İçeriğe atla

Shvetambara

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bir Şvetambara tapınağından görsel

Śvētāmbara ya da Şvetambara, Türkçe olarak Beyaz Giyinenler Caynist öğretiyi Digambara geleneğine göre daha liberal olarak yorumlayan Caynizm mezhebi. Bu mezhebe mensup olanlar toplum içerisinde yaşamanın bir gereği olarak çıplak olmayı reddeder ve yalnızca beyaz giysiler giyerler. Ayrıca Şvetambara'larda kadınlarında rahip olabileceği kabul edilir.

Śvetāmbara ve Digambara gelenekleri, giyim kurallarından, tapınaklarına ve ikonografilerine, Caynrahibelere karşı tutumlarına, efsanelerine ve önemli gördükleri metinlere kadar uzanan tarihi farklılıklara sahiptir.[1] Śvetāmbara Cayn toplulukları şu anda çoğunlukla Gucarat, Racastan ve Maharaştra'nın kıyı bölgelerinde bulunmaktadır.[2] Hindu ve Cayn çalışmaları uzmanı Jeffery D. Long'a göre Hindistan'daki tüm Caynların yaklaşık beşte dördü Śvetāmbara'dır.[3]

Tarih ve silsile

[değiştir | kaynağı değiştir]

Śvetāmbaras kendilerini Caynizm'in kurucusu olan Mahavira'nın orijinal takipçileri olarak görür ve Digambara mezhebinin MS 82'de Arya Krişnasuri'nin müridi olan Sivabuti adlı bir keşişin isyanı sonucu ortaya çıktığını düşünür. Bu anlatı, Cinabadra tarafından yazılan 5. yüzyıl Śvetāmbara metni Vişeşavaşyaka Başya'da bulunmaktadır.[4] Bu aynı zamanda iki mezhep arasındaki bölünmenin resmi olarak tanındığı en erken metindir.[5]

Śvetāmbaralar, 24. Tirtankara Mahavira ile başlayan baş rahiplerinin (açarya) tarihi soyundan bahseden birkaç pattavali'ye (silsile ağacına) sahiptir. Pattavalilerin en popüleri, Śvetāmbaraların kanonik bir kutsal kitabı olan Kalpa Sūtra'da bahsedilendir. Kalpa Sūtra'da bahsedilen soya göre, Stulabadra, hiç şüphesiz Badrabāhu'nun halefiydi. Śvetāmbaralar ayrıca her ikisinin de beyaz giysili rahipler olduğuna inanırlar. Bu inançlar Digambara mezhebi tarafından tamamen reddedilir.[6]

Śvetāmbara içerisinde yer alan murtipucaka (puta tapıcılık) mezhebi, Jainizm'in tüm mezhepleri ve alt mezhepleri arasında en büyüğüdür ve en fazla takipçi ve rahibe sahip olanıdır. Bu büyük takipçi kitlesini yönetmek için gaççalar (idari alt bölümler) oluşturulmuştur. Bugüne kadar toplamda 84 gaçça ortaya çıkmış ancak bunların çoğu yok olmuştur. Bugün sadece 4 tanesi hayattadır: Tapa Gaçça, Karatara Gaçça, Parşvaçandra Gaçça ve Açal Gaçça. Bunlardan Tapa Gaçça, en fazla rahibi ve takipçisi olan gaççadır.[7]

Murtipucaka mezhebi, Vimalsuri, Hemaçandra, Hiravicaya, Devardigani Kşamaşraman, Yaşovicaya, Anandgan, Siddasena ve Manatunga dahil olmak üzere çeşitli tanınmış rahiplere sahipti.

Şvetambara-Digambara farkları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Farklı antik Cayn metinlerini reddetmenin veya kabul etmenin dışında, Digambaralar ve Śvetāmbaralar şu gibi diğer önemli şekillerde farklılık gösterir:

Śvetāmbaralar, 23. tirtankara olan Parşvanata'nın yalnızca "dört sınırlama" öğrettiğine inanırlar (bilim insanlarının Cayn manastır hayatını tartışan antik Budist metinleri tarafından doğrulandığını söylediği bir iddia). Aynı şekilde Mahāvīra'nın da sadece "beş yemin" öğrettiğini kabul ederler.[8] Digambara mezhebi Śvetāmbara yorumlarına katılmaz[9] ve Parşvanata ile Mahāvīra'nın öğretilerinde farklılık olduğu teorisini reddeder.[10] Ancak, Digambaralar ve Śvetāmbaralar Mahavira tarafından öğretilen beş yemini takip eder. Aradaki tek fark, Śvetāmbaraların Parşvanata'nın Mahavira'dan bir yemin daha az (Brahmaçarya hariç dört yemin) öğrettiğine inanmalarıdır. Ancak, Śvetāmbara mezhebinin rahipleri de Açaranga Sutra'da belirtildiği gibi beş yeminin hepsini takip eder.[11]

Digambaralar hem Parşvanata'nın hem de Mahāvīra'nın evlenmediğine inanırken, Śvetāmbara, 23. ve 24. tirtankaranın ikisinin de evlendiğine inanır. Śvetāmbara versiyonuna göre, Parşvanata, Prabavati ile evlenmiştir[12] ve Mahāvīraswāmi, kendisine Priyadarşana adında bir kız çocuğu doğuran Yaşoda ile evlenmiştir.[13] İki mezhep, Mahāvīra'nın annesi Trişala'nın kökeni[14] ve annelerinin rahimdeyken kaç tane uğurlu rüya gördüğü gibi Tirtankara'nın biyografilerinin ayrıntıları konusunda da farklılık göstermektedir. Digambaralar tirtankaraların annelerinin tirtankaralara hamile olduğu esnada 16 farklı uğurlu rüya gördüğüne inanırken, Śvetāmbaralar bunun 14 olduğuna inanmaktadır.[15]

Śvetāmbaralar, kanonik olmayan literatür tarafından desteklenen kapsamlı bilgi içeren bir külliyata sahip oldukları için daha kapsamlı bir kutsal yazı setine sahiptir. Digambara literatürü hacim olarak çok daha azdır ve kutsal yazıları Śvetāmbaralarınkinden daha yenidir.[16]

Śvetāmbaralar, Cayn külliyatının hala korunduğuna inanırken, Digambaralar orijinal külliyatın Mahāvīra'nın nirvanasından (ölümünden) yaklaşık 200 yıl sonra kaybolduğuna inanmaktadır.[17] Śvetāmbaralar ayrıca daha zengin bir kanonik olmayan edebiyata sahiptir.[18]

Digambaralar, Rişaba, Vasupucya ve Neminata'nın oturma pozisyonundayken her şeyi bilen üç tirtankara olduğuna ve diğer tirtankaraların ayakta münzevi pozisyonunda olduğuna inanır. Buna karşılık, Śvetāmbaralar, oturma pozisyonundaki üç kişinin Rişaba, Nemi ve Mahāvīra olduğuna inanır.[19]

Śvetāmbara Cayn metinlerine göre, Rişabanata'nın zamanından bugüne kadar, manastır topluluğu sadulardan daha fazla sadvi'ye (erkek dilencilerden daha fazla kadın dilenci) sahipti. Modern çağın Tapa Gaçç'ında, sadvi'lerin sadulara (rahibelerin rahiplere) oranı yaklaşık 3,5'e 1'dir.[20] Śvetāmbara'nın aksine, Digambara mezhebinin manastır topluluğu ağırlıklı olarak erkeklerden oluşuyordu.[21]

Digambara geleneğinde, bir erkek insan, ruhunun yeniden doğuşlardan kurtuluşunu çilecilik yoluyla elde etme potansiyeline sahip, zirveye en yakın kişi olarak kabul edilir. Kadınlar, erkek olarak yeniden doğmak için karmik erdem elde etmelidir ve ancak o zaman Digambara mezhebinde ruhsal kurtuluşa ulaşabilirler.[3] Śvetāmbaralar ise kadınların da çileci uygulamalar yoluyla saṃsāradan (reenkarnasyon döngüsünden) kurtuluşa ulaşabileceğine inanırlar.

Śvetāmbaralar, 19. Tirtankara Mallinata'nın kadın olduğunu belirtir.[22] Ancak, Digambaralar bunu reddeder ve Mallinata'ya bir erkek olarak tapar.[23]

Dipnotlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Wiley, Kristi L. (2009). The A to Z of Jainism. The A to Z guide series. Lanham (Md.): Scarecrow press. ss. 83-84. ISBN 978-0-8108-6821-2. 
  2. ^ Jain, Jyotindra; Fischer, Eberhard (1978). Jaina iconography. Iconography of religions. Instituut voor godsdiensthistorische beelddocumentatie. Leiden: E. J. Brill. ISBN 978-90-04-05259-8. 
  3. ^ a b Jeffrey D. Long (2013). Jainism: An Introduction (İngilizce). I. B. Tauris. 
  4. ^ Jainworld. "Visheshavashyak Bhashya". Jainworld (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Ocak 2025. 
  5. ^ Singhi, Narendra Kumar, (Ed.) (1987). Ideal, ideology & practice: studies in Jainism. 1. publ. Jaipur: Printwell Publ. ISBN 978-81-7044-042-0. 
  6. ^ "Jaina Sutras, Part I (SBE22): Lives of the Ginas: List of the Sthaviras". sacred-texts.com. Erişim tarihi: 23 Ocak 2025. 
  7. ^ Glasenapp, Helmuth von; Shrotri, Shridhar B. (1999). Jainism: an Indian religion of salvation. 1st ed. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. ISBN 978-81-208-1376-2. 
  8. ^ Jones, Constance; Ryan, James Daniel; Melton, J. Gordon (2007). Encyclopedia of Hinduism. Encyclopedia of world religions (İngilizce). New York, NY: Facts On File. s. 211. ISBN 978-0-8160-5458-9. 
  9. ^ Jaini, Padmanabh S., (Ed.) (2000). Collected papers on Jaina studies. 1. ed. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. ss. 27-28. ISBN 978-81-208-1691-6. 
  10. ^ Shah, Umakant Premanand (1987). Jaina-rūpa-maṇḍana. 1: Jaina iconography. 1. publ. New Delhi: Abhinav Publ. s. 5. ISBN 978-81-7017-208-6. 
  11. ^ "Jaina Sutras, Part I (SBE22): Contents". sacred-texts.com. Erişim tarihi: 23 Ocak 2025. 
  12. ^ Jain, Kailash Chand (1991). Lord Mahāvīra and his times. Rev. ed. Delhi: Motilal Banarsidass. s. 12. ISBN 978-81-208-0805-8. 
  13. ^ Shah, Natubhai (2004). Jainism. 1. 1. Indian ed. Delhi: Motilal Banarsidass Publ. s. 73-74. ISBN 978-81-208-1938-2. 
  14. ^ Shah, Natubhai (2004). Jainism. 1. 1. Indian ed. Delhi: Motilal Banarsidass Publ. ss. 73-74. ISBN 978-81-208-1938-2. 
  15. ^ Shah, Umakant Premanand (1987). Jaina-rūpa-maṇḍana. 1: Jaina iconography. 1. publ. New Delhi: Abhinav Publ. s. 17. ISBN 978-81-7017-208-6. 
  16. ^ "Jain Agama Literature". www.cs.colostate.edu. Erişim tarihi: 23 Ocak 2025. 
  17. ^ "Jain Agama Literature". www.cs.colostate.edu. Erişim tarihi: 23 Ocak 2025. 
  18. ^ Kelting, M. Whitney (30 Ağustos 2001), Kelting, M. Whitney (Ed.), Religious Knowledge and Stavan Collecting, Oxford University Press, s. 0, erişim tarihi: 23 Ocak 2025 
  19. ^ Shah, Umakant Premanand (1987). Jaina-rūpa-maṇḍana. 1: Jaina iconography. 1. publ. New Delhi: Abhinav Publ. ss. 79-80. ISBN 978-81-7017-208-6. 
  20. ^ Cort, John E. (2001). Jains in the world: religious values and ideology in India (İngilizce). New York: Oxford University Press. s. 47. ISBN 978-0-19-513234-2. 
  21. ^ Flügel, Peter (2006). Studies in Jaina History and Culture: Disputes and Dialogues. Routledge Advances in Jaina Studies. Milton: Taylor & Francis Group. ss. 314-331. ISBN 978-1-134-23552-0. 
  22. ^ Vallely, Anne, (Ed.) (2002). Guardians of the transcendent: an ethnography of a Jain ascetic community. Anthropological horizons. Toronto Buffalo: University of Toronto Press. s. 15. ISBN 978-0-8020-8415-6. 
  23. ^ Dundas, Paul (2002). The Jains. 2nd ed. London New York: Routledge. s. 56. ISBN 978-0-415-26605-5. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Shvetambara&oldid=34744746" sayfasından alınmıştır