Kobulning qulashi (2001) sahifasining manbasini koʻrish

← Kobulning qulashi (2001)

Sizda quyidagi sababga koʻra ushbu sahifani tahrirlashga ruxsat mavjud emas:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2024-yil 2-iyul
Expiry of block: 08:48, 2025-yil 2-iyul

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Arizaga bularni ilova qilishingiz mumkin.

If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the Stewards Block Wizard.

Siz bu sahifaning ichki kodini koʻrishingiz va undan nusxa olishingiz mumkin:

{{Urush bilgiqutisi|conflict=Kobulning qulashi|territory=|tasvir=[[File:Kabul_-_panoramio_-_davered1101.jpg|330px|center|]]|izoh=[[Kobul]]. [[2003-yil]] dekabr.|qismi=Afg'oniston urushining bir qismi 2001-2021-yillar|sana=[[2001-yil]] 13-14-noyabr|yer=[[Kobul]], [[Afg'oniston]]|raqib1={{flagicon|Afghanistan|1992}} Shimoliy Alyans<br />{{flagicon|United States}} AQSH<br />{{flagicon|Iran}} Eron|raqib2={{flagicon|Afghanistan|Taliban}} Afgʻoniston islom amirligi (1996-2001)|qomondon1={{flagicon|Afghanistan|1992}} Mohammed Fahim<br />{{flagicon|Afghanistan|1992}} Bismillah Khan<br />{{flagicon|United States}} Tommy Franks|qomondon2=nomaʼlum|kuch1=58, 000|kuch2=98, 000|yoqotishlar1=528 kishi oʻlgan<br />205 kishi jarohatlangan|yoqotishlar2=2,314 kishi oʻlgan<br />646 kishi jarohatlangan<br />1, 345 kishi asirga tushgan}}

[[Kobul (shahar)|Afgʻoniston]] poytaxti Kobul 2001-yil noyabr oyida [[Afgʻoniston|Afgʻonistondagi]] urush paytida Shimoliy Alyans kuchlari qoʻliga oʻtdi. Shimoliy alyans kuchlari 13-noyabr kuni shaharga hujum boshladi va Amerika va Britaniya havo hujumlari natijasida zaiflashgan Tolibon kuchlariga qarshi tezkor muvaffaqiyatga erishdi. Oldindan Shimoliy Ittifoq kuchlari (ODA 555 tomonidan qoʻllab-quvvatlandi)<ref name=":0">Neville, Leigh, '' Special Forces in the War on Terror (General Military)'', Osprey Publishing, 2015 {{ISBN|978-1472807908}}, p.43</ref> [[Kobul (shahar)|Kobulga]] kirdi va shahar ichida hech qanday qarshilikka duch kelmadi. Tolibon kuchlari janubdagi Qandahorga chekindi.

Besh kun oldin Mozori Sharifning qulashi bilan bir qatorda, Kobulning qoʻlga olinishi Afgʻonistondagi Tolibon nazorati uchun jiddiy zarba boʻldi. Barcha yoʻqotishlar natijasida Tolibon va Al-Qoidaning omon qolgan aʼzolari Tolibon harakatining ruhiy tugʻilgan joyi va uyi boʻlgan [[Qandahor]] va Toʻra Bora tomon chekinishdi<ref name=":0">Neville, Leigh, '' Special Forces in the War on Terror (General Military)'', Osprey Publishing, 2015 {{ISBN|978-1472807908}}, p.43</ref>.

== Tarix ==
2001-yil oxiriga kelib, 1996-2001-yillardagi Afgʻoniston fuqarolar urushi paytida Tolibon mamlakatning qariyb 90 % nazoratini qoʻlga kiritdi va Shimoliy alyans generali Ahmad Shoh Masudning oʻlimi bilan butun mamlakat ularning nazorati ostiga oʻtishidan xavotirlar paydo boʻldi. Ularning jangchilari 25 000 dan 30 000 gacha jangchilardan iborat boʻlib, boshqa guruhlar, jumladan [[Usoma bin Lodin|Usama Bin Lodinning]] 055 brigadasidagi 2000 dan 3000 gacha arab jangchilari tomonidan qoʻllab-quvvatlangan<ref>{{Yangiliklar manbasi |last=Rashid |first=Ahmed |title=Afghanistan resistance leader feared dead in blast |work=www.telegraph.co.uk |publisher=Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/afghanistan/1340244/Afghanistan-resistance-leader-feared-dead-in-blast.html |access-date=22 August 2021}}</ref>.

10-sentabr kuni Bush maʼmuriyati, agar Tolibon Usama Bin Lodinni topshirishdan bosh tortsa, ularni quvib chiqarishni rejalashtirishga rozi boʻldi<ref>{{Yangiliklar manbasi |last=Borger |first=Julian |date=24 March 2004 |title=Bush team 'agreed plan to attack the Taliban the day before September 11' |language=en |work=the Guardian |url=https://www.theguardian.com/world/2004/mar/24/september11.usa2 |access-date=22 August 2021}}</ref>. [[2001-yil 11-sentabr terror xurujlari|11-sentabr xurujlaridan]] so‘ng, 14-sentabr kuni Qo‘shma Shtatlar Tolibondan Al-Qoidaga maʼlum bo‘lgan barcha sheriklarini taslim qilishni, bin Lodin va uning bo‘linmalari haqida razvedka maʼlumotlarini taqdim etishni va Afg‘onistondan barcha terrorchilarni chiqarib yuborishni talab qildi<ref name="NSADoc6">[http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB358a/ „U.S. Department of State, Gameplan for Polmil Strategy for Pakistan and Afghanistan“, September 14, 2001, Secret/NODIS" Document 6, The National Security Archive] Accessed April 26, 2013</ref>.

7-oktabrda, Tolibon bin Ladenni topshira olmaganidan soʻng, Qoʻshma Shtatlar bombardimon kampaniyasini boshladi<ref>{{Yangiliklar manbasi |date=October 7, 2001 |title=Defense officials: Air operation to last 'several days' |publisher=CNN |url=http://archives.cnn.com/2001/US/10/07/ret.attack.pentagon/ |access-date=September 27, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070308164900/http://archives.cnn.com/2001/US/10/07/ret.attack.pentagon/ |archive-date=March 8, 2007}}</ref> va keyingi oyda Shimoliy ittifoq kuchlari AQSh maxsus kuchlari va havo hujumlari tomonidan qoʻllab-quvvatlanib, mamlakat boʻylab oldinga siljib, bir nechta asosiy ob’ektlarni qoʻlga oldi<ref name="gresham">{{Veb manbasi|muallif=Gresham|ism=John|sarlavha=The Campaign Plan – Special Operations Forces and Operation Enduring Freedom|url=http://www.defensemedianetwork.com/stories/operation-enduring-freedom-the-first-49-days-2/|kirish sanasi=September 11, 2015|sana=September 12, 2011}}</ref>.

12-noyabr kuni Shomali tekisligida Kobul shimolida Tolibon va Shimoliy ittifoq oʻrtasida qisqa muddatli jang boʻlib oʻtdi. Ikki yil davomida Afgʻonistondagi fuqarolar urushi paytida front chizigʻi bu hududda toʻxtab qolgan edi, ammo shimoliy shaharlarning qulashi bilan toliblar ruhiy tushkunlikka tushib, Amerika havo koʻmagining doimiy hujumi ostida va qamaldan qoʻrqib, ular atigi uch soatlik jangdan soʻng Kobulga qaytib ketishdi<ref name="Time-Kabul">{{Yangiliklar manbasi |last=Davis |first=Anthony |date=26 November 2001 |title=Dispatches: Eyewitness to a Sudden and Bloody Liberation |work=Time |url=http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,1001321-1,00.html |access-date=22 August 2021}}</ref><ref name="PBS-Transcript">{{Yangiliklar manbasi |date=13 November 2001 |title=The Fall of Kabul |language=en-us |work=PBS NewsHour |url=https://www.pbs.org/newshour/show/the-fall-of-kabul |access-date=22 August 2021}}</ref>. Jangdan so‘ng Kobuldagi Tolibon kuchlari shaharni evakuatsiya qilib, milliy xazinani bo‘shatdi, ammo shoshilinch ravishda qurol va boshqa narsalarni qoldirdi<ref name="Slate-Evacuation">{{Yangiliklar manbasi |last=Applebaum |first=Anne |date=14 November 2001 |title=The fall of Kabul. |language=en |work=Slate Magazine |url=https://slate.com/news-and-politics/2001/11/the-fall-of-kabul.html |access-date=22 August 2021}}</ref>

== Kobulning qulashi ==
Shimoliy alyans va turli xorijiy hukumatlar, jumladan Qoʻshma Shtatlar, [[Birlashgan Qirollik|Buyuk Britaniya]] va Pokiston oʻrtasida Kobulni bosib olish ehtimoli boʻyicha muzokaralar olib borilgan va Amerika Davlat kotibi Kolin Pauell xorijiy hukumatlar ittifoqning shaharga sarmoya kiritilishini afzal koʻrishini bildirgan. 12-noyabrda ittifoq kuchlari shaharga yaqinlashganda, Britaniya Bosh vaziri [[Tony Blair|Toni Bler]] ittifoq qoʻmondonlari oʻz majburiyatlarini bajarishlarini bildirdi<ref name="Guardian-1">{{Yangiliklar manbasi |date=13 November 2001 |title=Timeline: the fall of Kabul |language=en |work=the Guardian |url=https://www.theguardian.com/world/2001/nov/13/afghanistan.terrorism18 |access-date=22 August 2021}}</ref>.

== Oqibat ==
Shaharning qulashi bilan Tolibonga qarshi baʼzi qasos hodisalari yuz berdi. Bi-bi-si muxbiri Jon Simpsonning xabar berishicha, u Kobul shahriga kirayotganda aholidan „Tolibonni oʻldir“ degan hayqiriqlar eshitilgan, koʻplab Tolibon jangarilari, xususan Arab yarim oroli va [[Pokiston|Pokistondan]] kelgan xorijiy jangchilar sud qilingan va jasadi ariqlarda qoldirilgan, boshqalari esa qoʻlga olingandan keyin miltiq va mushtlar bilan ular tomonidan kaltaklangan<ref name="BBC-Eyewitness">{{Yangiliklar manbasi |last=Simpson |first=John |date=13 November 2001 |title=Eyewitness: The liberation of Kabul |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1654353.stm |access-date=23 August 2021}}</ref>.

Tolibondan ozod boʻlish, shuningdek, ilgari taqiqlangan xatti-harakatlar amaliyotiga olib keldi; Tolibon yoʻq qilmoqchi boʻlgan „buyuk afgʻon ishtiyoqi“ yana koʻtarildi, musiqa yangradi va yosh yigitlar toliblar majburlagan soqollarini kesish uchun koʻcha sartaroshlari oldida saf tortdilar<ref name="PBS-Transcript">{{Yangiliklar manbasi |date=13 November 2001 |title=The Fall of Kabul |language=en-us |work=PBS NewsHour |url=https://www.pbs.org/newshour/show/the-fall-of-kabul |access-date=22 August 2021}}</ref><ref name="Economist-Fall">{{Yangiliklar manbasi |date=13 November 2001 |title=The fall of Kabul |work=The Economist |url=https://www.economist.com/unknown/2001/11/13/the-fall-of-kabul |access-date=23 August 2021}}</ref>.

Shaharning ittifoqqa yengilishi mamlakatdagi uzoq muddatli barqarorlik haqida xavotir uygʻotdi. Ittifoq asosan Afgʻonistondagi ozchilik etnik guruhlardan iborat edi. [[Oʻzbeklar|Oʻzbeklar]], [[tojiklar]] va [[hazoralar]], Tolibonda koʻpchilik etnik guruh — [[pushtunlar]] hukmronlik qilgan va shaharning bosib olinishi xalqqa barqarorlik olib keladigan keng va inklyuziv ayniqsa janubdagi Tolibon pozitsiyasi qulab tushmasa va ular partizan sifatida kurashni davom ettirsalar koalitsiya tuzishni qiyinlashtiradi, degan xavotirda edi<ref name="Economist-Fall">{{Yangiliklar manbasi |date=13 November 2001 |title=The fall of Kabul |work=The Economist |url=https://www.economist.com/unknown/2001/11/13/the-fall-of-kabul |access-date=23 August 2021}}</ref>.

== Manbalar ==
<references responsive="1"></references>
[[Turkum:Afgʻoniston]]
[[Turkum:AQSH-Afg'oniston munosabatlari]]

Bu sahifada foydalanilgan andozalar:

Andoza:Country data Afghanistan (tahrirlash)
Andoza:Country data Afgʻoniston (tahrirlash)
Andoza:Country data Amerika Qoʻshma Shtatlari (tahrirlash)
Andoza:Country data Eron (tahrirlash)
Andoza:Country data Iran (tahrirlash)
Andoza:Country data United States (tahrirlash)
Andoza:Flagicon (tahrirlash)
Andoza:Flagicon/core (tahrirlash)
Andoza:ISBN (tahrirlash)
Andoza:Lang (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Nobr (tahrirlash)
Andoza:Sana (tahrirlash)
Andoza:Trim (tahrirlash)
Andoza:Urush bilgiqutisi (manbasini koʻrish) (yarim himoyalangan)
Andoza:Veb manbasi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:WPMILHIST Infobox style (tahrirlash)
Andoza:Yangiliklar manbasi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Modul:Check for unknown parameters (tahrirlash)
Modul:Data (tahrirlash)
Modul:String (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Modul:WPMILHIST Infobox style (tahrirlash)

Kobulning qulashi (2001) sahifasiga qaytish.

"https://uz.wikipedia.org/wiki/Kobulning_qulashi_(2001)" dan olindi