Vinland

Vinland, Kuzey Amerika’da bulunan bir bölgeye MS 1000 yıllarında Vikingler tarafından verilen isim.

1960 yılında Grönland dışında Kuzey Amerika’da bulunan tek Viking yerleşim yeri Kanada’da bulunan Newfoundland ve Labrador Eyaletindeki Newfoundland Adasının kuzey ucundaki L'Anse aux Meadows’da bulunmuştur.^[1] Bu yerleşim yerinin bulunmasıyla Vikinglerin Kolomb’dan 500 yıl önce Amerika kıtasına ayak bastıklarını ispatlasa^[2] da Vinland olarak bahsedilen yeri konusunda bilgi vermemektedir.

Vinland isminin kökeni iki şekilde açıklanmaktadır, Wine-land (üzüm diyarı) veya Vinland (çayırlık yer).

Vinland ismi ilk olarak Adam von Bremen tarafından 11.yüzyılda kaleme alınan Latince Descriptio insularum Aquilonis (Kuzey Adalarının Anlatımı) adlı eserde geçer:

Bu açıklama 13.yüzyıl Grönland Sagalarında da geçer ve Vinland isminin burada yetişen üzümlerden ileri geldiği söylenir.

Vinland isminin daha modern bir yorumu ise i harfinde aksan olmayan vin kelimesini eski Viking dilinde çayır, otlak anlamına gelmesine dayanır.

Vinland Adasıyla ilgili ilk kayıt 1075 yıllarında Sakson coğrafyacı ve tarihçi Adam von Bremen tarafından yazılan eserdir. Eseri yazmadan önce Danimarka kralı Svend Estridson’u ziyaret etmiş ve onun buraya dair bilgilerini de eklemiştir. Vinland’a viking seferlerine dair iki önemli yazılı kaynak ise Kızıl Erik Sagası ve Grönlandlılar Sagasıdır. Bu efsaneler Grönland’a yerleşildikten yaklaşık 250 yıl sonra kaleme alınmış ve yoruma açık metinlerdir. Bunlara göre Vikingler Vinland’da bir yerleşim yeri kurmak için iki ayrı girişimde bulunmuş ancak yerleşim yerlerinden hiçbirisi iki yıldan uzun ömürlü olmamıştır. Yazılı kaynaklara göre Viking koloni girişimlerinin başarısız olmasının çeşitli sebepleri vardır:

• Yolculuk sırasında çok az sayıda olan kadınlar yüzünden erkekler arasında çıkan fikir ayrılıkları
• Vikingler tarafından Skræling olarak adlandırılan, sayıları ve amaçları bilinmeyen, burada Vikinglerden önce yaşamakta olan yerel halkın saldırıları

Sagalarda anlatılana göre Grönland’a yeni yerleşmiş birisi olan babasını görmeye giden Vikingli tacir Bjarni Herjólfsson MS 985 yılında İzlanda’dan yola çıkar. Gemisi bir fırtınaya yakalanır ve kendisini Grönland olmadığından emin olduğu bilnmeyen bir kara parçası yakınlarında bulur. Mevsim yazdır ve mürettebatının merakına ve ısrarına rağmen karaya inmeden yeniden Grönland’a ulaşmayı başarır. Gördüğü ormanlık kara parçasını Grönland’da anlatması üzerine konuyla ilgilenen Leifr Eiríksson gemiyi ondan alarak bahsedilen yerleri keşfetmeye koyulur. Grönland’da ağaç pek bulunmadığından doğal kaynakları zengin olan bu diyarlar Vikinglerin dikkatini çeker. Birkaç yıl sonra Leifr Eiríksson Vinland ismini vereceği yerde karaya çıkar ve kısa süreli bir koloni kurmayı başarır.

Efsanelere göre ilk keşfedilen bölge Helluland (düz taş diyarı) muhtemelen Baffin Adasıdır. Markland’ın (orman diyarı) ise günümüzdeki Labrador olma ihtiamli yüksektir ve Vinland’ın çoğunu oluşturmaktadır. Newfoundland’de bulunan L'Anse aux Meadows arkeolojik kazı yerinin sadece bir ileri karakol görevinde kurulan geçici bir yerleşim yeri olduğu düşünülmektedir. Sadece üç Viking liderinden Leifr’in ağabeyi Thorvald Eiríksson^[3] ve 1010 yılında Vinland’a gelen Thorfinn Karlsefni kışı Vinland’da geçirmiştir. Ancak efsanelere göre Vinland’da kalıcı yerleşim oluşturma fikri skræling saldırıları ve Vikingler arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle gündemden düşmüştür. 19.yüzyıla kadar Kuzey Amerika’da olması muhtemel Viking yerleşimleri hep bir efsane olarak adlandırılarak ciddiye alınmamıştır. Buna dair bilimsel ilk çalışma 1837 yılında Danimarkalı tarihçi ve antika uzmanı Carl Christian Rafn tarafından yazdığı Antiquitates Americanæ adlı eserdedir. Rafn sagaları detaylı olarak incelemiş, Kuzey Amerika sahillerinde incelemelerde bulunmuş ve efsanelerde bahsedilen yerlerin Kuzey Amerika’da olabileceğini iddia etmiştir.

Tarihçiler Vinland’in yeri konusunda fikir birliği halinde değillerdir. Newfoundland’da bulunan arkeolojik kalıntılara göre L'Anse aux Meadows’daki yerleşim sadece sınırlı ve geçici olmuştur.^[4] Vinland’ın daha güneylere doğru olamayacağını iddia edenler tarihçiler Vikinglerin geleneksel yurtlarından bu kadar uzaklaşmayacaklarını, bunun yoğun skræling saldırıları altında ojistik sıkıntılar yaratacağını iddia ederler. Ancak Adam von Bremen’in anlatımlarında Vinland’ın üzüm diyarı olduğu iddiası bu gerçeklikle örtüşmemektedir. Bu çelişkiyi açıklamak için bazı teoriler ileri sürülmüştür:

• Grönland’ın Kızıl Erik tarafından yeşillikler diyarı olarak adlandırılması gibi Vinland ismi de buraya Vikinglileri çekmek ve yerleşmeye ikna etmek için kullanılmıştır.
• Sagalarda bahsedilen Vinland aksansız i harfiyledir ve üzüm diyarı anlamında değildir.
• Vinland üzümün rahatça gelişebileceği daha güneyde bir yerdedir ve henüz keşfedilememiştir.
• Üzüm diyarı tanımlaması Newfoundland’da bulunabilen ve şarap da yapılabilen böğürtlen cinsi meyve için kullanılmıştır.
• 2002 yılında Newfoundland’da üzüm yetiştirilebilmiştir. Vikingleirn bölgeye çıktığı dönemde bölgede sıcaklığın daha yüksek olması ve üzüm yetişebilme ihtimali vardır.^[5]

Vikingler yeni bulunan toprakların Avrupa’nın batısında ve Afrika yakınlarında adalardan oluştuğunu düşünüyorlardı.

Yukarıda bahsedilen teorilere göre Vinland’ın olması muhtemel yerler aşağıda kuzeyden güneye olacak şekilde sıralanmıştır:

• Newfoundland 46°40′N - 51°35′N
• Anticosti Adası 49°30′N
• Gaspé Yarımadası 48°39′N
• New Brunswick kuzeydoğu sahilleri 46°42N.
• Breton Burnu Adası 46°10′N
• Maine kıyıları 45°30′N^[6]
• Nova Scotia 45°13′N
• Merrimac, Massachusetts 42°49′N
• Cape Cod, Massachusetts 41°41′N
• Narragansett Körfezi, Rhode Island 41°36′N (Bakınız Newport Kulesi)
• Martha's Vineyard 41°24′N
• Nomans Land (Massachusetts) 41°15′N
• Nantucket 41°14′N

• L'Anse aux Meadows
• Vinland Haritası
• Skræling
• Kolomb Öncesi Okyanus Ötesi Temas

• Kudret Emiroğlu, Vinland Sagaları, İmge Kitabevi Yayınları 1996 ISBN 9755531646