Nkutsulo wa Vumaki

The Industrial Revolution, leyi tlhelaka yi tiviwa tani hi First Industrial Revolution, a ku ri nhluvuko eka xiyenge xa vuhumelerisi ; i ku cinca ka xisekelo eka swiyimo swa ikhonomi ya vaaki, ndhavuko ni swa xithekiniki, leswi sunguleke eNghilandhi ivi endzhaku ku hangalaka emisaveni hinkwayo . Hi nkarhi lowu, ikhonomi yo olova, leyitsongo leyi sekeriweke eka ntirho wa mavoko yi siviwe hi tiindasitiri letikulu na vumaki bya michini. Vito leri nge "Industrial Revolution" ri tala ku tirhisiwa ku kombetela eka xiyenge xa rona xo sungula lexi humeleleke eku heleni ka lembe xidzanalembe xidzana ra vu-18 ni ro sungula19 . Xiyenge xa vumbirhi, lexi tlhelaka xi tiviwa tanihi Nkutsulo wa Vumbirhi wa Tifeme, xi ye emahlweni hi ku hatlisa endzhaku ka hafu ya vumbirhi ya lembe-xidzana leri19th ku ya eku sunguleni ka lembe xidzana20 . Nkucetelo wa yona wu tlange eYuropa Vupela-dyambu ni le Amerika N’walungu eka lembe-xidzana hinkwaro19 ivi endzhaku ka sweswo misava hinkwayo .

Mavonelo malunghana ni nkarhi wa Nkutsulo wo Sungula wa Tifeme a ma fambisani, kambe hi ntolovelo ma le ka hafu ya vumbirhi ya lembe-xidzana leri18 ku ya eka hafu yo sungula ya lembe-xidzana leri19 . Nkutsulo wosungula wa ti indasitiri wusungule hiku hluvukisiwa ka vuhumelerisi bya swixavisiwa hi bindzu ra swiambalo. ^[1] Kutani, hi xilaveko xo nyika michini na eneji eka bindzu ra swiambalo, tindlela to lulamisa nsimbi na nsimbi ti antswisiwile naswona malahla ya tirhisiwa hi xitalo. Ku ndlandlamuxiwa ka mabindzu ku olovise ku velekiwa ka migerho ni swiporo . Ku engetela kwalaho, magondzo ma ndlandlamuxiwile swinene leswaku ku va ni mintirho ya mabindzu leyi nga ni mpfilumpfilu. Tinjhini ta musi leti tirhisaka malahla ni michini leyi fambiwaka hi michini swi endle leswaku ku va ni ku andza lokukulu ka vuhumelerisi bya vatirhi. Ku tumbuluxiwa ka switirhisiwa swa michini eka makume mambirhi ya malembe ku sungula ka lembe-xidzana leri 19 yi fambisa sekithara ya vumaki bya michini, yi tirhela tiindasitiri tin’wana ta vumaki.

Nkutsulo wa vumbirhi wa tiindasitiri wu sungule kwalomu ka khume ra malembe 1860, loko nhluvuko wa ikhonomi na vuthekiniki wu endliwile hi nhluvukiso wa thelegiramu, riqingho, swiporo na ku sunguriwa ka vuhumelerisi bya xitalo. Eku heleni ka lembe-xidzana leri 19, matimba lama susumeteleke Nkutsulo wa Vumbirhi wa Tifeme ngopfu-ngopfu a ku ri njhini leyi pfurhaka endzeni ni michini ya gezi . Hi 1914, lembe leri Nyimpi yo Sungula ya Misava yi sunguleke ha rona, xiyenge lexi xa vumbirhi xi herile.

Nkutsulo wa Vunharhu wa Tiindasitiri wu sungurile kwalomu ka 1960, loko ku ri na nhluvuko eka switirhisiwa swa elektroniki, tikhompyuta na thekinoloji ya xidijitali leyi simekiweke eka nhluvukiso wa ti semiconductors na ti supercomputers (1960s ), tikhompyuta ta munhu hi xiyexe (1970s na 1980s), na Internet (1990s). Ku fikela eku heleni ka lembe-xidzana leri 20, endlelo leri kahle-kahle ri hetisiwile hikwalaho ka ku humelela ka le henhla ka sayense na thekinoloji. Hi 1997, loko ku pfuka xiphiqo xa timali xa le Asia, xi funghe ku hela ka xiyenge xa vunharhu.

Nkutsulo wa Vumune wa Tifeme ^[2] wu sungule eku sunguleni ka lembe-xidzana leri21, endzhaku ka ku humelela lokukulu ku sukela eka nkarhi wa vunharhu, yi vumbiwile eka masungulo ya vutumbuluxi ya nhluvuko wa xidijitali, hi thekinoloji leyintshwa yo fana na ku kandziyisa ka 3D, tirhoboto, vutlhari byo endliwa, Inthanete ya Swilo, SMAC, nanotechnology, biology, switirhisiwa leswintshwa,. . Sweswi misava hinkwayo yi le ka swiyimo swo sungula swa nhluvuko lowu naswona i maqhinga ya nkoka eka matiko lama ha hluvukaka ku fambisana ni mikhuva ya misava ni ku pfula ku cinca lokuntshwa eka Vanhu .

Vuyelo bya nhluvuko wa tiindasitiri a byi ri lebyikulu swinene. A swi cinci vutomi bya vanhu ntsena, ku cinca ka tiindasitiri ku tlhela ku yisa eka ku cinca lokukulu eka xivumbeko xa ikhonomi ya vaaki. Endzhaku ka nhluvuko wo sungula wa tiindasitiri, va-bourgeoisie va hlengelete rifuwo ni matimba lama eneleke, leswi endleke leswaku vukhepitali byi hlula vufeudalism . Endzhaku ka nhluvuko wa vumbirhi wa tiindasitiri, tifektri letikulu ta layini ya vuhumelerisi ti sivele tifektri letitsongo, leswi yiseke eka vukhepitali bya monopoly lebyi sivaka vukhepitali byo phikizana lebyi ntshunxekeke, naswona hi nkarhi lowu fanaka Ntlawa wa vatirhi na nhlayo ya minhlangano ya tipolitiki leyi landzelaka vusoxalisi swi vumbiwile. Nkutsulo wa Vunharhu wa Tifeme wu endle leswaku ku velekiwa vukhepitali bya manguva lawa . Nkutsulo wa Vumune wa Tiindasitiri wu tshembisa ku cinca xivumbeko xa ikhonomi ya vaaki xa vumunhu nakambe.

Endzhaku ka Tinyimpi ta Nkutsulo, tinhenha leti vuyaka ti tise swilo swa nkoka leswi a swi ri swintshwa eka vaaki va le Yuropa hi nkarhi wolowo swo tanihi swinun’hweriso, swinun’hweriso leswintshwa, swilo leswi endliweke hi nsimbi ,... Leswi swi hlohlotele ku xaviselana ka vaxavisi va le Yuropa. ^[3] Ku nghena eka lembe xidzana 15, ikhonomi ya swixavisiwa eYuropa Vupela-dyambu yi hluvukile swinene, xilaveko xa makete xi andzile. Vabindzurisi va le Yuropa Vupela-dyambu a va lava ku ndlandlamuxa makete wa vona eVuxeni, va lorha hi swihlovo swa nsuku ni silivhere leswi humaka eVuxeni .

Le Yuropa Vupela-dyambu, vuhosi na byona byi andzile, hikwalaho xilaveko xa swilo swo hlawuleka ni swa xiyimo xa le henhla leswi humaka eVuxeni swo tanihi phepha, sinamoni, agarwood , silika ( silika ya mulberry ), timhondzo ta tindlopfu ,... yi tlakuke swinene.

Hi nkarhi wolowo, Ndlela ya Silika leyi vanhu va le Vupela-dyambu va yi tivaka ku sukela khale a yi tekiwe hi Mfumo wa Mamoslem wa Ottoman, leswi endleke leswaku swi nga koteki leswaku mabindzu ya le Vupela-dyambu ma hundza laha, hikwalaho a ku ri ni Ndlela yo kuma ndlela leyintshwa elwandle ntsena.

Hi nkarhi wolowo, vanhu vo tala va le Yuropa Vupela-dyambu a va pfumela eka mianakanyo ya leswaku Misava i xirhendzevutana. Va tlhele va aka swikepe leswi nga ni swikepe leswi nga ni tinhla leswi nga ni matlhelo lama tlakukeke, leswi kotaka ku tsemakanya malwandle, xikepe xin’wana ni xin’wana a xi ri ni khampasi ni azimuth, leswi engeteleke ku tiyimisela ka vatluti lava nga ni xivindzi. ^[3]

Minhlangano ya vutlhari eYuropa yi tumbuluxe xisekelo xa vutivi bya ku cinca ka tiindasitiri ta tiko-nkulu.

Spain na Portugal i matiko mambirhi lama rhangelaka eka nhlangano wa vutumbuluxi bya ntivo-misava . Hi 1415 ku simekiwe xikolo xa le lwandle naswona xi seketeriwe hi Prince Henrique . Ku sukela kwalaho, lembe ni lembe Maputukezi a ma hlela maendzo eribuweni ra le vupela-dyambu bya Afrika . ^[4]

Hi 1486, riendzo ra Maputukezi leri a ri rhangela hi Bartolomeu Dias ri fike emakumu ya le dzongeni wa Afrika, va thye cape leyi vito ra Cape of Good Hope . ^{[4] [5]}

Hi 1497, Vasco da Gama u rhangele riendzo ra Maputukezi ro ya eIndiya . U hlawuriwe ku va Xandla xa Hosi ya le Indiya

Vanhu va le Spain va ye va ya lava tiko ra India hi tlhelo ra dyambu leri a ri ri karhi ri pela . Hi 1492, riendzo leri a ri rhangela hi Cristoforo Columbus ri fike exihlaleni xa le xikarhi ka Amerika, kambe a a ehleketa leswaku u fike eIndiya. ^[3] U vitane vanhu va ndzhavuko laha i Maindiya . Endzhakunyana, mufambisi wa swikepe wa le Italy, Amerigo Vespucci, u kume leswaku tiko ra India ra Columbus a ku nga ri tiko ra Indiya kambe a ku ri tiko lerintshwa hi ku helela eka vanhu va le Yuropa . Amerigo u tsale buku ku tiyisekisa. Tiko rero lerintshwa endzhakunyana a ri ta thyiwa vito ra Amerika. ^[3]

Hi 1519–1522, Ferdinand Magellan u rhangele riendzo rosungula ra Spain ro rhendzeleka na misava. Ntlawa wa swikepe swa ntlhanu leswi nga ni vavanuna va 265 wu tsemakanye lwandle ra Atlantic wu ya eribuweni ra le vuxeni bya Amerika Dzonga . Va landzele xirhendzevutana lexitsongo ekusuhi ni le dzongeni wa Amerika kutani va fika elwandle lerikulu leri nga etlhelo lerin’wana. Hi nkarhi wa endlelo ro tsemakanya lwandle rero lerikulu, swikepe swa Magellan leswi fambaka hi xikepe a swi hlangananga ni swidzedze leswikulu . U thye lwandle rero lerintshwa vito ra Lwandle ra Pacific . Magellan u dlayiwile ePhilippines hi nseve lowu nga ni chefu lowu humaka eka vanhu va kwalaho . Riendzo rakwe a ri ri ni vanhu va 18 ntsena lava poneke lava tlheleleke etikweni ra rikwavo. Vanhu va 247 va file emalwandle hinkwawo ni le swihlaleni swa misava hikwalaho ka swivangelo swo hambana-hambana. Ku humelela lokukulu loku riendzo leri ri ku fikeleleke a ku ri ro sungula vanhu va rhendzeleka emisaveni.

Vahloti, hi maendzo ya vona ya nsimu ya xivindzi, va kombisile xiringanyeto xa leswaku Misava i xirhendzevutani. Va tlhela va nyika vativi va sayense vutivi byo tala lebyintshwa eka ntivo-misava, ntivo-tinyeleti, vutleketli bya swikepe, ntivo-vutomi ,...

Endzhaku ka ku tshuburiwa loku, ku hlangana exikarhi ka mindhavuko emisaveni hinkwayo ku humelerile hi vanhu va mindhavuko yo hambana ku fana na varhumiwa, vaxavisi, maphayona ya matiko lamantshwa, na masocha cause... ^[6] .

Kuve na ku rhurha lokukulu emisaveni hinkwayo eka lembe xidzana ravu 16–18 laha swinambyana swa vanhu vale Europe ava rhurhela e Amerika na Australia . ^[6] Mahlonga yo tala ya vantima na wona ma boheke ku suka etikweni ra rikwavo ma ya eAmerika. ^{[7] [8]}

Mintirho ya mabindzu emisaveni hinkwayo yi sungule ku hanya, tikhampani to tala ta mabindzu ta matiko hinkwawo ti simekiwile.

Ku tshuburiwa loku ka ndzhawu switlhele swivanga switandzhaku swotala swo biha swofana na ku phangiwa ka vukoloni, ku xavisiwa ka mahlonga ya vantima naswona endzhaku ka nkarhi vukoloni . ^[9]

Nhluvukiso wa makete eka xiyimo xa misava hinkwayo wu khumbe nhluvukiso wa matiko yotala, xosungula lawa yanga eribuweni ra Atlantic, aswi papalateki leswaku ku cinca eka mimfumo ya ntshamiseko swita humelela. Va bourgeoisie va ya va kula hi tlhelo ra ikhonomi, kambe a va na xiyimo lexi ringaneleke xa tipolitiki, naswona mfumo wa sweswi wa tipolitiki wu ya wu sivela ndlela ya vona yo endla bindzu. Hi lembe-xidzana ra vu-16 ni ra vu-18, ku cinca ko tala ka va-bourgeois ku humelerile eYuropa Vupela-dyambu ni le Amerika N’walungu .

Goza rero ri endliwile hi ku tirhisa nxaxamelo wa mindzhundzunuko ya vubourgeois yo fana na: Nkutsulo wa Maburgeois wa Madachi (1566-1572), Nkutsulo wa Maburgeois wa Manghezi (1640-1689), Nyimpi ya Ntshunxeko eAmerika N’walungu ( 1775–1783), Nkutsulo wa Vubourgeois wa le Furwa (1789–1799 ),...

Hambi leswi ku pfilunganyeka loku ka ntshamisano a ku hambanisiwile hi ndhawu na nkarhi na malembe xidzana yo hambana, hinkwaswo a swi ri na ku fana eka xikongomelo xa swona xo herisa mfumo wa manguva lawa lowu nga sala endzhaku na ku tumbuluxa swiyimo swa ikhonomi ya vukhepitali. Hiku hlula ka ti bourgeois revolutions xikan’we naku velekiwa ka matiko ya capitalist, indasitiri na mabindzu swive na swiyimo swo hluvuka hi matimba. Matimu ya vanhu ma nghena eka xiteji lexintshwa xa nhluvuko .

Nkutsulo wa tiindasitiri wu sungule eNghilandhi hi vasunguri va maphayona lava hinkwavo a va ri Mabrithani. ^[10]

Ntlawa wa Vutivi eYuropa wu humese nxaxamelo wa vativi va sayense lava dumeke vo tanihi Isaac Newton lava nga ni swilo leswikulu leswi tshuburiweke eka tinhlayo, fizikisi, tikhemikhali ni ntumbuluko, leswi endleke leswaku vativi va sayense va va ni masungulo ya nhluvuko eka thekinoloji yo endla swilo.

Hi ntumbuluko, England yina migodi yotala ya malahla na nsimbi naswona migodi leyi yi kumeka ekusuhi na yin’wana, leswi pfunaka swinene hi tlhelo ra ikhonomi ekusunguleni ka nhluvuko wa ti indasitiri. Hambileswi milambu ya le Nghilandhi yi nga lehi, ku khuluka ka yona ku ni matimba swinene, ku ringana ku fambisa michini leyi tirhisaka mati. Swikepe swa le Britain swi olova ku rhumela nhundzu emisaveni hinkwayo. Malunghana na switirhisiwa swoka swinga lulamisiwanga, UK yina nkateko wa voya bya tinyimpfu bya laha kaya xikan’we na cotton leyi humaka ematikweni mambe kusuka e US, leswinga switirhisiwa swoka swinga tirhisiwanga eka bindzu ra swiambalo .

Eka swa ntshamiseko, ti aristocracy ta Britain hiku hatlisa ti nghenelerile eka mabindzu naswona ti hundzuke aristocracy leyintshwa, laha kungana swilaveko leswi namarhetiwe eka bourgeoisie xikan’we na langutelo ra bourgeois. Ku laveka ka voya ku endle leswaku ku va ni nhlangano wo hlongola van’wamapurasi emisaveni ya vona leswaku vanhu va xiyimo xa le henhla va ta hundzula misava yoleyo yi va madyelo ya tinyimpfu. Vuthu ra varimi leri sindzisiweke ku huma emisaveni ri nyikele hi vatirhi vo tala eka tindhawu to aka hi mavoko etindhawini ta le madorobeni .

Hi tlhelo ra ikhonomi, Britain a ri nga tirhisa swilo leswi humaka eka tikoloni ta rona letikulu tanihi xihlovo xa mali-nkulu ya ku kula ka tiindasitiri, hi ntolovelo India . Mutivi wa ikhonomi la dumeke Utsa Patnaik u titshege hi rungula leri nga ni vuxokoxoko malunghana ni swibalo ni mabindzu ku ringana malembe-xidzana ya kwalomu ka mambirhi., yi hlayele leswaku vakoloni va le Britain va sifole kwalomu ka 45 000 wa tibiliyoni USD (hi minxavo ya 2017) ya India hi nkarhi wa 1765 kuya eka 1938, ayiri 17 times yikulu kutlula GDP ya England hi 2017. India ra vukoloni a ri fanele ri lunghiselela Britain leswaku ri hluvuka. Nkutsulo wa tiindasitiri eBritain a wu titshege ngopfu hi timali leti humaka eka ku tekeriwa swilo hi ndlela leyi hlelekeke eIndiya. ^[11] .

Hi lembe ra 1733, John Kay u tumbuluxe "xihahampfhuka lexi hahaka". Vumaki lebyi byi herise xilaveko xa leswaku valuka va tirha hi mavoko naswona byi engetele vuhumelerisi bya vatirhi kambirhi .

Hi 1764, James Hargreaves u endle xigolonyana xo rhendzeleka lexi a xi kota ku koka 16–18 wa swipikiri hi nkarhi wun’we, leswi engeteleke vuhumelerisi minkarhi ya tsevu. U thye xitirhisiwa lexi vito ra n’wana wakwe wa nhwanyana Jenny.

Hi 1769, Richard Arkwright u antswise ku rhungela ka ntambhu ku nga ri hi mavoko kambe hi matimba ya ku lwa, naswona endzhakunyana yi tlhele yi kokiwa hi matimba ya mati.

Hi 1779, Samuel Crompton u antswise muchini lowu hi thekinoloji ya le henhla, a kota ku rhungela tifibre letinene ni leti tiyeke, naswona lapi leri lukiweke a ri sasekile naswona a ri tiya.

Hi 1785, nchumu wa nkoka lowu tumbuluxiweke eka bindzu ra swiambalo a ku ri muchini wo luka malapi hi muprista Edmund Cartwright . Vumaki lebyi byi engetele vuhumelerisi bya ku luka kufika eka 40 wa minkarhi.

Swilo leswi tumbuluxiweke eka bindzu ra swiambalo na swona swi khumbe tiindasitiri tin’wana. Hi nkarhi wolowo, tifektri ta malapi a ti fanele ti vekiwa ekusuhi ni milambu leswaku ti tirhisa mati lama khulukaka, lawa a ma nga olovi hi tindlela to tala. Hi 1784, James Watt, mupfuni wa ku ringeta eYunivhesiti ya Glasgow ( Scotland ), u tumbuluxe njhini leyi tirhisaka mpfula . Hikwalaho ka vutumbuluxi lebyi, tifektri ta malapi ti nga kumeka kun’wana ni kun’wana. A hi swona ntsena, vutumbuluxi lebyi byi nga tlhela byi tekiwa tanihi masungulo ya endlelo ro endla michini .

Indasitiri ya tinsimbi na yona yi endle nhluvuko lowukulu. Hi 1784, Henry Cort u tshubule ndlela yo "puddling" nsimbi. Hambileswi endlelo ra Henry Cort a ri humesa nsimbi ya khwalithi yo antswa, hambileswi a yi nga swi fikeleli swilaveko swa ku tiya swa michini . Hi 1885, Henry Bessemer u endle furniture yo pfurha leyi kotaka ku hundzula nsimbi leyi nga mati yi va nsimbi . Vumaki lebyi byi fikelele swilaveko swale henhla swa nhlayo na khwalithi ya nsimbi hi nkarhi walowo.

Nkutsulo lowu wu tlhele wu humelela eka bindzu ra swo famba . Hi 1814, Stephenson u endle xitimela xo sungula lexi tirhisaka musi . Hi 1829, rivilo ra switimela a ri fikelele tikhilomitara ta 16 hi awara. Ku humelela loku ku pfuxe ku andza ka fambiselo ra swiporo eYuropa ni le Amerika .

Hi 1807, Robert Fulton u tumbuluxe xikepe lexi fambaka hi mati leswaku xi siva swikepe leswi nga ni swikepe kumbe maseyila.

Ku humelele tindhawu to tala ta tiindasitiri, vanhu vo tala va hlangana emadorobeni, leswi endleke leswaku ku va ni endlelo ra ku ya emadorobeni ya manguva lawa . Tindhawu to tala ta le madorobeni leti nga ni vaaki vo tlula 1 wa timiliyoni ta vumbiwa hakatsongo-tsongo.Ku hundzula vuhumelerisi lebyintsongo bya mavoko ku ya eka vuhumelerisi lebyikulu hi ku tirhisa michini, ku antswisa vuhumelerisi bya vatirhi, ku tumbuluxa vholumo leyikulu ya swikumiwa eka vaaki .

Vuproletariat na byona byi kula hi nhlayo. Leswi a va hanya hi ndlela yo biha hi nkarhi wolowo, a va fanele va tirha tiawara ta 14 ku ya eka 16 hi siku, a va tirhisiwa ngopfu, va hakeriwa muholo wa ndlala naswona swiyimo swo biha swa vutomi swi yise eka ku lwisana ka ntlawa wa vatirhi hi ku hatlisa.

Hi 1811–1812, ku pfuke nhlangano wo herisa michini eNghilandhi . A ku ri xikombiso xa ku lwela loku tiendlekelaka.

Switereka i xivumbeko lexi tolovelekeke xa ku lwela ka vatirhi. Switereka swo tala na swona swi pfurhile. Le Nghilandhi, 1836–1848 na kona ku pfuke vandla ra Chartist .

Lexi chavisaka swinene, eFurwa ni le Jarimani, ku pfukela mfumo na kona. Hi 1831–1834 eLyon (Furwa) na Silesia (Jarimani) ku vile na ku pfukela mfumo. Ku lwisana loku ku kombisa leswaku vuproletariat byi hundzuka matimba ya tipolitiki lama tiyimeleke, lama lavaka ku cinca ku suka eka ku lawuriwa ka va-bourgeoisie . ^[12]

Eka tikoloni, vanhu va ndzhavuko na vona a va tirhisiwa ngopfu hi vini va vukhepitali ematikweni lamakulu ( Nghilandhi, Furwa ). Eka matimu hinkwawo ya malembe ya 200 ya vulawuri bya Britain eIndiya, kahle-kahle a ku nga ri na ku andza ka muholo wa munhu un’we. Eka hafu ya vumbirhi ya lembe xidzana 19, muholo wa xikarhi wa Maindiya wu hungutekile hi hafu. Xiringaniso xa vutomi bya ma-India byi hungutekile hi 20% exikarhi ka 1870 na 1920. Makume ya timiliyoni ta vanhu va file hi ndlala hikwalaho ka tipholisi ta vukoloni bya Britain ^[11] .

Ku engetela kwalaho, nhluvuko wa tiindasitiri wu tlhele wu vanga switandzhaku swo hlaya swo biha swo fana na: ku buluka ka vaaki, ku thyakisa mbango, va-bourgeoisie lava tirhisaka matimba ya vatirhi va proletariat, leswi vangeke ku lwisana exikarhi ka mintlawa leyimbirhi

+ I ku endla xiendliwa xin’wana ni xin’wana ni nchumu wun’wana ni wun’wana lowu endliwaka hi michini. Kuva na vatirhi lava tirhisaka michini swi tisa vuhumelerisi byotala kutlula vuhumelerisi bya mavoko.

+ Xiendliwa xin’wana ni xin’wana ni nchumu wun’wana ni wun’wana swi endliwa hi mavoko. Tirhisa mavoko na switirhisiwa swo olova, swa masungulo eka ntirho na vuhumelerisi. Kuna vatirhi va mavoko lava tirhaka hi mavoko, leswinga humelerisiki ngopfu kutlula vuhumelerisi bya ti indasitiri.

Nkutsulo wosungula wa ti indasitiri wuve kona hiva 60s ya lembe xidzana XVIII yi tile yi tlhela yi hela hi malembe ya va 40s ya lembe xidzana XIX eYuropa na le Amerika N’walungu. A ku ri nkarhi lowu matiko yo tala ya vurimi, ya le makaya ma veke ni tiindasitiri ni le madorobeni. Tiindasitiri ta nsimbi na malapi, kun’we na nhluvukiso wa njhini ya mpfula, swi hoxe xandla swinene eka Nkutsulo wa Tiindasitiri.

Nkutsulo wa Vumbirhi wa Tifeme wu humelerile ku sukela hi 1870 ku ya eka 1914, emahlweninyana ka Nyimpi yo Sungula ya Misava.A ku ri nkarhi wa ku kula ka tiindasitiri leti a ti ri kona khale ni ku ndlandlamuxiwa ka tiindasitiri letintshwa, to tanihi nsimbi, oyili, gezi, ni ku tirhisa gezi leswaku ku endliwa swilo swo tala. Nhluvuko lowukulu wa xithekiniki eka nkarhi lowu wu katsa riqingho, bulb ya rivoni, rhekhodo ya gramafoni na njhini yo hisa endzeni,... ^[13]

Nkutsulo wa vunharhu wa tiindasitiri, lowu tekiwaka swa xinkarhana tanihi nhluvuko wa xidijitali, wu kombetela eka nhluvuko wa thekinoloji ku suka eka switirhisiwa swa analog electromechanical ku ya eka thekinoloji ya namuntlha ya xidijitali. Ky original yisungule hi malembe yava 1980s naswona ya ha ya emahlweni. Nhluvuko eka Nkutsulo wa Vunharhu wa Tifeme wu katsa tikhompyuta ta munhu hi xiyexe, inthanete ni thekinoloji ya rungula ni vuhlanganisi (ICT).Nhluvuko eka Nkutsulo wa Vunharhu wa Tiindasitiri wu katsa tikhompyuta ta munhu hi xiyexe, inthanete, thekinoloji ya mahungu na tinetiweki ta swa matirhiselo ya vanhu .

Nkutsulo wa Vumune wa Tiindasitiri wu aka eka Nkutsulo wa Dijitali, wu yimela tindlela letintshwa leti thekinoloji yi nghenaka ha tona eka vaaki hambi ku ri emirini wa munhu. Nkutsulo wa Vumune wa Tiindasitiri wu funghiwe hi thekinoloji leyintshwa leyi pfulekeke eka tindhawu to hlaya, ku katsa na tirhoboto, vutlhari byo endliwa, nanotechnology, biotechnology, Inthanete ya Swilo, ku kandziyisa ka 3D na mimovha leyi tiyimeleke.

Eka buku ya yena leyi nga na nhlokomhaka leyi nge "The Fourth Industrial Revolution" hi Profesa Klaus Schwab, musunguri na Mutshamaxitulu wa Vulawuri bya Foramu ya Ikhonomi ya Misava, u hlamusele nhluvuko lowu wa vumune tanihi lowu hambaneke hi xisekelo na lowunharhu lowu hundzeke, ngopfungopfu lowu tivekaka hi nhluvuko wa thekinoloji. Tithekinoloji leti ti na vuswikoti byo ya emahlweni ti hlanganisa tibiliyoni vanhu eka webu, ku antswisa swinene vukorhokeri bya mabindzu na nhlangano, ku pfuneta ku pfuxeta mbango wa ntumbuluko hi ku tirhisa vulawuri byo antswa bya nhundzu. ^[13]

"Ku tiva Nkutsulo wa Vumune wa Tiindasitiri" i nhlokomhaka ya Nhlangano wa Lembe na Lembe wa Foramu ya Ikhonomi ya Misava ya 2016 eDavos-Klosters, Switzerland.

Matimu ya manguva lawa ma kombisiwe kahle hi tibuku ta le Yuropa, ngopfu-ngopfu tibuku ta Xifurwa .

Endzhaku ka ku hluriwa ka Napoleon Bonaparte ni ku vuyeteriwa ka mimfumo ya vuhosi swa xinkarhana, ku humelele nxaxamelo wa tibuku ta rirhandzu eFurwa leti kombisaka ku navela nguva ya nsuku leyi hundzeke ya vanhu va xiyimo xa le henhla . Muyimeri wa mukhuva lowu i François-René de Chateaubriand .

Victor Hugo i mutsari loyi a yimelaka nhlangano wa rirhandzu lowu yaka emahlweni. U kombise ntwela-vusiwana eka swisiwana hi tibuku ta yena Les Miserables na Notre Dame de Paris . Hi mintirho ya yena, Hugo u kombisile ku navela ka yena ku fikelela rixaka lerinene, leri lulameke na ku pfuna vanhu.

Vanhu va vukhepitali lava nga ni tihanyi, lava nga ni tihanyi na vona va kombisiwile hi matsalwa ya xiviri, hi ntolovelo Honoré de Balzac . Mintirho ya yena leyi tolovelekeke yo fana na Eugénie Grandet, Donkey Skin , ... ni mintirho yin’wana yo tala. Mintirho ya Balzac yi hlengeletiwile eka nxaxamelo wa Mintlangu ya Vutomi . Mintirho yo fana na Stendhal 's Red and Black na Guy de Maupassant 's Fat Ball yi tlhela yi kombisa rixaka ra vukhepitali leri taleke hi ku pfumaleka ka vululami na tihanyi.

Tibuku ta le Rhaxiya ta lembe xidzana ra vu-19 na tona ti hoxe xandla swinene hi tibuku to tanihi Nyimpi ni ku Rhula ya Lev Nikolayevich Tolstoy . Vatsari van'wana lava dumeke va matsalwa ya lembe xidzana ra vu-19 ya le Rhaxiya va katsa Ivan Sergeyevich Turgenev, Nikolai Vasilevich Gogol, Fyodor Mikhailovich Dostoevsky, Bielixki ...

Vuyimbeleri bya le ku sunguleni ka lembe-xidzana ra manguva lawa 18 hi minyikelo ya vayimbeleri lavakulu vo fana na Johann Sebastian Bach, Wolfgang Amadeus Mozart, lembe xidzana 19 yi na tinyiko letikulu ku suka eka Ludwig van Beethoven, Frédéric Chopin ...

Ku penda hi ku landzelela mukhuva wa rirhandzu hakanyingi ku lavisisa tindhawu leti nga tolovelekangiki. Mutshila la dumeke Eugène Delacroix hakanyingi a a penda tinhenha ta Maarabu ni ku hlota. Eku heleni ka lembe xidzana ra vu-19, mutshila wa le Spain Francisco Goya u pendile swifaniso swa tihanyi hi nkarhi wa nyimpi yo lwisana na Napoleon.

Swifaniso leswi vatliweke swa lembe-xidzana leri 19 a yi siyanga tibuku to tala ku fana ni ta ku pfuxetiwa ka vukhongeri . Muvatli Frédéric Bartholdi u hete Xifaniso xa Ntshunxeko leswaku Mfumo wa Furwa wu wu nyika United States nyiko. Xifaniso lexi lexitsongo, lexi leheke ku tlula xa xiviri hilaha ku phindhiweke ka 1,5 na xona xi kumeka eHanoi ephakeni leyi vuriwaka Ba Dam Flower Garden, Khombo ra kona, vuhundzuluxeri lebyi a bya ha kumeki namuntlha. Hi nga vona ntsena swikombiso swa mali ya khale ya Indochina ya 50 wa tisente.

Arc de Triomphe eParis ni tindlu to tala ta le Paris na tona ti hlayisa swifaniso swin’wana swa nkoka leswi vatliweke swa lembe-xidzana rero.19 .

Vumaki bya le Yuropa - bya le Amerika bya lembe xidzana leri19 yi hambanile swinene, yi kombisa ku cincana ka ndhavuko loku pfulekeke. Xivumbeko lexintshwa xa vumaki hi nkarhi lowu i langutelo ra xiviri leri nghenaka eka vumaki hi ku tirhisa switirhisiwa leswintshwa swo fana na nsimbi, khonkhriti, na nghilazi yo tiya . Mutivi wa swa masungulo Louis Sulivan u nghenise mianakanyo leyi tirhaka eka mintirho ya vumaki. Hi ku ya hi yena, mintirho ya vumaki yi fanele ku endliwa hi ku landza mintirho ya yona. Hi xikombiso, bangi ya manguva lawa a yi nge fani ni tempele ya vukhongeri, kumbe ndhawu ya mavhengele a yi nge fani ni xigodlho xa le malembeni ya le xikarhi. Ngopfu ngopfu, vumaki bya vulawuri bya nkarhi lowu byi kombisa xitayili lexi nga erivaleni, hi ntolovelo muako wa US Congress (1793-1851) na muako wa Palamende ya Britain (1840-1865).

Khume ra malembe 19 19Vanhu va suke eka nhluvuko wa vurimi va ya eka nhluvuko wa tiindasitiri. Nhluvuko wa tiindasitiri wu tumbuluxe mavonelo lamantshwa, leswi endleke leswaku ku va ni ku cinca lokukulu ka tipolitiki, ndhavuko ni ntshamisano . Vumunhu byi nghena eka xiyenge lexintshwa xa nhluvuko wa vanhu.

1. ↑ David S. Landes (1969). The Unbound Prometheus. Press Syndicate of the University of Cambridge. p. 40. ISBN 0-521-09418-6.
2. ↑ Compare: Schwab, Klaus (2017) [2016]. The Fourth Industrial Revolution. New York: Crown Publishing Group. ISBN 9781524758875. Truy cập 2017-06-29. Digital technologies [...] are not new, but in a break with the third industrial revolution, they are becoming more sophisticated and integrated and are, as a result, transforming societies and the global economy. This is the reason why Massachusetts Institute of Technology (MIT) professors Erik Brynjolfsson and Andrew McAfee have famously referred to this period as 'the second machine age,' [...] the title of their 2014 book [...].
3. ↑ ^{3.0 3.1 3.2 3.3} Columbus Sails, Others Follow, and Spain Is on Top of the World, VOA Special English.
4. ↑ ^{4.0 4.1} Sách giáo khoa Lịch sử lớp 7, Bài 2: Sự suy vong của chế độ phong kiến và sự hình thành chủ nghĩa tư bản ở Châu Âu, phần 1, Những cuộc phát kiến địa lí, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
5. ↑ The Anonymous Narrative Archived 2018-09-18 at the Wayback Machine., page 61
6. ↑ ^{6.0 6.1} How a Desire for Religious Freedom or Land, or Both, Led to Colonies, VOA Special English
7. ↑ Slavery Arrives as Colonial Expansion Heads South, VOA Special English.
8. ↑ By 1750, Almost One in Four People in the Colonies Were Slaves, VOA Special English
9. ↑ British Defeat the French in a Struggle for North America, VOA Special English.
10. ↑ Horn, Jeff; Rosenband, Leonard; Smith, Merritt (2010). Reconceptualizing the Industrial Revolution. Cambridge MA, USA, London: MIT Press. ISBN 978-0262515627.
11. ↑ ^{11.0 11.1} https://vnreview.vn/tin-tuc-xa-hoi-so/-/view_content/content/2702429/nuoc-anh-da-trom-45-nghin-ty-do-tu-an-do-nhu-the-nao
12. ↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :1
13. ↑ ^{13.0 13.1} The Second Industrial Revolution, 1870-1914