39 Basamak (film, 1935)

39 Basamak

The 39 Steps
"39 Basamak" (The 39 Steps) filminin İngiltere'de basılmış özgün sinema afişi
Yönetmen	Alfred Hitchcock
Yapımcı	Michael Balcon
Senarist	Charles Bennett John Buchan (roman)
Oyuncular	Robert Donat Madeleine Carroll
Müzik	Hubert Bath
Görüntü yönetmeni	Bernard Knowles
Kurgu	Derek N. Twist
Stüdyo	Gaumont British Picture Corporation
Dağıtıcı	Gaumont British Picture Corporation
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Gerilim, macera
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1935
Çıkış tarih(ler)i	Haziran 1935, Londra
Süre	86 dakika
Ülke	İngiltere
Dil	İngilizce
Diğer adları	39 Basamak (Türkiye) Les 39 marches (Fransa) Il Club dei 39 (İtalya) Il Club dei trentanove (İtalya) 39 escalones (İspanya) The Thirty-Nine Steps (İngiltere, alternatif yazılış)

39 Basamak 1935 İngiliz yapımı gerilim filmdir. Özgün adı The 39 Steps tir.

Senaryosunu Charles Bennett'in, İskoç yazar John Buchan'ın 1915 yılında yazmış olduğu aynı adlı çok satan romanından (Özgün adı, yazılış farkıyla The Thirty-nine Steps) uyarlayarak yazdığı filmin yönetmeni Alfred Hitchcock'tur. Film Hitchcock'un uluslararası başarıyı yakaladığı ilk filmidir.^[1] Başrollerini Robert Donat ve Madeleine Carroll'un paylaştıkları bu politik entrika, Hitchcock'un 24. cü filmiydi ancak bu filmle beraber yönetmen ustalığının doruğuna erişmiş ve bundan sonra çekeceği filmlerin karakteristik yapısını yakalamıştı. "39 Basamak" Hitchcock'un bundan sonraki filmlerinde sıklıkla başvuracağı 'suçsuzluğunu kanıtlamaya çalışan, başı tesadüfen belaya girmiş adam' temasını işlediği ilk filmidir.^[2]

Londra'ya yeni gelmiş Kanadalı çiftçi Richard Hannay'in (Robert Donat), tiyatroda tanıştığı bir kadının aynı gece esrarengiz bir şekilde öldürülmesiyle hem aranan bir suçlu durumuna düşmesi, hem de kendisini bir uluslararası casusluk entrikasının içinde bulması anlatılmaktadır. (Filmin konusu 1930'larda geçmektedir, oysa romanda olaylar I. Dünya Savaşı'nın arifesinde geçer)

Kitabın yazarı John Buchan aynı zamanda İngiltere Parlamentosu'nun bir üyesiydi ve 1935-1940 yılları arasında Kanada genel valisi olarak görev yapacaktır. "Otuzdokuz Basamak" onun en ünlü eseridir ve 1915 yılından beri piyasadaki baskıları asla tükenmemiş, kitabın sürekli olarak yeni baskıları yapılmıştır.^[3]

Roman şimdiye dek birkaç defa sinemaya aktarılmıştır. Bunlardan en ünlüsü Hitchcock'un bu uyarlamasıdır. Ayrıca 1959'da ve 1978'de yapılan renkli yeniden çevrimler de dikkate değer bulunmuşlardı.

Kanada'dan İngiltere'ye tatilini geçirmek üzere gelen çiftçi Richard Hannay (Robert Donat), gece eğlenmek üzere gittiği müzikholde kendisine sorulan her soruyu doğru olarak cevaplandırabilen "Bay Hafıza" (Wylie Watson) lakaplı şovmenin programını izlerken salonda silah atılması ile bir kargaşa çıkar. Bu kargaşadan uzaklaşmak için kendini dışarı atan Hannay tedirgin ve tuhaf davranışları olan bir kadınla (Lucie Mannheim) karşılaşır. Korkmuş gibi görünen kadın ısrarla Hannay'in evine gelmek ister. Evde ona kendisinin İngiltere adına çalışan bir casus olduğunu ve birtakım yabancı ajanların onu öldürmek üzere peşine düşmüş olduklarını söyler. Sokakta bekleyen iki şüpheli adamı da göstermesine rağmen Hannay önce kadına inanmaz ve onun deli olduğunu sanır. Ancak ertesi sabah kadın sırtına saplanmış bir bıçakla odasına doğru sürünerek gelip, ölmeden önce de "39 basamak" gibi bir şeyler mırıldanınca ona inanmaya başlar. Dışarıda bekleyen adamlara fark ettirmeden binadan kaçarak, kadının elinden aldığı haritada işaretlenmiş İskoçya kasabasına gitmek üzere trene biner.

Trende göz attığı gazeteden polis tarafından cinayetin zanlısı olarak arandığını öğrenir. Artık bir kaçak durumuna da düşmüştür. Hem kendisini temize çıkartmak hem de "39 Basmak" ın sırrını çözmek için trende tanıştığı Pamela'dan (Madeleine Carroll) yardım ister. Başlangıçta Hannay'in bir suçlu olduğuna inanmış olan kadın sürekli olarak ona güçlük çıkarır. Filmin hatırı sayılır bir bölümünde de birbirlerine kelepçeli olarak bağlı kalan ikili bir yandan peşlerindeki polisi atlatmaya çalışırken bir yandan da serçe parmağı olmayan örgüt şefini bulmaya ve olayın sırrını çözmeye çalışırlar.

Kahramanlarımız stratejik bir askeri belgenin ülke dışına çıkartılmak üzere olduğunu öğrenmişlerdir, ancak Scotland Yard görevlilerini bu konuda ikna edemezler, zira hükûmet arşivlerinde böyle bir belge eksik değildir. Sonunda polisten kaçarken sığındıkları London Palladium'daki gösteride tekrar "Bay Hafıza" sahne alınca Hannay birdenbire her şeyi çözer, aniden oturduğu koltuğundan ayağa fırlayarak sahnedeki şovmene "39 Basamak nedir" sorusunu yöneltir, kendisine yöneltilen her soruyu doğru yanıtlamaya şartlanmış olan şovmen, bunun bir casusluk örgütünün kod adı olduğunu söyleyiverince localardan birinde oturan parmaksız örgüt şefi onu vurur ve sahneye atlayıp tam kaçacakken tiyatroda tertibat almış olan polislerce yakalanır, böylece Hannay'in hem suçsuzluğu hem de kuşkularının doğruluğu kanıtlanmış olur. Bu önemli belge casuslar tarafından Bay Hafıza'ya kelime kelime ezberletilmiştir. Bir turne ile yurt dışına gidecek olan şovmen orada belgeleri ilgililere aktaracak, bakanlıkta herhangi bir belge eksilmediği için de İngiltere olaydan kuşkulanmayacaktı.

John Buchan'ın 1915'te yazdığı roman birçok kereler sinemaya uyarlandı. Bunlar:

• The 39 Steps (1935),bu maddenin konusu
• The 39 Steps (1959), İngiltere. Renkli. Yönetmen: Ralph Thomas. Oyuncular: Kenneth More
• The Thirty Nine Steps (1978), İngiltere. Renkli. Yönetmen: Don Sharp. Oyuncular: Robert Powell, John Mills
• The 39 Steps (2008) (TV), İngiltere. Renkli.
• The 39 Steps (2011), ABD. Proje aşamasında. Yönetmen-senarist Robert Towne.

İskoç yazar John Buchan'ın 1915 yılında yazdığı gerilim romanı "39 Basamak", Türkiye'de Kent Oyuncuları Tiyatrosu tarafından 2008'de sahneye konmuştur. Oyunu Mehmet Ergen Türkçeye çevirmiştir. Mehmet Birkiye yönetiminde, Hakan Gerçek, Demet Evgar, Okan Yalabık ve Bülent Şakrak'ın oynadıkları oyun "Cennet Kültür ve Sanat Merkezi" nde sahnelenmiştir.^[4]

Bütün filmlerinde bir şekilde şöyle bir görünüp kaybolmayı adet haline getirmiş olan Alfred Hitchcock'un bu filmde de kısa bir cameo rolü vardır. Filmin 6.cı dakikasında (DVD'de 7.ci dakika) tiyatroda kargaşa çıkınca kendisini dışarı atan Robert Donat, gizemli kadın Lucie Mannheim'la karşılaşır ve birlikte durağa yanaşan otobüse doğru yürürlerken, otobüsün yanından geçip yere çöp atan şapkalı adam Hitchcock'un ta kendisidir.^[5][6]

• Alfred Hitchcock'un Cameo Rolleri Listesi

• IMDb'de 39 Basamak
• movieposterdb.com'da filmin çeşitli afişleri 3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Romanın sesli versiyonu (ücretsiz)
• Project Gutenberg'de romanın tam metni11 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)