |til=de |sana=1992 |url=http://www.gerald-drebes.ch/page8.html |ish=gerald-drebes.ch |arxivurl=https://web.archive.org/web/20150207142809/http://www.gerald-drebes.ch/page8.html |arxivsana=7 February 2015}}</ref> va Motsart qidiruvni davom ettirish uchun 1778-yil 14-martda{{Sfn|Deutsch|1965}} Parijga joʻnab ketdi. Uning Parijdan kelgan maktublaridan birida [[Versal saroyi|Versalda]] organchi boʻlish lavozimga taklif qilingandi, ammo Motsart bunday tayinlanishdan manfaatdor emas edi{{Sfn|Solomon|1995}}. U qarzga botib, qimmatbaho narsalarni garovga berdi{{Sfn|Halliwell|1998}}. Motsartning onasi kasal boʻlib yotib, 3-kuni vafot etganida, eng nochorlik holati yuz berdi, Halliwellning soʻzlariga koʻra 1778-yil iyul{{Sfn|Abert|2007}} ehtimol, mablagʻ yoʻqligi sababli shifokorni chaqirishda kechikishlar boʻlgan{{Sfn|Halliwell|1998}}. Motsart Melchior Grimm bilan Marquise d'Épinay qarorgohida, 5 rue de la Chaussée-d’Antin uyida yashab qoldi.

Motsart [[Parij|Parijda]] boʻlganida, otasi unga Zalsburgda ish topish imkoniyatlarini qidirdi{{Sfn|Halliwell|1998}}. Mahalliy zodagonlarning koʻmagi bilan Motsartga saroy organisti va konsertmeysteri lavozimini taklif qilishdi. Yillik ish haqi 450 florin edi{{Sfn|Solomon|1995}}, lekin u bu taklifni qabul qilishni istamadi{{Sfn|Halliwell|1998}}. Bu vaqtga kelib Grimm va Motsart oʻrtasidagi munosabatlar sovuqlashdi va Motsart u yerdan koʻchib ketdi. 1778-yil sentyabr oyida Parijdan Strasburgga joʻnab ketganidan soʻng, u Mannheim va Myunxenda qoldi. Myunxenda u yana Aloysia bilan uchrashdi, u juda muvaffaqiyatli qoʻshiqchi edi, lekin endi unga qiziqmasdi{{Sfn|Sadie|1998}}. Motsart nihoyat 1779-yil 15-yanvarda Zalsburgga qaytib keldi va oʻzining yangi lavozimiga tayinlandi<ref>{{Kitob manbasi |title=Histoire de la musique occidentale |editor=[[Jean Massin]] |publisher=[[Fayard]] |location=Paris |date=1983 |page=613 |quote=He wrote during that period that, whenever he or someone else played one of his compositions, it was as if the table and chairs were the only listeners.}}</ref>.

Motsartning Parij safari chogʻida yozgan eng mashhur asarlar qatoriga A minor pianino sonatasi K.&nbsp;310/300d, „Parij“ simfoniyasi (№.&nbsp;31), 1778-yil 12- va 18- iyunda Parijda ijro etilgan{{Sfn|Deutsch|1965}} va Do-majorda fleyta va arfa uchun konsert, K. 299/297c{{Sfn|Einstein|1965}} asarlari kiradi.

== Manbalar ==
{{Manbalar|20em}} 

== Havolalar ==

* Salzburg Mozarteum fondining [https://mozarteum.at/#first-section bosh sahifasi]
* {{IMDbda kishi|0003665|Wolfgang Amadeus Mozart}}

; Raqamli hujjatlar

* Works by Wolfgang Amadeus Mozart at Project Gutenberg
* Works by or about Wolfgang Amadeus Mozart at Internet Archive
* Works by Wolfgang Amadeus Mozart at LibriVox (public domain audiobooks)
* [https://books.google.com/books?as_q=&num=10&lr=&as_brr=3&btnG=Google+Search&as_epq=&as_oq=&as_eq=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES&lr=&as_vt=Mozart+%7C++Mozarts&as_auth=&as_pub=&as_sub=&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1700&as_maxm_is=0&as_maxy_is=1940&as_isbn=&as_issn= "Mozart" Titles]; [https://books.google.com/books?lr=&as_brr=3&q=inauthor%3AMozart±inauthor%3A%22J.+Mozart%22&btnG=Search+Books&as_drrb_is=b&as_minm_is=0&as_miny_is=1756&as_maxm_is=0&as_maxy_is=1930 Mozart as author] at Google Books
* [http://dme.mozarteum.at/DME/main/index.php?l=2 Digital Mozart Edition] Archived 18 February 2017 at the Wayback Machine (''Internationale Stiftung Mozarteum'')
* [http://gallica.bnf.fr/Search?q=Mozart&p=1&lang=en&ArianeWireRechercheHaut=palette „Mozart“ titles] from Gallica {{In lang|fr}}
* From the [[Britaniya kutubxonasi|British Library]]
** [http://www.bl.uk/onlinegallery/ttp/mozart/accessible/introduction.html Mozartʼs Thematic Catalogue] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20110907001935/http://www.bl.uk/onlinegallery/ttp/mozart/accessible/introduction.html |date=2011-09-07 }}
** [http://www.bl.uk/onlinegallery/ttp/ttpbooks.html Mozartʼs Musical Diary] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20100624031653/http://www.bl.uk/onlinegallery/ttp/ttpbooks.html |date=2010-06-24 }}
** [http://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/musicmanu/mozart/index.html Background information on Mozart and the Thematic Catalogue] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20140414114032/http://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/musicmanu/mozart/index.html |date=2014-04-14 }}
* [https://web.archive.org/web/20091222083620/http://www.blb-karlsruhe.de/virt_bib/mozart/ Letters of Leopold Mozart und Wolfgang Amadeus Mozart] {{In lang|de}} (Baden State Library)

; Notalar varaqasi

* Neue Motsart-Ausgabe (''Internationale Stiftung Mozarteum'') dan [http://dme.mozarteum.at/DME/nma/start.php?l=2 toʻliq notalar (partiyalar)]
* [https://www.digitale-sammlungen.de/en/search?query=all%3AMozart&filter=type_content%3A%22score%22 Motsart] Myunxen raqamlashtirish markazidan (MDZ) ballar
* Rochester universitetidan [https://urresearch.rochester.edu/viewContributorPage.action?personNameId=664 Motsart unvonlari]
* Free scores by Wolfgang Amadeus Mozart bepul qoʻshiqlar
* Free scores by Wolfgang Amadeus Mozart
* ''Cantorion.org'' saytidan Motsart asarlarining bepul [http://cantorion.org/musicsearch/composer/mozart/ nota] yozuvlari
* The
* Wolfgang Amadeus Mozart
{{Navboxes}}{{Tashqi havolalar}}
[[Turkum:Avstriya Rim-katoliklari]]
[[Turkum:Avstriyalik erkak klassik bastakorlar]]
[[Turkum:1791-yilda vafot etganlar]]
[[Turkum:1756-yilda tugʻilganlar]]

Bu sahifada foydalanilgan andozalar:

Andoza:Age (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Bilgiquti (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Bilgiquti/qator (tahrirlash)
Andoza:Birth date (tahrirlash)
Andoza:Br separated entries (tahrirlash)
Andoza:EditAtWikidata (tahrirlash)
Andoza:Hlist/styles.css (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:IMDbda kishi (tahrirlash)
Andoza:In lang (tahrirlash)
Andoza:Kitob manbasi (tahrirlash)
Andoza:Lang (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:MONTHNAME (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:MONTHNUMBER (tahrirlash)
Andoza:Main other (tahrirlash)
Andoza:Manbalar (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Manbalar/styles.css (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Navboxes (tahrirlash)
Andoza:Replace (tahrirlash)
Andoza:Sana (tahrirlash)
Andoza:Sfn (tahrirlash)
Andoza:Shaxsiyat bilgiqutisi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Snd (tahrirlash)
Andoza:Str left (tahrirlash)
Andoza:Str len (tahrirlash)
Andoza:Str len/core (tahrirlash)
Andoza:Tashqi havolalar (manbasini koʻrish) (yarim himoyalangan)
Andoza:Template other (tahrirlash)
Andoza:Trim (tahrirlash)
Andoza:Tugʻilgan sanasi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Vafot sanasi va yoshi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Veb manbasi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Webarxiv (tahrirlash)
Andoza:Wikidata (tahrirlash)
Modul:Arguments (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Modul:Authority control (tahrirlash)
Modul:Check for unknown parameters (tahrirlash)
Modul:EditAtWikidata (tahrirlash)
Modul:Footnotes (tahrirlash)
Modul:Footnotes/anchor id list (tahrirlash)
Modul:Footnotes/anchor id list/data (tahrirlash)
Modul:Footnotes/whitelist (tahrirlash)
Modul:In lang (tahrirlash)
Modul:InfoboxImage (tahrirlash)
Modul:Lang (tahrirlash)
Modul:Lang/ISO 639 synonyms (tahrirlash)
Modul:Lang/data (tahrirlash)
Modul:Language/data/iana languages (tahrirlash)
Modul:Language/data/iana regions (tahrirlash)
Modul:Language/data/iana scripts (tahrirlash)
Modul:Language/data/iana suppressed scripts (tahrirlash)
Modul:Language/data/iana variants (tahrirlash)
Modul:Navbar (tahrirlash)
Modul:Navbar/configuration (tahrirlash)
Modul:Navbox (tahrirlash)
Modul:Navbox/configuration (tahrirlash)
Modul:Navbox/styles.css (tahrirlash)
Modul:No globals (tahrirlash)
Modul:ResolveEntityId (tahrirlash)
Modul:Sources (tahrirlash)
Modul:String (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Modul:Unicode data (tahrirlash)
Modul:Webarchive (tahrirlash)
Modul:Wikidata (tahrirlash)
Modul:WikidataCache/Q254 (tahrirlash)
Modul:WikidataSelectors (tahrirlash)
Modul:Yesno (tahrirlash)

Wolfgang Amadeus Mozart sahifasiga qaytish.

"https://uz.wikipedia.org/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozart" dan olindi