يېڭى تىپتىكى تاجسىمان ۋىرۇس كېسىلى ۋاكسىنىسى(كوۋىد-19 كېسىلى ۋاكسىنىسى)
يېڭى تىپتىكى تاجسىمان ۋىرۇس كېسىلىگە (ئېنگلىزچە: COVID-19 vaccine، باشقىچە ئاتىلىشى: ۋۇخەن ۋىرۇسى ۋاكسىنىسى، كىرونا ۋاكسىنىسى، كورونا ۋاكسىنىسى) گەرچە ھېچقانداق ۋاكسىنا كلىنىكىلىق سىناقنى تاماملاپ بولالمىغان بولسىمۇ ، ئەمما بۇ خىل ۋاكسىنىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشقا كۆپ قېتىم ئۇرۇنۇشلار بار. 2020-يىلى 2-ئاينىڭ ئاخىرىدا ، دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى تاجىسىمان ۋىرۇس، يەنى SARS-CoV-2 گە قارشى ۋاكسىنىنىڭ 18 ئايغا يەتمىگەن ۋاقىت ئىچىدە تارقىتىلىشىنى ئۈمىد قىلمايدىغانلىقىنى ئېيتتى. 2020-يىلى 3-ئاينىڭ باشلىرىغىچە ، تەخمىنەن 30 ۋاكسىنا نامزاتى تەرەققىي قىلدۇرۇلدى. 2020-يىلى 20 دېكابىر تۇنجى كوۋىد-19 ۋاكسىنىسى، فايزېر ۋە بىيونتېك تاجسىمان ۋىرۇس ۋاكسىنىسى، ئامېرىكا دورا نازارەتچىلىك ئىدارىسى تەرىپدىن جىددى ئىشلىتلىشكە ماقۇللاندى. شۇنىڭدىن بۇيان نۇرغۇن ۋاكىسنىلار ئارقا-ئارقادىن بارلىققا كەلمەكتە. دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى كوۋىد-19 ۋاكسىنىلىرنى تەستىقلايدىغان ئەڭ نوپۇزلۇق خەلىقئارالىق ئورگاندۇر.
تەرەققىيات
[تەھرىرلەش]- ئاۋىستىرالىيەدە ، كۋېنسلاند ئۇنۋېرسىتىتى ئىممۇنىتېت ئىنكاسىنى قوزغىتىش ئۈچۈن ۋىرۇس ئاقسىلىنى گېن جەھەتتىن ئۆزگەرتىدىغان مولېكۇلا قىسقۇچ ۋاكسىنىسىنىڭ يوشۇرۇن كۈچىنى تەكشۈرۈۋاتىدۇ .
- كانادادا ، ساسكاتچېۋان ئۇنۋېرسىتىتى خەلقئارا ۋاكسىنا مەركىزى (VIDO-InterVac) فېدېراتسىيە مەبلىغىگە ئېرىشىپ ، ۋاكسىنىنى ئىشلەش ئۈچۈن 2020-يىلى مارتتا ئادەمسىز ھايۋانلارنى تەكشۈرۈشنى ۋە 2021-يىلى ئىنسانلارنى سىناق قىلىشنى مەقسەت قىلغان. [1]بىر [2]بىر
- بىر كېسەللىكلەرنى كونترول قىلىش ۋە ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن, جۇڭگو مەركىزى
- شياڭگاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى
- 2020-يىلى 1-ئاينىڭ 29-كۈنى ئەتراپىدا ، جانسېن دورىگەرلىك شىركىتى ۋاكسىنىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش خىزمىتىنى باشلىدى. جانسېن ئۆزىنىڭ بىئوتېخنىكا ھەمراھى Vaxart بىلەن ئېغىز بوشلۇقى ۋاكسىنىسىنى تۈزۈۋاتىدۇ . 2020-يىلى 3-ئاينىڭ 18-كۈنى ، Emergent BioSolutions Vaxart بىلەن ۋاكسىنىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ئۈچۈن ئىشلەپچىقىرىش ھەمكارلىق ئورناتقانلىقىنى ئېلان قىلدى.
- Inovio دورىسى بىر تەتقىق DNA ئاساس ۋاكسىنا ئىنسان پىلانلىغان, جۇڭگو شىركىتى بىلەن بىرلىكتە كىلىنىكىلىق يازدا شىمالىي يېرىم شار 2020 نىڭ
ھەرخىل يېڭى تىپلىق تاجسىمان ۋىرۇس ۋاكسىنىسنىڭ سېلىشتۇرما جەدۋىلى - سانت لۇئىستىكى ۋاشىنگتون ئۇنۋېرسىتىتى
- مارت 2020-5, ئامېرىكا قۇرۇقلۇق ئارمىيىسى تېببىي تەتقىقات ۋە Materiel قوماندانلىق دەرىجىلىك قورغىنى Detrick ۋە تەتقىقات Walter Reed ئارمىيىسى تەتقىقات بىلەن كۈمۈش باھارى , غەربىي Maryland ئىككى, ئۇلار بىر ۋاكسىنا قىلىدىغانلىقىنى جاكارلىدى.
- كوپېنھاگېن ئۇنىۋېرسىتېتى ، ياۋروپا كومىتېتىنىڭ مەبلىغى بىلەن
- Emergent بىلەن Biosolutions Novavax In ھەمكارلىشىپ ۋاكسىنا ياساپ چىقتى. شېرىكلەر دەسلەپكى سىناق ۋە 2020-يىلى 7-ئايغىچە 1-باسقۇچلۇق كلىنىكىلىق سىناق قىلىشنى پىلانلىدى
- 2020-يىلى 10-مارت ، دۇب چوققىسى دۆلەتلىك تەجرىبىخانىسى ۋە تېننېسسى ئۇنۋېرسىتىتى دەرىجىدىن تاشقىرى كومپيۇتېر باشلىقلار يىغىنىدىن پايدىلىنىپ ۋىرۇسنىڭ تاياقچە ئاقسىلنىڭ مودېلىنى تەكشۈرگەنلىكىنى ۋە ۋاكسىنا نامزاتلىرىغا ئىشلىتىشكە بولىدىغان 77 خىل دورا بىرىكمىسىنى ئېنىقلىغانلىقىنى ئېلان قىلدى. 19-مارت ، CNN تەتقىقاتچىلارنىڭ مودېلنى يېڭىلاش باسقۇچىدا ئىكەنلىكىنى خەۋەر قىلدى.
- 2020-يىلى 3-ئاينىڭ 12-كۈنى ، ھىندىستان سەھىيە مىنىستىرلىكى ئۆزلىرىنىڭ 11 ئايرىغۇچى بىلەن ھەمكارلىشىدىغانلىقىنى ، ھەتتا تېز يولدا ۋاكسىنا ياساش ئۈچۈن كەم دېگەندە بىر يېرىم يىلدىن ئىككى يىلغىچە ۋاقىت كېتىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.
كوۋىد-19 پەندەمىيەسىگە قارشى كۈرەشتكى دوختۇر سېستىرالار - 2020-يىلى 17-مارت ، ئامېرىكا دورىگەرلىك شىركىتى Pfizer گېرمانىيە BioNTech شىركىتى بىلەن ھەمكارلىق ئورنىتىپ ، mRNA ئاساسىدىكى ۋاكسىنىنى بىرلىكتە تەتقىق قىلىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.
يېڭى تىپتىكى تاجىسىمان ۋىرۇسنىڭ دۇنيا مەۋقەسىدە شىددەتلىك تارقىلىشى خەرىتىسى MRNA تېخنىكىسى قوللۇنىلغان يېڭى تىپلىق تاجسىمان ۋىرۇس ۋاكسىنىسىنىڭ ۋىرۇسقا قارتا ئىشلەش گرافى. 
ھىندونىزىيە ئەلبېشى جوكو ۋىدودو تۇنجى شېشە يېڭى تى��لىق تاجسىمان ۋىرۇس ۋاكسنىسنى ئەملىمەكتە. 
ۋاكسىنىنى توشۇش جەريانى
.svg)
دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى تەستىقلىغان ۋاكسىنىلار
[تەھرىرلەش]| ۋاكىسنا نامى | فايزېر ۋە بىيونتېك تاجسىمان ۋىرۇس ۋاكسىنىسى | مودېرنا | جوھانسون ۋە جوھانسون جەنسېن ۋاكسىنىسى |
|---|---|---|---|
| ياش تەۋىسىيەسى | 5 + ياشلىقلار | 18 + ياشلىقلار | 18 + ياشلىقلار |
| ئاساسلىق ۋاكىسنا
ئۇزاتىمىسى |
2 شېشە ئەملەش (ئارلىقتا 3 ھەپتە، 21 كۈن
ئارلىق قالدۇرۇش كېرەك) |
2 شېشە ئەملەش (ئارلىقتا 4 ھەپتە،
28 كۈن ئارلىق قالدۇرۇش كېرەك) |
1 شېشە |
| كۈچەيتكۈچى شېشىسى | 18+ ياشلىقلار ئەملىسە بولىدۇ. ئېككىنچى شېشىدىن 6 ئايدىن كېيىن ئەملەش تەۋىسىيە قىلىندۇ. بۇنىڭغا مودېرنا ياكى فايزېر ۋە بىيونتەك ۋاكسىنىسى ئەملىسە بولىدۇ.
16-17 ياشتىكىلەر فايزېر ۋە بىيونتېك ۋاكسىنىسنى ئەملىسە بولىدۇ. |
18+ ياشلىقلار ئەملىسە بولىدۇ. ئېككىنچى شېشىدىن 6 ئايدىن كېيىن ئەملەش تەۋىسىيە قىلىندۇ. بۇنىڭغا مودېرنا ياكى فايزېر ۋە بىيونتەك ۋاكسىنىسى ئەملىسە بولىدۇ. | 18+ ياشلىقلار ئەملىسە بولىدۇ. 1-شېشىدىن 2 ئايدىن كېيىن ئەملەش تەۋىسىيە قىلىندۇ. بۇنىڭغا مودېرنا ياكى فايزېر ۋە بىيونتەك ۋاكسىنىسى (mRNA ۋاكسىنىسى) ئەملىسە بولىدۇ. |
| تولۇق ۋاكسىلانغان
ۋاقتى |
2-شېشنى ئەملەپ 2 ھەپتىدىن كېيىن. | 2-شېشنى ئەملەپ 2 ھەپتىدىن كېيىن. | 1-شېشنى ئەملەپ 2 ھەپتىدىن كېيىن. |
مەنبە: دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى ئورگان تورى: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/different-vaccines.html
كوۋىد-19 ۋاكسىنىسىنىڭ دۇنيا بويىنچە ئەملىنىش ئەھۋالى
[تەھرىرلەش]| ئورنى | ۋاكسىنلانغانلار | پېرسەنتى |
| دۇنيا | 4,573,795,231 | 58.1% |
| جوڭگو | 1,259,967,000 | 87.2% |
| ھىندىستان | 842,315,450 | 60.5% |
| ياۋورپا ئىتىپاقى | 324,766,177 | 72.6% |
| ئامېرىكا | 243,182,423 | 73.2% |
| بىرازىليە | 166,143,380 | 77.6% |
| ھىندونىزىيە | 158,962,242 | 57.5% |
| ياپونيە | 100,404,891 | 79.7% |
| پاكىستان | 95,159,489 | 42.3% |
| بېنگال | 87,546,674 | 52.6% |
| مېكسىكا | 81,915,851 | 62.9% |
| ۋېيتنام | 77,358,030 | 78.8% |
| روسىيە | 73,727,458 | 50.5% |
| گېرمانىيە\ئالمانىيە | 61,537,455 | 73.3% |
| فىلپىن | 60,917,790 | 55.4% |
| ئىران | 59,498,870 | 70.0% |
| تۈركىيە | 56,867,625 | 66.9% |
| فىرانسىيە | 52,786,717 | 78.1% |
| ئەنگلىيە | 51,705,406 | 75.8% |
| تايلاند | 51,032,649 | 73.0% |
| ئىتالىيە | 48,252,654 | 79.9% |
| جەنۇبى كورىيە | 44,168,856 | 86.1% |
| ئىسپانىيە | 39,619,870 | 84.8% |
| كولومىيە | 38,194,138 | 74.5% |
| ئارگېنتىنا | 38,036,381 | 83.4% |
| مىسىر | 33,098,284 | 31.8% |
| كانادا | 31,702,331 | 83.3% |
| مالايسىيە | 25,990,727 | 79.3% |
| سەئۇدى ئەرەبىستان | 25,000,071 | 70.7% |
| ماراكەش | 24,630,172 | 66.0% |
| پىرۇ | 24,228,683 | 72.6% |
| پولشا | 21,589,717 | 57.1% |
| ئاۋىسترالىيە | 20,417,817 | 79.2% |
| جەنۇبى ئافرىقا | 18,874,881 | 31.4% |
| بېرما | 18,829,259 | 34.4% |
| ئۆزبەكىيە | 18,786,606 | 55.4% |
| تەيۋەن | 18,684,915 | 78.3% |
| ۋېنزۇئېلا | 18,393,519 | 64.1% |
| چىلى | 17,252,369 | 89.8% |
| سىرلانكا | 15,987,913 | 74.4% |
| ئۇكرائىنا | 14,671,167 | 33.8% |
| كامبودژا | 14,253,170 | 84.1% |
| Ecuador | 14,167,326 | 79.2% |
| Netherlands | 13,307,938 | 77.5% |
| Nepal | 12,251,183 | 41.3% |
| Cuba | 10,416,579 | 92.0% |
| United Arab Emirates | 9,890,348 | 99.0% |
| Nigeria | 9,765,729 | 4.6% |
| Ethiopia | 9,343,801 | 7.9% |
| پورتۇگالىيە | 9,180,041 | 90.3% |
| قازاقىيە | 8,965,031 | 47.2% |
| بېلگىيە | 8,905,193 | 76.6% |
| Mozambique | 8,484,211 | 26.4% |
| ئىراق | 8,482,581 | 20.6% |
| ئۇگاندا | 8,354,808 | 17.7% |
| Romania | 7,930,488 | 41.5% |
| Sweden | 7,746,286 | 76.2% |
| Greece | 7,445,343 | 71.8% |
| Angola | 7,423,668 | 21.9% |
| Rwanda | 7,322,935 | 55.2% |
| Algeria | 7,060,737 | 15.8% |
| Dominican Republic | 6,935,718 | 63.3% |
| Czech Republic | 6,810,045 | 63.5% |
| Tunisia | 6,794,307 | 56.9% |
| Austria | 6,602,962 | 73.0% |
| Kenya | 6,559,380 | 11.9% |
| Israel | 6,539,014 | 70.4% |
| Guatemala | 6,514,292 | 35.7% |
| Hungary | 6,257,771 | 65.0% |
| Switzerland | 5,967,006 | 68.5% |
| Ghana | 5,774,413 | 18.2% |
| Bolivia | 5,492,333 | 46.4% |
| ئەزەربەيجان | 5,163,947 | 50.5% |
| Honduras | 4,915,362 | 48.9% |
| Nicaragua | 4,879,356 | 72.8% |
| خوڭكوڭ (شىياڭگاڭ) | 4,865,664 | 64.4% |
| Singapore | 4,799,168 | 88.0% |
| Denmark | 4,797,400 | 82.5% |
| ئەلسالۋادور | 4,476,802 | 68.7% |
| ئاففانىستان | 4,397,449 | 11.0% |
| Belarus | 4,356,041 | 46.1% |
| Finland | 4,347,091 | 78.3% |
| Jordan | 4,331,942 | 42.2% |
| Norway | 4,281,590 | 78.3% |
| Zimbabwe | 4,107,151 | 27.2% |
| Sudan | 4,016,849 | 8.9% |
| New Zealand | 3,973,416 | 77.6% |
| Costa Rica | 3,944,932 | 76.8% |
| Republic of Ireland | 3,889,066 | 78.0% |
| Laos | 3,744,740 | 50.8% |
| تاجىكىستان | 3,520,397 | 36.1% |
| Paraguay | 3,469,821 | 48.1% |
| كۈۋەيت | 3,334,421 | 77.0% |
| Serbia | 3,309,157 | 48.2% |
| Ivory Coast | 3,306,299 | 12.2% |
| ئومان | 3,121,257 | 59.8% |
| پاناما | 3,027,809 | 69.1% |
| Uruguay | 2,767,368 | 79.4% |
| Slovakia | 2,716,588 | 49.8% |
| قاتار | 2,360,308 | 80.5% |
| موڭغوليە | 2,265,951 | 68.1% |
| Croatia | 2,255,115 | 55.2% |
| لىۋان | 2,237,631 | 33.1% |
| Tanzania | 2,079,930 | 3.4% |
| پەلەستىن | 2,053,044 | 39.3% |
| Lithuania | 1,913,150 | 71.1% |
| Bulgaria | 1,904,143 | 27.6% |
| Guinea | 1,885,324 | 14.0% |
| لىبيە | 1,847,082 | 26.5% |
| Benin | 1,699,784 | 13.7% |
| Malawi | 1,476,496 | 7.5% |
| Togo | 1,380,216 | 16.3% |
| Georgia | 1,355,604 | 34.1% |
| Senegal | 1,328,153 | 7.7% |
| Latvia | 1,312,137 | 70.3% |
| Slovenia | 1,249,041 | 60.1% |
| Kyrgyzstan | 1,226,855 | 18.5% |
| Somalia | 1,203,131 | 7.3% |
| Bahrain | 1,202,281 | 68.8% |
| Syria | 1,194,896 | 6.5% |
| Albania | 1,141,486 | 39.7% |
| Botswana | 1,131,709 | 47.2% |
| Mauritania | 1,119,680 | 23.4% |
| Moldova | 989,897 | 24.6% |
| Burkina Faso | 972,376 | 4.5% |
| Mauritius | 947,513 | 74.4% |
| Armenia | 934,028 | 31.5% |
| Kosovo | 885,582 | 49.7% |
| Mali | 877,525 | 4.2% |
| Estonia | 841,035 | 63.5% |
| North Macedonia | 840,411 | 40.4% |
| Bosnia and Herzegovina | 833,233 | 25.5% |
| Zambia | 806,611 | 4.3% |
| Cameroon | 806,176 | 3.0% |
| Liberia | 784,838 | 15.2% |
| Sierra Leone | 747,044 | 9.2% |
| Republic of the Congo | 734,721 | 13.0% |
| Jamaica | 709,671 | 23.9% |
| Trinidad and Tobago | 709,140 | 50.5% |
| Cyprus | 664,971 | 74.2% |
| Timor-Leste | 662,963 | 49.3% |
| Fiji | 661,452 | 73.3% |
| Lesotho | 648,817 | 30.1% |
| Bhutan | 589,762 | 75.6% |
| Madagascar | 589,003 | 2.1% |
| Yemen | 556,652 | 1.8% |
| Niger | 507,223 | 2.0% |
| Macau | 492,828 | 74.8% |
| Luxembourg | 461,651 | 72.7% |
| Central African Republic | 446,712 | 9.1% |
| Malta | 442,309 | 85.7% |
| Guyana | 440,072 | 55.7% |
| Brunei | 405,092 | 91.8% |
| Namibia | 399,636 | 15.4% |
| Maldives | 396,681 | 73.0% |
| Gabon | 392,898 | 17.2% |
| Guinea-Bissau | 390,794 | 19.4% |
| Eswatini | 334,088 | 28.5% |
| Cabo Verde | 302,802 | 53.9% |
| Iceland | 287,971 | 83.9% |
| Chad | 285,922 | 1.7% |
| Northern Cyprus | 284,357 | 74.4% |
| Papua New Guinea | 283,915 | 3.1% |
| Montenegro | 283,356 | 45.1% |
| Comoros | 282,378 | 31.8% |
| Suriname | 261,122 | 44.1% |
| Equatorial Guinea | 249,276 | 17.2% |
| Gambia | 243,996 | 9.8% |
| Belize | 230,125 | 56.8% |
| South Sudan | 227,262 | 2.0% |
| Democratic Republic of the Congo | 226,134 | 0.2% |
| New Caledonia | 182,486 | 63.3% |
| Solomon Islands | 179,973 | 25.6% |
| French Polynesia | 169,995 | 60.2% |
| Bahamas | 157,041 | 39.6% |
| Barbados | 155,512 | 54.0% |
| Samoa | 141,424 | 70.7% |
| Haiti | 122,580 | 1.1% |
| Djibouti | 108,945 | 10.9% |
| Guernsey | 106,109 | |
| Curaçao | 104,296 | 63.3% |
| Vanuatu | 102,308 | 32.5% |
| Sao Tome and Principe | 86,396 | 38.7% |
| Aruba | 84,694 | 79.0% |
| Seychelles | 82,348 | 83.3% |
| Jersey | 80,892 | 80.0% |
| Tonga | 73,609 | 69.0% |
| Isle of Man | 68,771 | 80.5% |
| Antigua and Barbuda | 62,283 | 63.1% |
| Kiribati | 59,492 | 49.0% |
| Cayman Islands | 58,591 | 88.1% |
| Andorra | 56,628 | 73.2% |
| Saint Lucia | 55,598 | 30.1% |
| Bermuda | 46,666 | 75.2% |
| Faroe Islands | 41,427 | 84.5% |
| Grenada | 41,287 | 36.5% |
| Gibraltar | 41,162 | 122.2% |
| Greenland | 40,447 | 71.1% |
| Saint Vincent and the Grenadines | 33,494 | 30.1% |
| Turkmenistan | 32,240 | 0.5% |
| Dominica | 29,426 | 40.8% |
| Turks and Caicos Islands | 29,210 | 74.5% |
| Saint Kitts and Nevis | 27,615 | 51.6% |
| Sint Maarten | 27,141 | 62.5% |
| Monaco | 26,672 | 67.5% |
| Liechtenstein | 26,145 | 68.3% |
| San Marino | 24,306 | 71.5% |
| Caribbean Netherlands | 19,109 | 72.3% |
| British Virgin Islands | 18,432 | 60.6% |
| Cook Islands | 12,841 | 73.1% |
| Anguilla | 10,079 | 66.6% |
| Nauru | 7,612 | 70.0% |
| Tuvalu | 6,230 | 52.2% |
| Wallis and Futuna | 6,016 | 54.2% |
| Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha | 4,361 | 71.8% |
| Burundi | 4,010 | 0.0% |
| Falkland Islands | 2,632 | 75.6% |
| Montserrat | 1,547 | 31.1% |
| Niue | 1,184 | 73.2% |
| Tokelau | 968 | 70.8% |
| Pitcairn Islands | 47 | 100.0% |
ۋاقىتى: 2022-يىلى 30 دېكابىر
مەنبەلەر
[تەھرىرلەش]
|
بۇ ماددا بىر دەسلەپكى نۇسخىدۇر، بۇ ماددىنى كېڭەيتىش ياكى ئالاھىدە دەسلەپكى نۇسخا قېلىپلىردىن بىرنى قويۇپ ۋىكىپېدىيەگە توھپە قوشالايسىز. |