İçeriğe atla

Rezerv para

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Rezerv para birimi, merkez bankaları veya diğer para otoriteleri tarafından döviz rezervlerinin bir parçası olarak önemli miktarlarda tutulan yabancı bir para birimidir. Rezerv para birimi uluslararası işlemlerde, uluslararası yatırımlarda ve küresel ekonominin tüm yönlerinde kullanılabilir. Genellikle sağlam para veya güvenli liman olarak da adlandırılır.[1]

Birleşik Krallık'ın İngiliz sterlini 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın ilk yarısında dünyanın büyük bir kısmının birincil rezerv para birimiydi.[2] Ancak 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde ABD doları dünyanın hakim rezerv para birimi haline gelmiştir.[3] Dünyanın dolara olan ihtiyacı, Birleşik Devletler hükûmetinin daha düşük maliyetlerle borçlanmasını sağlayarak ABD'ye yılda milyarlarca dolarlık bir avantaj sağladı.[4]

Rezerv para birimleri ve kullanım oranları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Rezerv para birimleri ve kullanım oranları
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2022[5]
'Amerikan doları %59.0 %62.1 %65.2 %69.3 %71.0 %70.5 %70.7 %66.5 %65.8 %66.0 %66.4 %65.7 %64.1 %64.1 %62.1 %61.8 %62.3 %61.2 %58.36
Euro %17.9 %18.8 %19.8 %24.2 %25.3 %24.9 %24.3 %25.2 %26.3 %26.4 %27.6 %26.0 %24.7 %24.2 %20.47
Alman markı %15.8 %14.7 %14.5 %13.8
Fransız frangı %2.4 %1.8 %1.4 %1.6
İngiliz sterlini %2.1 %2.7 %2.6 %2.7 %2.9 %2.8 %2.7 %2.9 %2.6 %3.2 %3.6 %4.2 %4.7 %4.0 %4.3 %3.9 %3.8 %4.0 %4.95
Japon yeni %6.8 %6.7 %5.8 %6.2 %6.4 %6.3 %5.2 %4.5 %4.1 %3.8 %3.7 %3.2 %2.9 %3.1 %2.9 %3.7 %3.6 %4.0 %5.51
Kanada doları %1.5 %2.38
Avustralya doları %1.5 %1.96
İsviçre frangı %0.3 %0.2 %0.4 %0.3 %0.2 %0.3 %0.3 %0.4 %0.2 %0.2 %0.1 %0.2 %0.2 %0.1 %0.1 %0.1 %0.1 %0.3 %0.23
Diğerleri %13.6 %11.7 %10.2 %6.1 %1.6 %1.4 %1.2 %1.4 %1.9 %1.9 %1.9 %1.5 %1.8 %2.2 %3.1 %4.4 %5.4 %3.3 %6.14
Kaynaklar: 1995-1999, 2006-2013 IMF: Currency Composition of Official Foreign Exchange Reserves10 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sources: 1999-2005 ECB: The Accumulation of Foreign Reserves9 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Amerikan doları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikan doları, günümüzde en yaygın rezerv para birimidir. 1, 5, 10, 20, 50, 100'lük banknotlardan oluşur. ABD doları, tahsis edilen rezervlerde en yaygın olarak tutulan para birimidir. 2022 yılının dördüncü çeyreği itibarıyla resmi döviz rezervlerinin %58,36'sını oluşturmaktadır.[6][7] Bu da ABD'nin daha yüksek ticaret açıkları vermesini ve bunun ekonomik etkilerinin büyük ölçüde ertelenmesini, hatta bir döviz krizinin ertelenmesini biraz daha kolaylaştırıyor. Dolar cinsinden varlıkların ABD dışındaki sahipleri varlıklarını diğer para birimleri cinsinden varlıklara kaydırmaya karar verirse, ABD ekonomisi için ciddi sonuçlar doğabilir.[8]

ABD dolarının küresel rezervler içindeki konumu, tahsis edilmemiş rezervlerin payının artması ve uzun vadede doların istikrarına ilişkin şüpheler nedeniyle sıklıkla sorgulanmaktadır.[9][10] Doların dünyanın tartışmasız rezerv para birimi olarak oynadığı rol, ABD'nin diğer ülkeler arasında gerçekleştirilen işlemlere karşı tek taraflı yaptırımlar uygulamasına olanak tanımaktadır; örneğin ABD'nin BNP Paribas'ya, Fransa'nın ya da işlemlere dahil olan diğer ülkelerin yasalarında olmayan ABD yaptırımlarını ihlal ettiği gerekçesiyle ceza kesmesi gibi.[11] 2014 yılında Çin ve Rusya, davranışlarına yönelik Avrupa ve Amerikan yaptırımlarını aşmak için 150 milyar yuanlık bir merkez bankası likidite takas hattı anlaşması imzaladı.[12]

Euro

[değiştir | kaynağı değiştir]

Euro, günümüzde en yaygın ikinci rezerv para birimidir. 5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500'lük banknotlardan oluşur. Tüm rezerv paraların 1/4'ünü oluşturur. Avrupa Birliği üye ülkelerin ortak para birimidir.

İngiliz sterlini

[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiliz sterlini, günümüzde en yaygın üçüncü rezerv para birimidir. 5, 10, 20, 50'lik banknotlardan oluşur. Birleşik Krallık'ın resmî para birimidir.

Japon yeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Japon yeni, günümüzde en yaygın dördüncü rezerv para birimidir. 1000, 2000, 5000 ve 10,000'lik banknotlardan oluşur. Japonya'nın resmî para birimidir.

İsviçre frangı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İsviçre frangı, istikrarı nedeni ile ilgi gören rezerv para birimidir. 10, 20, 50, 100, 200, 1000'lik banknotlardan oluşur.

Çin Renminbisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin'in para birimi renminbi'dir; yuan onun birincil birimidir.

Çin renminbisi 1 Ekim 2016 tarihinde resmi olarak ek bir döviz rezerv varlığı haline gelmiştir.[13] IMF'nin Özel Çekme Hakları (SDR) döviz sepetinin %10,92'sini temsil etmektedir.[14][15] Çin renminbisi, SDR'deki para birimleri sepetinde ABD doları ve avrodan sonra üçüncü en büyük rezerv para birimidir ve ayrıca 5. en büyük küresel para birimidir.[14]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Finans Sözlüğü - Rezerv Para". piyasarehberi.org. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  2. ^ ""The Retirement of Sterling as a Reserve Currency after 1945: Lessons for the US Dollar?" (PDF). Canadian Network for Economic History conference. Ekim 2009. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  3. ^ "The Federal Reserve in the International Sphere" (PDF). Board of Governors of the Federal Reserve System. Haziran 2005. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  4. ^ "The Dollar: The World's Currency". Council on Foreign Relations (İngilizce). 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  5. ^ "IMF Data". data.imf.org. 12 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  6. ^ Chen, Penny (24 Nisan 2023). "Calls to move away from the U.S. dollar are growing — but the greenback is still king". CNBC (İngilizce). 24 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  7. ^ "Currency composition of International Foreign Reserves". data.imf.org. 4 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  8. ^ "The Retirement of Sterling as a Reserve Currency after 1945: Lessons for the US Dollar?" (PDF). Canadian Network for Economic History conference. Ekim 2009. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  9. ^ Eichengreen, Barry (1 Mart 2011). "Dollar's Reign as World's Main Reserve Currency Is Near an End". Wall Street Journal (İngilizce). ISSN 0099-9660. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  10. ^ "U.N. sees risk of crisis of confidence in dollar". Reuters (İngilizce). 25 Mayıs 2011. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  11. ^ Irwin, Neil (1 Temmuz 2014). "In BNP Paribas Case, an Example of How Mighty the Dollar Is". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  12. ^ "China, Russia seek 'international justice', agree currency swap line". Yahoo News (İngilizce). 13 Ekim 2014. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  13. ^ "Going global: Trends and implications in the internationalisation of China's currency – 2017". KPMG. 11 Ocak 2017. 5 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  14. ^ a b "SDR". www.imf.org. 10 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
  15. ^ "IMF Approves Reserve-Currency Status for China's Yuan". Bloomberg.com (İngilizce). 30 Kasım 2015. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rezerv_para&oldid=34130204" sayfasından alınmıştır