Tbilisi
Görcistan başqalası
Tbilisi
görci telendä: თბილისი
|
Tbilisi (görci telendä: თბილისი, [T'bilisi], tärcemäse - cılı çığanaq) - Görcistannıñ başqalası häm iñ zur şähäre.
Kürä (Mtkvari) yılğası yarında urnaşqan.
Tbilisi iseme IV ğasırda telgä alına, anıñ kilep çığuı şähärneñ cılı kükert çığanaqları buluı belän bäyle (görci telendä ტფილისი - Tbilisi, tbili - "cılı").
Tatar häm rus tellärendä 1936 yılğa qädär räsmi räweştä Tiflis (yunan ädäbiatınnan kilgän süz) iseme qullanılğan.
Xalıq sanı - 1 473 551 keşe, şähär mäydanı - 350 km².
Tarix
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]V ğasırda İberiä patşası Waxtang Gorskali şähärgä nigezlägän.
VI ğasırdan İberiä başqalası bulğan.
Riwäyät buyınça Waxtang Gorskala sunar waqıt��nda atqan fazan esse çığanaqta peşkän. Patşa şuşı urında şahärgä salğan.
1236 yılda tatar-mongol ğäskärläre şähärne basıp ala.
1320 yılda şähärdä görci idäräse kire qaytarıla
1385-1395 yılda tatar Tuqtamış xanı görci patşası belän bergälekne tözegän. Tatar ğäskärläre Darial tarlawığına kerälär.
1386 yılda Aqsaq Timer Altın Urdağa qarşı höcüm itkändä Tbilisi şähären yandıra.
Şähär klimatı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Tbilisi klimatı | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kürsätkeç | Ği | Fev | Mar | Apr | May | İün | İül | Avg | Sen | Okt | Noya | Dek | Yıl |
Absolüt maksimum, °C | 19,5 | 22,4 | 28,9 | 34,4 | 35,1 | 40,2 | 42,0 | 40,4 | 37,9 | 33,3 | 27,2 | 22,8 | 42,0 |
Urtaça maksimum, °C | 6,6 | 7,7 | 12,6 | 18,9 | 23,1 | 28,1 | 31,2 | 30,9 | 26,4 | 19,8 | 12,8 | 8,4 | 18,9 |
Urtaça temperatura, °C | 2,3 | 3,1 | 7,2 | 12,7 | 17,2 | 21,7 | 24,9 | 24,7 | 20,2 | 14,2 | 7,9 | 3,7 | 13,3 |
Urtaça minimum, °C | −0,8 | 0,0 | 3,2 | 8,4 | 12,4 | 16,5 | 19,8 | 19,5 | 15,4 | 10,4 | 4,9 | 1,3 | 9,3 |
Absolüt minimum, °C | −24,4 | −14,8 | −12,8 | −3,8 | 1,0 | 6,3 | 9,3 | 8,9 | 0,8 | −6,4 | −7,1 | −20,5 | −24,4 |
Yawım-töşem norması, mm | 17 | 19 | 27 | 51 | 47 | 58 | 29 | 48 | 37 | 24 | 29 | 17 | 396 |
Milli tärkip
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Tbilisi | 1 081 679 | 100,00 % |
görci | 910 712 | 84,19 % |
ärmän | 82 586 | 7,63 % |
urıs | 32 580 | 3,01 % |
körd | 17 116 | 1,58 % |
äzäri | 10 942 | 1,00 % |
osetin | 10 268 | 0,95 % |
yunan | 3792 | 0,35 % |
ukrain | 3328 | 0,31 % |
abxaz | 471 | 0,04 % |
kistin | 73 | 0,01 % |
başqalar | 9811 | 0,91 % |
Tanılğan şäxeslär
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Artöm Aydinov
- Mamuqa Baxtadze (1982), Görcistan premyer-ministrı (2018).
- Aykanus Danielyan
- Sofiko Çiaureli
- Polien Yakovlev
- Zurab Tsereteli