Һоли

Һоли (Хинди телендә, f., होली, holī) Һинд дине традициясеннән килеп чыккан Һиндстанның Яз бәйрәме, ул Пхалгун Аеның (Февраль/Март) беренче тулы Ай көнендә бәйрәм ителә. Бу "буяулар бәйрәме" кимендә ике, Һиндстанның кайбер өлкәләрендә ун көнгә кадәр дәвам итә.

Һоли дип бу бәйрәмне күбесенчә Төньяк Һиндстанда һәм Непалда атыйлар, башка җирләрдә бу бәйрәм башка исемнәр астында мәгълүм. Мәсьәлән, Махараштрада ул "Шимга" дип атала, Гоада "Шигмо", Мадхья-Прадешта "Фага", Көнбатыш Бенгалиядә һәм Ориядә "Дол Ятра". Көньякта бу бәйрәмне "Камадхана" дип атыйлар.^[1]

Һоли Һиндстанның иң борынгы бәйрәмнәрнең берсе.^[2] Тулы айдан соң биш көн Рангапанчами дип атала (Ранга = төс; Панчами = 5. Ай-кояш календарь Көне). Бу көндә барлык касталардан, җенес, яшь һәм иҗтимагый статуслардан кешеләр бәйрәмгә килә. Бу шаян үткәрелә һәм кешеләр бер-берсенә буяулы су һәм буяулы "Гулал" порошогын сибәләр. Барлык үзгәртүләргә карамастан хәзерге Һиндстан җәмгыятендә бу бәйрәмнең сакраль мәгънәсен беләләр, элегрәк буяулы порошоклар дәвалы чәчәкләр, тамырлар һәм үләннәрдән ясалган. Хәзерге заманада еш синтетик буяуларны кулланалар, алар зарарлы булырга мөмкин.

Беренче көнне Саламнан Һолика җененең символы булган салам фигурны яндыралар. Бу Һолика җене турында төрле риваятьләр бар, шуларның берсендә сөйләнгәнчә:

Балачагында Хираньякашипу улын принц Прахладаны үзенә табынырга өндәгән, ләкин улы бары тик Вишну Ходаена табынуын дәвам иткән. Хәзер Патшасы үзенең улын үтерергә теләгән, ләкин Вишну Ходае гел аны саклаган. Ахыр чиктә патша үзенең уттан сакланган бертуган туташын бала белән утка керергә әмер биргән. Әмма ут баланы кызганган. Соңыннан кешеләр Һолики җенен бетерү символы буларак бу бәйрәмне үткәрә башлаганнар.

Һоли белән шулай ук Кришнаның балачагы һәм яшьлеге турындагы хикәяләр бәйләнгән.

Ул шулай ук буяулар бәйрәмен үзенең юлдашы Радха һәм башка көтүче кызлар белән үткәрә. Монда буяулар уенын Кришна тарафдарлары Кришна лилаларына тиңлиләр.

Яз бәйрәменең сөю характеры шулай ук "Камадхана" бәйрәмендә чагыла, моны Көньяк Һиндстан кешеләре бәйрәм итәләр. Риваятьтә әйтелгәнчә: "Кайчандыр Сөю Ходае Кама Ходае Шива Ходаеның медитациясен бозырга теләгән. Әмма Шива Ходае ярсуы килеп аны үзенең өченче күзе белән яндырган. Әмма Кама хатынының Ратиның үтенече аны тынычландырган һәм ул аны янә исән иткән. Шуннан соң бу көн Сөю Ходае хөрмәтенә багышланган. Барлык бәйрәмнәр кебек Һоли үзенең мәгънәсе буенча бик катлаулы. Рухи дөньяда ул яхшылыкның начарлык өстеннән җиңүен аңлата. Икенче яктан, ул табигатьтә язның кыш өстеннән җиңүен аңлата, чөнки фестиваль табигатьнең чәчәк атуыннан башлана. Шулай ук кешеләр өчен тынычлык урнаштыру мөһим аспект булып тора, бу көнне иске бәхәсләрне бетерергә кирәк. Еш Холи Бханг дип аталган интоксикантны кулланалар.

Иран традициясендә Һолига охшаш Нәүрүз бәйрәм үткәрелә. АКШ-та шулай ук Һоли кайчак Марди Грас белән бергә үткәрелә. Һоли Дөньяның төрле төбәкләрендә коммерция чараларына яраша.

• Webseite mit vielen Fotos
• Holi – Das Fest der Farben. Indien Aktuell

1. ↑ Peter J. Claus, Sarah Diamond, Margaret Ann Mills (Hrsg.): South Asian Folklore: An Encyclopedia: Afghanistan, Bangladesh, India, Nepal, Pakistan, Sri Lanka. Routledge, New York 2003, S. 286
2. ↑ Holi in India (en)
3. ↑ Калып:Internetquelle