Röhey Uçida

Röhey Utida yap. 内田 良平
Tuu datası	11 fevral 1874
Tuu urını	Fukuoka
Ülem datası	26 iyül 1937 (63 yäş)
Watandaşlığı	Yaponiä imperiäse
Eşçänlege töre	säyäsi aktivist
Töp ideyaları	millätçelek

Röhey Uçida (yap. 内田 良平; 1874 yılnıñ 11 fevrale, Fukuoka — 1937 yılnıñ 26 iyüle) — Yaponiä säyäsätçe-ultramillätçese, 1901—1937 yıllarda üze nigez salğan Qara ajdaha cämğiäte^[en] (Kokurükay) citäkçese.

Uçida Fukuoka prefekturasında tuğan^[1]. Keçkenädän ük Yaponiäneñ traditsion köräş sänğätläreneñ küp törläre, şul isäptän küdo^[en], kendo^[en], cudo häm sumo^[en], belän qızıqsınğan. 1893 yılda ul Toho Kökay urıs tele mäktäbenä uqırğa kergän, ä 1897 yılda Sebergä säyäxät yasağan.

Yaşlegendä Uçida Genyoşa^[en] millätçe törkemenä quşılğan häm tizdän anıñ nigezläwçese Toyama Mitsurunıñ^[en] töp şäkerte bulğan^[1]. Genyosä aktiv räweştä aqça cıyu belän şöğellängän häm materik Aziägä qarata agressiv tışqı säyäsät öçen agitatsiä yasağan. 1894 yılda Koreyada Donxak kütärelese^[en] başlanğaç, Uçida baş kütärüçelärgä yärdäm itär öçen Koreyağa kitkän.

1901 yılda Yaponiägä qaytqaç, ul Räsäygä qarata köçle tışqı säyäsät häm Koreya häm Mancuriägä qarata Yaponiä ekspansionizmı yaklı bulğan Qara ajdaha cämğiäten^[en], ultramillätçe cämğiätne oyıştırğan^[1]. 1903 yılda ul Räsäygä qarşı suğış öçen çığış yasawçı Tayro Dosikay säyäsi törkemenä quşılğan. Räsäyne Yaponiä öçen töp qurqınıç dip sanap, ul Räsäygä qarşı propagandanıñ zur külämnären yaza häm bastıra, Räsäyneñ Aziädäge eşçänlege turında razvedka mäğlümatları cıyu öçen Vladivostokqa kilgän häm Räsäy agressiäsenä qarşı bufer sıyfatında Amur yılğası basseynına Yaponiä ekspansiäse öçen çığış yasağan^[1]. Räsäy-Yaponiä suğışı tämamlanğannan soñ Uçida Tokioda Portsmut kileşüenä qarşı qatı protestlar uyatuda töp figura bulğan. Portsmut kileşüe, Uçida fikerençä, Yaponiägä adekvat bulmağan taşlamalar täqdim itkän^[1].

Räsäy ciñelgännän soñ Uçida üz iğtibarın Koreya anneksiäsen aqlawğa yunältkän. 1906 yılda ul Koreyanıñ yapon general-gubernatorı İto Hirobumi apparatında wazifa alğan häm bu wazifanı tärtipsezleklär tudıru häm Koreyanı tulısınça anneksiäläw öçen agitatsiä öçen qullanğan^[1]. 1907 yılda Uçida Koreyada proyapon İlçinxve^[en] säyäsi partiäseneñ sponsorlarınıñ berse bulğan, häm öleşçä Uçida tırışlığı belän anneksiä axır çiktä 1910 yılda ireşelgän^[1].

1920 häm 1930 yıllarda Uçida liberalizmnı aktiv tänqitlägän. Ul 1925 yılda Yaponiä premyer-ministrı Kato Takaakinı^[en] häm Yaponiä imperatorın üterüne planlaştıruda şiklänelep qulğa alınğan, läkin kiläse yılda aqlanğan^[2]. 1931 yılda ul Böyek Yaponiä citeşterü partiäsenä nigez salğan häm anıñ prezidentı bulğan, ä 1932 yılda ul Qan ligası insidentınıñ^[en] ilhamlandıruçılarınıñ berse bulğan digän imeş-mimeşlär yörägän. 1934 yılda ul Şova Şinseykay xäräkäteneñ vitse-prezidentı bulğan.

Uçida 1937 yılnıñ 26 iyülendä wafat bulğan.

• Huffman, James L., ed (2013). Modern Japan: An Encyclopedia of History, Culture, and Nationalism. Routledge. ISBN 978-0815325253. 

• Beasley, W.G. (1991). Japanese Imperialism 1894—1945. Oxford University Press. ISBN 0198221681.
• Duus, Peter (1998). The Abacus and the Sword: The Japanese Penetration of Korea, 1895—1926. University of California Press. ISBN 0520213610.